Truyện ngắn 'Bức tranh của em gái tôi' - Một tác phẩm xuất sắc trong tập truyện 'Con dế ma' của nhà văn Tạ Duy Anh

Tạ Duy Anh, một nhà văn trẻ tiêu biểu trong giai đoạn đổi mới văn học, đã để lại dấu ấn sâu sắc với tác phẩm nổi bật 'Bức tranh của em gái tôi'. Tác phẩm này không chỉ phản ánh tài năng của ông mà còn là một bức tranh chân thực về cuộc sống và tình cảm gia đình.

EduTOPS mang đến cho bạn cái nhìn toàn diện về nhà văn Tạ Duy Anh và phân tích chi tiết truyện ngắn 'Bức tranh của em gái tôi'. Khám phá những giá trị văn học sâu sắc và ý nghĩa nhân văn qua từng trang viết.

1. Nghe đọc truyện Bức tranh của em gái tôi

Nghe đọc truyện Bức tranh của em gái tôi: https://st.EduTOPS/data/media/2019/04/23/139154.202012151135.mp3

2. Đôi nét về tác giả Tạ Duy Anh

- Tạ Duy Anh sinh năm 1959 tại huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông là một nhà văn tiêu biểu với sự nghiệp văn chương đa dạng và sâu sắc.

- Hiện nay, ông đang công tác tại Nhà xuất bản Hội Nhà văn, nơi ông tiếp tục đóng góp cho nền văn học nước nhà.

- Tạ Duy Anh được biết đến như một trong những cây bút trẻ nổi bật trong thời kỳ đổi mới văn học, mang đến những tác phẩm giàu tính nhân văn và sáng tạo.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm: 'Thiên thần sám hối' (tiểu thuyết), 'Bức tranh của em gái tôi' (truyện ngắn), 'Dưới bàn tay vô hình' (tự truyện), và 'Bước qua lời nguyền' (tiểu thuyết).

3. Khám phá tác phẩm 'Bức tranh của em gái tôi' - Một truyện ngắn đầy cảm xúc và ý nghĩa nhân văn

3.1 Xuất xứ

- Tác phẩm đã xuất sắc giành giải Nhì trong cuộc thi viết 'Tương lai vẫy gọi' do báo Thiếu niên Tiền phong tổ chức, khẳng định giá trị nghệ thuật và ý nghĩa sâu sắc của nó.

- Truyện được in trong tập truyện ngắn 'Con dế ma', xuất bản năm 1999, một tuyển tập mang đậm dấu ấn văn học đương đại.

3.2 Thể loại

• 'Bức tranh của em gái tôi' của Tạ Duy Anh thuộc thể loại truyện ngắn, một hình thức văn xuôi ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều giá trị nghệ thuật và ý nghĩa sâu sắc.
• Truyện ngắn thường có quy mô nhỏ, ít nhân vật và sự kiện phức tạp; cốt truyện tập trung, không chia nhiều tuyến; chi tiết được chọn lọc kỹ lưỡng và lời văn giàu tính biểu tượng, ẩn ý.

3.3 Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “Em không phá là được…” - Giới thiệu về nhân vật người em, một cô bé có tài năng hội họa tiềm ẩn.
• Phần 2: Tiếp theo đến “Chú còn hứa sẽ giúp em gái tôi để nó phát huy tài năng” - Hành trình bí mật vẽ tranh của người em và sự phát hiện tài năng đặc biệt của cô.
• Phần 3: Tiếp theo đến “nó như chọc tức tôi” - Tâm trạng phức tạp và thái độ ghen tị của người anh trước tài năng nổi bật của em gái.
• Phần 4: Còn lại - Người em tham gia cuộc thi, câu chuyện về bức tranh đoạt giải và sự thức tỉnh, hối hận sâu sắc của người anh.

3.4 Tóm tắt

Mẫu 1

Truyện kể về hai anh em Kiều Phương (biệt danh Mèo). Cô bé tuy nghịch ngợm nhưng sở hữu năng khiếu hội họa đặc biệt. Một lần, chú Tiến Lê - bạn thân của bố - phát hiện ra tài năng của Kiều Phương. Trong khi đó, người anh cảm thấy mặc cảm vì bản thân không có tài năng gì nổi bật. Nhờ sự giúp đỡ của chú Tiến Lê, Kiều Phương được tham dự trại thi vẽ tranh quốc tế, khiến người anh ghen tị. Tuy nhiên, bức tranh đoạt giải của cô bé lại là hình ảnh người anh trai thân yêu, được vẽ một cách hoàn hảo và đẹp đẽ. Trước bức tranh, người anh nhận ra tấm lòng nhân hậu của em gái và cảm thấy hối hận vì những hành động không đúng mực trước đây.

Mẫu 2

Kiều Phương là một cô bé nghịch ngợm nhưng có tài năng hội họa. Một lần, chú Tiến Lê - bạn thân của bố - phát hiện ra khả năng vẽ tranh của cô bé, khiến cả gia đình bất ngờ. Sự chú ý dồn hết vào Kiều Phương khiến người anh trai cảm thấy ghen tị. Nhờ sự hỗ trợ của chú Tiến Lê, Kiều Phương tham gia trại hè vẽ tranh quốc tế và giành giải Nhất. Khi cả gia đình đến xem bức tranh, người anh trai vô cùng ngạc nhiên và xấu hổ trước tình cảm chân thành mà em gái dành cho mình.

Mẫu 3

Kiều Phương, biệt danh Mèo, là một cô bé thích vẽ tranh và thường tự chế màu từ những vật dụng trong nhà. Một ngày, chú Tiến Lê - họa sĩ và là bạn thân của bố - phát hiện ra tài năng của cô bé. Từ đó, Kiều Phương nhận được nhiều lời khen ngợi, trong khi người anh trai cảm thấy ghen tị vì bản thân không có tài năng gì đặc biệt. Nhờ sự giúp đỡ của chú Tiến Lê, Kiều Phương tham gia trại thi vẽ tranh quốc tế và giành giải Nhất. Khi nhìn thấy bức tranh em gái vẽ về mình, người anh trai cảm thấy ngỡ ngàng và xấu hổ vì nhận ra tình cảm chân thành của em gái dành cho mình.

Nội dung và nghệ thuật

a. Nội dung

Truyện 'Bức tranh của em gái tôi' ca ngợi tình yêu thương trong sáng và lòng nhân hậu giữa con người, đặc biệt là tình cảm gia đình, qua câu chuyện cảm động về hai anh em.

b. Nghệ thuật

Tác phẩm được kể theo ngôi thứ nhất, với tình huống truyện hấp dẫn và cách khắc họa nhân vật chân thực, sinh động, mang đến những cảm xúc sâu sắc và chân thành cho người đọc.

3.6 Mở bài và kết bài

a. Mở bài

- Mở bài phân tích: Tạ Duy Anh, một nhà văn trẻ tiêu biểu trong thời kỳ đổi mới, đã để lại dấu ấn sâu sắc với truyện ngắn 'Bức tranh của em gái tôi'. Tác phẩm không chỉ khắc họa tình cảm trong sáng, hồn nhiên của người em gái mà còn giúp người anh nhận ra những hạn chế của bản thân, từ đó trưởng thành hơn.

- Mở bài cảm nhận: 'Bức tranh của em gái tôi' của Tạ Duy Anh là một tác phẩm xuất sắc viết về tình cảm gia đình. Câu chuyện đã để lại trong lòng người đọc những ấn tượng khó phai về tình anh em và sự trưởng thành trong tâm hồn.

b. Kết bài

- Kết bài phân tích: 'Bức tranh của em gái tôi' là một câu chuyện cảm động về tình anh em sâu nặng. Tác phẩm không chỉ khắc họa chân thực tình cảm gia đình mà còn để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng độc giả, đặc biệt là những người yêu thích văn học của Tạ Duy Anh.

- Kết bài cảm nhận: Khép lại 'Bức tranh của em gái tôi', người đọc vẫn còn lưu luyến hình ảnh người anh và Kiều Phương. Tác phẩm của Tạ Duy Anh không chỉ là một câu chuyện hay mà còn là bài học sâu sắc về tình yêu thương và sự trưởng thành.

4. Dàn ý phân tích Bức tranh của em gái tôi

(1) Mở bài

Giới thiệu về nhà văn Tạ Duy Anh và tác phẩm 'Bức tranh của em gái tôi', một truyện ngắn đặc sắc về tình cảm gia đình và sự trưởng thành.

(2) Thân bài

a. Giới thiệu về nhân vật Kiều Phương

- Nhân vật Kiều Phương được khắc họa qua lời kể của người anh trai, một cô bé hiếu động và đầy sức sống.

- Cô bé thích khám phá, thường xuyên lục lọi các đồ vật trong nhà với sự hào hứng và tò mò.

- Khi người anh trai tỏ ra khó chịu: 'Này, em không để chúng nó yên được à!', Kiều Phương hồn nhiên đáp lại: 'Mèo mà lại! Em không phá là được.'

- Kiều Phương vừa hoàn thành những công việc được giao vừa hát vui vẻ, thể hiện sự hồn nhiên và lạc quan của tuổi thơ.

b. Tài năng hội họa của Kiều Phương và sự phát hiện

- Một lần tình cờ, chú Tiến Lê - bạn của bố - phát hiện ra tài năng hội họa của Kiều Phương và khen ngợi: 'Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội họa không?'

- Thái độ của các thành viên trong gia đình:

• Bố của Kiều Phương vô cùng ngạc nhiên: 'Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!', 'Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn.'
• Mẹ của Kiều Phương xúc động trước lời khen của họa sĩ Tiến Lê dành cho con gái.
• Người anh trai cảm thấy ghen tị và tự ti về bản thân mình.

- Tài năng của Kiều Phương được khẳng định qua bức tranh đoạt giải nhất tại trại thi vẽ quốc tế.

c. Kiều Phương đi thi, bức tranh đoạt giải và sự hối hận của người anh

- Kiều Phương được chú Tiến Lê giới thiệu tham gia cuộc thi vẽ tranh. Khi biết tin mình đoạt giải Nhất, cô bé vui mừng ôm cổ anh trai để chia sẻ niềm vui nhưng lại bị anh lạnh lùng gạt ra, khiến cô bé cảm thấy tủi thân.

- Trước bức chân dung do em gái vẽ, người anh cảm thấy xúc động mạnh mẽ và ân hận vì đã đối xử không tốt với em. Bức tranh không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn là tình yêu thương chân thành của Kiều Phương dành cho anh.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật đặc sắc của truyện ngắn 'Bức tranh của em gái tôi', một tác phẩm giàu tính nhân văn và ý nghĩa giáo dục.

5. Bức tranh của em gái tôi

Em gái tôi tên là Kiều Phương, nhưng tôi thường gọi nó là Mèo vì mặt nó lúc nào cũng bị bôi bẩn. Nó không những không phiền mà còn dùng cái tên đó để xưng hô với bạn bè. Mèo rất thích lục lọi đồ đạc trong nhà với một niềm say mê khó tả.

- Này, em không để chúng nó yên được à?

Nó vênh mặt đáp lại:

- Mèo mà lại! Em không phá là được…

Một hôm, tôi bắt gặp nó đang nhào nặn một thứ bột màu đen sì, trông rất đáng sợ, thỉnh thoảng lại bôi lên cổ tay. Thì ra nó đang tự chế màu vẽ. Không lạ gì khi các đít xoong chảo trong nhà đều bị cạo trắng. Tôi quyết định bí mật theo dõi em gái mình. Sau khi hài lòng với hỗn hợp màu, nó lấy ra từ túi bốn lọ nhỏ chứa các màu đỏ, vàng, xanh lục… đều do nó tự pha chế. Nó đưa mắt nhìn xung quanh rồi cẩn thận cất tất cả vào túi, chỉ để lại màu đen nhọ nồi trong một lọ rỗng. Xong xuôi, nó vui vẻ chạy đi làm việc nhà, vừa làm vừa hát, trông rất hạnh phúc.

Nhưng bí mật của Mèo cuối cùng cũng bị phát hiện. Hôm đó, chú Tiến Lê - một họa sĩ, bạn thân của bố tôi - đưa bé Quỳnh đến chơi. Gặp được bạn, Mèo mừng rỡ lắm. Hai đứa dắt nhau ra vườn. Tại đây, Mèo lôi ra xem những bức tranh nó đã giấu kín. Bé Quỳnh thỉnh thoảng lại reo lên khe khẽ. Một lát sau, bé Quỳnh chạy vào thì thầm điều gì đó với chú Tiến Lê, khiến chú phải xin phép bố tôi ra vườn. Lúc đó, tôi đang mải mê với chiếc diều nên không biết chuyện gì xảy ra. Chỉ thấy chú Tiến Lê từ ngoài vườn bước vào, khuôn mặt rạng rỡ:

- Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội họa không?

Chú trải sáu bức tranh do Mèo vẽ ra trước mặt bố tôi. Bố tôi ngây người, không tin vào mắt mình.

- Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!

Rồi ông ôm chầm lấy Mèo, nói trong xúc động:

- Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn.

Mẹ tôi vừa về, kịp nghe và chứng kiến tất cả, cũng không kìm được cảm xúc. Theo chú Tiến Lê, những bức tranh của Mèo rất độc đáo, có thể treo ở bất kỳ phòng tranh nào. Bố mẹ tôi hoàn toàn tin tưởng vào nhận định của chú. Chú còn hứa sẽ giúp Mèo phát huy tài năng.

Kể từ hôm đó, mặc dù mọi thứ trong nhà vẫn như cũ, nhưng tôi luôn cảm thấy mình bất tài và bị đẩy ra ngoài lề. Những lúc ngồi bên bàn học, tôi chỉ muốn gục mặt xuống khóc.

Tôi không tìm thấy ở mình bất kỳ năng khiếu nào. Và không hiểu sao, tôi không thể thân thiết với Mèo như trước nữa. Chỉ cần nó mắc một lỗi nhỏ, tôi cũng gắt gỏng.

Tôi quyết định làm một việc mà trước đây tôi vẫn coi thường: xem trộm những bức tranh của Mèo. Dường như mọi thứ trong ngôi nhà của chúng tôi đều được nó đưa vào tranh. Dù nó vẽ bằng những nét vẽ thô ráp, nhưng ngay cả cái bát múc cám lợn sứt mẻ cũng trở nên ngộ nghĩnh. Con mèo vằn trong tranh to hơn cả con hổ, nhưng nét mặt lại vô cùng đáng yêu. Có cảm giác như nó biết mọi việc chúng tôi làm và bỏ qua vì không muốn chấp nhặt với trẻ con.

Gấp lại những bức tranh của Mèo, tôi lén thở dài một tiếng…

Bố mẹ tôi hào hứng mua sắm đủ thứ cho em gái tôi để phục vụ việc vẽ tranh. Chú Tiến Lê còn tặng nó một hộp màu ngoại nhập xịn. Duy chỉ có khuôn mặt của Mèo là không thay đổi, lúc nào cũng lem nhem. Khi bị tôi quát, nó xịu mặt xuống, miệng dẩu ra. Trước đây, tôi thấy nó rất ngộ nghĩnh với vẻ mặt ấy. Nhưng bây giờ, tôi cảm thấy nó như đang chọc tức tôi…

Rồi cả nhà – trừ tôi – vui như Tết khi Kiều Phương, qua sự giới thiệu của chú Tiến Lê, được mời tham gia trại thi vẽ quốc tế. Luật của cuộc thi là thí sinh phải vẽ một bức tranh theo đề tài tự chọn ngay trước mặt ban giám khảo. Trước khi đi thi, nó cứ hay xét nét tôi, khiến tôi rất khó chịu. Nó nhập tâm lời dạy của chú Tiến Lê: “Cháu hãy vẽ cái gì thân thuộc nhất với cháu”.

Một tuần sau, em gái tôi trở về trong vòng tay dang sẵn của bố mẹ: Bức tranh của nó đã đoạt giải nhất. Nó lao vào ôm cổ tôi, nhưng tôi viện cớ đang bận đẩy nhẹ nó ra. Dù vậy, nó vẫn kịp thì thầm vào tai tôi: “Em muốn cả anh cùng đi nhận giải”.

Trong gian phòng lớn tràn ngập ánh sáng, những bức tranh của thí sinh được treo kín bốn bức tường. Bố mẹ tôi kéo tôi chen qua đám đông để xem bức tranh của Kiều Phương, đã được đóng khung và lồng kính. Trong tranh, một chú bé đang ngồi nhìn ra ngoài cửa sổ, nơi bầu trời trong xanh. Khuôn mặt chú bé như tỏa ra một thứ ánh sáng kỳ lạ. Toát lên từ đôi mắt và tư thế ngồi không chỉ là sự suy tư mà còn rất mơ mộng. Mẹ tôi hồi hộp thì thầm vào tai tôi:

- Con có nhận ra con không?

Tôi giật mình đứng sững. Chẳng hiểu sao tôi phải bám chặt lấy tay mẹ. Đầu tiên là sự ngỡ ngàng, rồi đến hãnh diện, và cuối cùng là xấu hổ. Dưới mắt em gái tôi, tôi hoàn hảo đến thế sao? Tôi nhìn chằm chằm vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì…

- Con đã nhận ra con chưa? – Mẹ vẫn hồi hộp hỏi.

Tôi không trả lời mẹ vì tôi muốn khóc quá. Nếu có thể nói được, tôi sẽ nói rằng: “Không phải con đâu. Đây là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”.