Nghị luận văn học Lời tiễn dặn: Dàn ý chi tiết và 3 bài văn mẫu xuất sắc dành cho học sinh lớp 11

Văn mẫu lớp 11: Phân tích giá trị nghệ thuật và nội dung sâu sắc của truyện thơ Tiễn dặn người yêu - Bài viết cung cấp hướng dẫn chi tiết cùng 3 bài văn mẫu đặc sắc, giúp người đọc thấu hiểu thông điệp và tình cảm mà tác giả gửi gắm.

TOP 3 bài nghị luận Lời tiễn dặn từ EduTOPS sẽ là nguồn tài liệu quý giá giúp học sinh rèn luyện kỹ năng viết và phát triển phong cách riêng. Qua những bài văn mẫu, người đọc sẽ cảm nhận được tình yêu chân thành, mãnh liệt của chàng trai dành cho người yêu, cùng khát vọng vượt qua rào cản phong kiến. Đừng bỏ lỡ bài phân tích sâu sắc về Lời tiễn dặn.

Dàn ý nghị luận Lời tiễn dặn

1. Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả và tác phẩm "Lời tiễn dặn".

- Thể hiện tình yêu chân thành, sâu nặng của chàng trai dành cho người yêu, cùng khát vọng vượt qua những rào cản phong kiến khắc nghiệt và phi lý.

2. Thân bài

a. Hình dung của chàng trai về tâm trạng của cô gái khi về nhà chồng:

- Đau đớn, xót xa khi phải sống trong một cuộc hôn nhân không có tình yêu.

- Day dứt, tiếc nuối mối tình đẹp đẽ của đời mình.

b. Tâm trạng và lời tiễn dặn của chàng trai:

* Tâm trạng của chàng trai khi tiễn người yêu về nhà chồng:

- Quyến luyến, bịn rịn, không muốn rời xa người yêu.

- Bất lực, rối bời khi chứng kiến người yêu ngày càng xa cách.

* Lời tiễn dặn ở phần 1 (Từ đầu "Quảy gánh..." đến "...goá bụa về già"):

- Tình yêu của chàng trai dành cho cô gái là vĩnh cửu, được thể hiện qua hình ảnh thời gian từ mùa xuân đến mùa đông.

- Khẳng định sự chờ đợi kiên trì đến ngày được đoàn tụ với người yêu.

=> Tình yêu vĩnh cửu, sâu sắc, vượt qua mọi thử thách của thời gian.

c. Lời tiễn dặn ở phần 2 (Phần còn lại):

- Sau lời hứa chờ đợi, chàng trai khẳng định quyết tâm cùng nhau vượt qua mọi rào cản để được ở bên nhau.

- Lời an ủi, động viên đi kèm với những hành động chăm sóc ân cần (chải đầu, búi tóc, làm ống thuốc để cô gái uống khỏi đau) → Thể hiện sự xót xa, bất lực khi chứng kiến người yêu bị hành hạ.

=> Tình yêu sâu sắc, thủy chung, kiên định, cùng nhau vượt qua mọi trở ngại để được ở bên nhau.

3. Kết bài

- Khẳng định tình yêu chân thành, sâu sắc và bền bỉ của chàng trai dành cho cô gái, dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào.

- Lời tiễn dặn cũng là tiếng nói phản kháng mạnh mẽ của các cặp đôi dân tộc Thái, thể hiện khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc với người mình yêu thương.

Nghị luận Lời tiễn dặn - Mẫu 1

"Tôi với em cuộc tình hai lối rẽ
Như sao trời chỉ soi sáng đêm đen".

Tình yêu là món quà thiêng liêng và đẹp đẽ nhất mà tạo hóa ban tặng cho con người. Đó là thứ vô giá, không phải ai cũng dễ dàng có được. Trong xã hội phong kiến, nhiều người khao khát tình yêu, chỉ mong được ở bên người mình yêu, nhưng hiện thực phũ phàng khiến họ không thể. Họ chỉ biết âm thầm dõi theo bước chân người yêu và cố gắng vượt qua mọi trở ngại để giành lấy hạnh phúc. Đây cũng là chủ đề chính của truyện thơ "Lời tiễn dặn" của dân tộc Thái, thể hiện nỗi đau khổ, bất lực của chàng trai khi tiễn người yêu về nhà chồng và khát khao được đoàn tụ.

"Tiễn dặn người yêu" (nguyên văn tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là một trích đoạn tiêu biểu trong kho tàng văn học dân tộc Thái. Truyện thơ kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự và trữ tình, với chủ đề nổi bật là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. Cốt truyện thường trải qua ba giai đoạn: đôi nam nữ yêu nhau tha thiết, tình yêu bị ngăn cấm và tan vỡ, rồi cùng nhau vượt qua khó khăn để được ở bên nhau. Bài thơ "Lời tiễn dặn" kết thúc theo cách thứ hai.

Một trong những nỗi đau lớn nhất của đời người là không thể sống hạnh phúc bên người mình yêu. Đó cũng là tâm trạng của cô gái trong truyện, được chàng trai cảm nhận bằng cả trái tim. Cô gái bịn rịn, lưu luyến, không muốn rời xa người yêu, thể hiện qua những hành động cụ thể:

"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".

Những hành động "ngoảnh lại, ngoái trông" thể hiện rõ sự chờ đợi, mong ngóng. Cô gái muốn gặp lại chàng trai trước khi trở thành vợ người khác. Những hành động ngắt lá ớt, lá cà chỉ để kéo dài thời gian, níu kéo từng giây phút được ở bên người yêu. Qua đó, ta thấy được nỗi đau khổ, sự quyến luyến và tình yêu sâu sắc của cô gái.

Tình yêu thường mang đến sự đồng cảm kỳ lạ. Chàng trai cảm nhận được nỗi lòng của người yêu và tìm đến những nơi cô đã đi qua:

"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi".

Lời tiễn dặn nghe thật da diết, day dứt. Chàng trai cũng muốn kéo dài thời gian bên cô gái, nên cố tình dặn dò thêm đôi lời để được gần cô thêm chút nữa. Cách xưng hô của người Thái thật ngọt ngào: "anh yêu em" và "người đẹp anh yêu". Dù cô gái đã về nhà chồng, tình yêu của chàng vẫn nguyên vẹn, sâu đậm.

Khi yêu, ai cũng mong được ở bên người mình yêu để vơi đi nỗi nhớ. Người Thái có phong tục hỏa táng, khi chết đi linh hồn cần hương thơm của người yêu để siêu thoát. Chàng trai muốn được quấn lấy hương thơm của cô gái để sau này không cô đơn:

"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"

Chàng trai nghĩ rằng nếu không lấy được người yêu, cả đời sẽ cô đơn. Vì vậy, chàng muốn được gần cô gái để lưu giữ hương thơm của cô, để sau này không trở thành kẻ lạc lõng.

Ai cũng mong xây dựng tổ ấm hạnh phúc bên người mình yêu. Nhưng chàng trai trong truyện đã vượt lên giới hạn thông thường, thể hiện tấm lòng vị tha, bao dung:

"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".

Mất người yêu đã đành, nhưng nhìn người yêu có con với người khác mà tình yêu của chàng trai vẫn không hề phai nhạt. Anh bế bồng đứa con không phải của mình với sự nâng niu, âu yếm và tràn đầy tình thương. Điều này cho thấy, tất cả những gì liên quan đến cô gái, chàng trai đều trân trọng và yêu thương hết mực. Sự vị tha và bao dung ấy là minh chứng cho một tình yêu bền vững, kiên định, dù cô gái giờ đã thuộc về người khác.

Kết thúc phần một, chàng trai đã thề nguyền một cách chắc chắn với người con gái anh yêu:

"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".

Lời thề nguyền được thể hiện qua những hình ảnh trữ tình và ngọt ngào, khẳng định tình yêu sắt đá của chàng trai dành cho cô gái. Bằng cách lấy mốc thời gian từ mùa xuân đến mùa đông, chàng trai muốn nói rằng cả cuộc đời anh chỉ yêu duy nhất cô gái. Nếu tuổi trẻ không thể ở bên nhau, thì khi về già, họ sẽ đoàn tụ. Nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau... ta sẽ lấy nhau" càng khẳng định quyết tâm không gì lay chuyển được của chàng trai.

Khi yêu, ai cũng mong muốn mang lại hạnh phúc cho người mình yêu. Nhưng chàng trai này đã không thể làm được điều đó. Nỗi đau khổ dằn vặt trong lòng anh khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ. Giờ đây, anh chỉ còn có thể chăm sóc, an ủi cô trong những ngày tháng cay đắng này:

Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau".

Vì muốn giữ trọn lòng chung thủy với người yêu, cô gái đã phản kháng, làm trái đạo lý của một người con dâu, chỉ mong bị đuổi về nhà để đoàn tụ với chàng trai. Tất nhiên, cô phải trả giá bằng những trận đòn roi và sự hành hạ. Chàng trai hiểu rõ điều đó, và trong lòng anh chỉ còn nỗi xót xa, bất lực. Anh chỉ có thể đứng sau, ân cần chăm sóc, vỗ về cô sau mỗi lần bị đánh đập.

Không chỉ cô gái đang chiến đấu để trở về bên chàng trai, anh cũng muốn nói với cô rằng dù có chuyện gì xảy ra, cô sẽ không cô đơn. Anh luôn ở bên cô, cùng cô vượt qua mọi sóng gió:

"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ".

Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là lời hứa chàng trai sẽ cùng cô gái đối mặt mọi khó khăn, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở.

Sức chịu đựng của con người là có giới hạn. Trước hiện thực quá cay đắng, chàng trai quyết tâm phá vỡ mọi quy tắc để giành lại người yêu, thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:

"Chết ba năm hình còn treo đó;
Chết thành sông, vực nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".

Cái chết thường là lựa chọn cuối cùng khi con người đã đến bước đường cùng. Nhưng cặp đôi này không chọn cái chết mà quyết tâm sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến để đi đến hạnh phúc. Hình ảnh cái chết được sử dụng để khẳng định sức sống mãnh liệt và khát khao đoàn tụ của họ.

"Có công mài sắt, có ngày nên kim". Sự kiên trì và niềm tin tuyệt đối sẽ mang đến một kết thúc có hậu như trong câu chuyện cổ tích ngọt ngào:

Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe".

Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khéo léo giới thiệu những phong tục, tập quán độc đáo của người Thái, cùng những câu chuyện tình yêu ngọt ngào của các cặp đôi nơi đây. Sau bao gian nan, nỗ lực giành lấy hạnh phúc, cuối cùng hai người đã được đoàn tụ, sống trọn vẹn bên nhau. Sức mạnh của tình yêu chân chính đã mang đến một kết thúc có hậu, viên mãn.

Cái kết của họ là minh chứng cho niềm tin vào tình yêu chân chính, biến những điều tưởng chừng không thể thành có thể. Họ cùng nhau vượt qua mọi thử thách, gian nan để đạt được hạnh phúc xứng đáng. Chàng trai đã thực hiện trọn vẹn lời hứa bằng tình yêu thương, sự tin tưởng và ý chí kiên định. Câu chuyện của họ là bằng chứng sống động về sức mạnh của tình yêu trong xã hội phong kiến khắc nghiệt. Đoạn trích còn phản ánh hiện thực đau lòng về những phong tục cổ hủ, lạc hậu, ngăn cản tình yêu chân chính và làm tan vỡ nhiều mối tình đẹp. Qua đó, tác giả bày tỏ khát vọng tự do yêu đương, tự quyết định hạnh phúc của các cặp đôi người Thái.

Nghị luận Lời tiễn dặn - Mẫu 2

Truyện thơ dân gian Việt Nam là một thể loại văn học đặc sắc, phản ánh đời sống tinh thần và khát vọng cao đẹp của nhân dân. Trong kho tàng ấy, tác phẩm “Tiễn dặn người yêu” nổi bật với đoạn trích “Lời tiễn dặn”, thể hiện khát khao tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi.

“Tiễn dặn người yêu” (nguyên văn tiếng Thái: Xống chụ xon xao) là truyện thơ nổi tiếng của người Thái, kể về đôi nam nữ yêu nhau từ thuở nhỏ. Đến tuổi trưởng thành, vì nghèo khó, chàng trai không thể cưới cô gái, và cô bị ép gả cho một người giàu có. Đoạn trích “Lời tiễn dặn” miêu tả cảnh chàng trai tiễn cô gái về nhà chồng và những ngày sau đó.

Những câu thơ như:

“Vừa đi vừa ngoảnh lại
Vừa đi vừa ngoái trông
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông.”

Những câu thơ này khắc họa nỗi đau chia lìa của đôi trai gái. Dù yêu nhau tha thiết, họ buộc phải xa nhau vì hoàn cảnh. Hình ảnh cô gái ngắt lá ớt, lá cà, lá ngón – những loại cây độc – như muốn nói lên nỗi đau đớn, xót xa trong lòng cô. Cô chờ đợi chàng trai, và nếu chàng không đến, cô sẵn sàng kết thúc cuộc đời mình. Cuối cùng, chàng trai cũng xuất hiện, và họ trao nhau những lời động viên, hứa hẹn. Dù hoàn cảnh có thế nào, chàng vẫn một lòng chung thủy: “Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại/ Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi”.

“Xin hãy cho anh kề vóc mảnh
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!”

Khi hai người ngồi bên nhau, ngôn ngữ trở nên thừa thãi. Họ lặng lẽ kề cận, để hương thơm của cô gái hòa quyện vào chàng trai. Dù sau này chàng có chết đi, hương thơm ấy vẫn mãi ở bên anh. Tình yêu của họ trở thành bất tử, nhưng lại bị chia cắt bởi tập tục cổ hủ. Để phản kháng, họ thề nguyền sẽ mãi yêu nhau, dù phải đợi đến khi về già. Tình yêu của họ gắn liền với thiên nhiên, kéo dài theo thời gian, từ mùa hạ đến mùa đông, như một vòng tuần hoàn vĩnh cửu.

“Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi góa bụa về già”.

Dù không còn được ở bên nhau, tình yêu của chàng trai vẫn mặn nồng, tha thiết. Anh yêu cả đứa con của cô với người chồng kia, và thổ lộ:

“Con nhỏ hãy đưa anh ẵm
Bé xinh hãy đưa anh bồng
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng
Nựng con rồng, con phượng đừng buồn.”

Chàng trai gọi đứa con của cô là “con dòng”, “con rồng, con phượng”, thể hiện sự nâng niu, yêu thương. Tình yêu của anh là chân thành, trong sáng, không gì có thể ngăn cản. Dù cô gái đã về nhà chồng, anh vẫn một mực bảo vệ, chăm sóc cô:

“Dậy đi em, dậy đi em ơi!
…
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau”.

Khi cô gái bị nhà chồng ngược đãi, chàng trai xuất hiện để chăm sóc, an ủi cô. Từng lời nói, hành động của anh đều chứa đầy tình yêu thương, khiến người đọc xúc động. Anh nhẹ nhàng đỡ cô dậy, phủi áo, chải tóc, và chặt tre đun thuốc cho cô. Tất cả đều thể hiện tình yêu chung thủy, bao dung và vị tha.

“Tơ rối đôi ta cùng gỡ
…
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe.”

Chàng trai khẳng định sẽ luôn bên cạnh, yêu thương và hỗ trợ cô gái. Ngay cả khi cùng đường, họ sẵn sàng chọn cái chết để được đoàn tụ. Cái chết trong bài thơ không mang ý nghĩa bi lụy, mà là sự hóa thân vào những kiếp sống mới, để họ có thể hạnh phúc bên nhau. Họ tin rằng chỉ cần lòng thủy chung son sắt, tình yêu của họ sẽ đơm hoa kết trái. Sức mạnh của tình yêu sẽ giúp những người có tấm lòng chân thành tìm đến nhau.

Trong đoạn trích “Lời tiễn dặn”, ngoài câu chuyện tình yêu trong sáng và thủy chung, người đọc còn được khám phá những nét văn hóa, phong tục tập quán và cảnh sắc thiên nhiên của người dân miền núi. Những hình ảnh so sánh, ví von giàu sức gợi đã tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt cho tác phẩm. Đây cũng là một trong những yếu tố giúp “Tiễn dặn người yêu” trở thành một trong những tác phẩm truyện thơ nổi tiếng và xuất sắc nhất trong kho tàng văn học dân gian.

Nghị luận Lời tiễn dặn - Mẫu 3

Tình yêu – một đề tài từng làm rung động trái tim biết bao người và ngân lên thành biết bao lời thơ nhân loại. Mỗi nhà thơ có cách biểu hiện riêng: tình yêu triết lý trong thơ Tago, tình yêu nồng nàn trong thơ Puskin, tình yêu rạo rực trong thơ Xuân Diệu. “Tiễn dặn người yêu” cũng là một tác phẩm nổi bật, kết hợp tài tình giữa tự sự và trữ tình, thể hiện khát vọng tình yêu tự do của người dân tộc Thái. Những trắc trở trong tình yêu và hôn nhân như thử thách trên con đường đến hạnh phúc, mà chỉ những người trong cuộc mới thấu hiểu hết. Đặc biệt, tâm trạng của chàng trai – người chủ động trong cuộc tình đầy sâu sắc, được thể hiện rõ qua đoạn trích “Lời tiễn dặn”.

Truyện thơ là thể loại kết hợp hài hòa giữa tự sự và trữ tình, với chủ đề nổi bật là khát vọng tự do yêu đương và hạnh phúc lứa đôi. “Tiễn dặn người yêu” là truyện thơ dân tộc Thái gồm 1846 câu thơ, kể lại câu chuyện tình yêu và hôn nhân của đôi vợ chồng. Cốt truyện diễn ra qua ba giai đoạn: yêu nhau tha thiết, chia lìa đau khổ, và đoàn tụ hạnh phúc. Đoạn trích này là lời của chàng trai, thể hiện nỗi đau khi tiễn cô gái về nhà chồng và chứng kiến cảnh cô bị đánh đập. Hình ảnh cô gái hiện lên gián tiếp qua lời nói chân thành của anh.

Điều đau khổ nhất trong tình yêu là khi người mình yêu ở cạnh mà không thể chạm vào, muốn quan tâm mà không thể làm gì. Đó là khi hai người gần nhau nhưng bị ngăn cách bởi một bức tường vô hình. Đó cũng là tâm trạng của cô gái trong truyện, bịn rịn, lưu luyến, không muốn rời xa người yêu:

"Vừa đi vừa ngoảnh lại,
Vừa đi vừa ngoái trông,
Chân bước xa lòng càng đau nhớ.
Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ,
Tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi,
Tới rừng lá ngón ngóng trông".

Những hành động liên tiếp như “ngoảnh lại, ngoái trông” cho thấy cô gái đang chờ đợi được gặp chàng trai trước khi trở thành vợ người khác. Cấu trúc thơ “vừa đi vừa…” được lặp lại hai lần, tạo cảm giác day dứt, nặng nề trong bước chân của cô. Tình yêu như đang níu kéo cô, không thể dứt khoát. Những hành động ngắt lá ớt, lá cà chỉ để kéo dài thời gian, mong được gặp lại người yêu. Các từ ngữ lặp đi lặp lại thể hiện nỗi đau khổ, nhớ thương của cô gái. Qua mỗi cánh rừng, cô dừng lại để ngắt lá, như muốn níu kéo thời gian, khát khao được gặp lại người yêu. Những hành động vô định này cho thấy tâm trạng đau khổ, xót xa, quyến luyến của cô gái. Chàng trai thấu hiểu điều đó, và cả hai cùng chung cảm xúc khi phải chia lìa.

Trong giây phút ấy, có lẽ nhờ tiếng gọi của hai trái tim đồng điệu, chàng trai đã cảm nhận được cô gái đang cần mình. Như đã hẹn từ trước, chàng tìm đến những nơi cô đã đi qua:

"Anh tới nơi, em bẻ lá xanh em ngồi;
Được nhủ đôi câu, anh mới đành lòng quay lại,
Được dặn đôi lời, anh yêu em mới chịu quay đi"

Lời tiễn dặn nghe thật da diết, day dứt. Trong giây phút tiễn đưa, chàng trai – người đàn ông dân tộc Thái – với những cử chỉ thân mật, tình cảm, đứng trước người con gái mình yêu trong hoàn cảnh éo le, cũng muốn níu kéo thời gian được ở bên cô. Cách xưng hô của người Thái thật ngọt ngào: “anh yêu em” và “người đẹp anh yêu”. Dù cô gái đã về nhà chồng, tình yêu của chàng vẫn nguyên vẹn, sâu sắc.

Không ít người sống phụ thuộc vào tình cảm, thậm chí “hòa tan” vào người mình yêu. Họ luôn muốn người ấy ở bên và nghĩ về mình. Người Thái cũng vậy, nên mới có phong tục hỏa táng:

"Xin hãy cho anh kề vóc mảnh,
Quấn quanh vai ủ lấy hương người,
Cho mai sau lửa xác đượm hơi
Một lát bên em thay lời tiễn dặn!"

Theo phong tục hỏa táng của người Thái, khi chết đi, linh hồn cần hương thơm của người yêu để siêu thoát. Chàng trai nghĩ rằng nếu không lấy được người yêu, cả đời sẽ cô đơn. Vì vậy, chàng muốn được quấn lấy hương thơm của cô gái, để sau này không trở thành kẻ lạc lõng.

Ai cũng mong xây dựng tổ ấm hạnh phúc bên người mình yêu. Nhưng chàng trai này đã vượt lên giới hạn thông thường, thể hiện tấm lòng vị tha, bao dung:

"Con nhỏ hãy đưa anh ẵm,
Bé xinh hãy đưa anh bồng,
Cho anh bế con dòng, đừng ngượng,
Nựng con rồng, con phượng, đừng buồn".

Dù bao lý do thực tại chống lại tình yêu của anh, chàng trai vẫn không thay lòng đổi dạ. Không chỉ yêu cô gái, anh còn yêu cả đứa con riêng của cô. Đó là cách thể hiện tình yêu cao cả, sẵn sàng chia sẻ mọi khó khăn trong cuộc sống. Chàng trai này khiến ta nhớ đến nhân vật trong ca dao người Việt.

“Con mình những trấu cùng tro
Ta đi gánh nước rửa cho con mình”

Những tình cảm chân thành, cao đẹp đó càng là cái cớ để họ đến với nhau. Và lời thề nguyền được bộc bạch đầy quyết tâm với người con gái anh yêu, với tình yêu sắt đá của hai người:

"Đôi ta yêu nhau, đợi tới tháng Năm lau nở,
Đợi mùa nước đỏ cá về,
Đợi chim tăng ló hót gọi hè.
Không lấy được nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông,
Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già".

Chàng trai một lần nữa nhấn mạnh hoàn cảnh chia ly đau khổ của mình. Sau những tháng ngày phiêu bạt làm việc để có thể kiếm tiền trở về quê hương, điều anh mong muốn nhất chính là lấy người mình yêu. Tuy nhiên hiện thực nghiệt ngã đã khiến họ mới gặp gỡ đã đến hồi chia xa. Chàng trai đã tạc lên trời đất và khắc ghi trong lòng mình lời thề tình yêu son sắt. Đoạn thơ đã trở thành một trong những lời bày tỏ tình yêu hay nhất trong văn học Việt Nam.Chàng trai quyết tâm chờ đợi, không quản sự cách trở của thời gian và không gian. Họ đợi nhau từ mùa lau nở, mùa lũ về lại đến mùa hè chim tăng ló hót. Tiếp đến là cột mốc từ "thời trẻ đến khi "góa bụa về già". Đối với chàng trai việc đến với nhau không bao giờ là muộn, vì thế nếu tuổi thanh xuân không được ở bên nhau thì khi "Đầu bạc răng long" ta sẽ đoàn tụ. Bên cạnh đó, tác giả dân gian đã sử dụng nghệ thuật điệp cấu trúc "Không lấy được nhau...ta sẽ lấy nhau..." khẳng định sự quyết tâm đến cùng, sẽ tìm mọi cách để được ở bên người anh yêu.

Trong tình yêu không phải bao giờ cũng đong đầy cảm xúc yêu đương, nồng cháy, thiết tha mà đằng sau nỗi yêu thương, mong nhớ, gần gũi là sự biệt ly, chia cách. Và ở đây, đó chính là nỗi đau khổ, luôn dằn xé trong tâm tư của chàng trai khi chứng kiến cô gái bị đánh đập, hành hạ ngay trước mắt, giờ đây anh chỉ còn có thể làm một việc duy nhất là chăm sóc, an ủi bên cô trong giai đoạn cay đắng này:

“Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ,
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
Anh chặt tre về đốt gióng đầu,
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa,
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau"

Vì muốn một lòng chung thủy son sắt với người yêu, nên có lẽ cô gái đã phản kháng, làm trái với đạo lý của một người con dâu, chỉ để mong bị đuổi, trả về nhà, đoàn tụ với người yêu. Đương nhiên, cô phải trả giá cho những điều đó. Cô bị đánh đập, hành hạ, và bị đối xử như người ở trong nhà. Tất cả những việc cô làm, chàng trai đều hiểu hết, giờ đây trong chàng là một nỗi xót xa, bất lực cùng cực, chỉ còn có thể đứng đằng sau mà vỗ về, an ủi, tận tình chăm sóc sau những trận đòn roi của gia đình chồng.

Anh vực cô dạy không chỉ về thể xác, còn về cả tinh thần, giúp cô có ý chí, nghị lực để sống tiếp quãng đường khó khăn này, anh muốn nói với cô rằng dù cho có chuyện gì xảy ra thì cô sẽ không một mình, luôn có anh ở bên cô cùng cô vượt qua mọi sóng gió:

"Tơ rối đôi ta cùng gỡ,
Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;
Quay lại guồng gỗ tốt cán thuôn,
Về với người ta thương thuở cũ"

Những hình ảnh "tơ rối ta cùng gỡ, tơ vò vuốt lại" là minh chứng cho câu hứa chàng sẽ cùng người yêu đối mặt mọi sóng gió, luôn là chỗ dựa vững chắc cho cô mỗi khi gặp trắc trở. Nhưng sức chịu đựng của con người là có giới hạn, tức nước thì vỡ bờ. Thực tế quá cay đắng, chàng trai quyết tâm muốn phá vỡ mọi quy tắc, giành lại người yêu được thể hiện qua những hình ảnh về cái chết:

"Chết ba năm hình còn treo đó
Chết thành sông, vực nước uống mát lòng,
Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm,
Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung,
Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát".

Chết là khi con người ta đã tới bước đường cùng, không thể làm gì được nữa, quá bức xúc với hiện thực cuộc sống. Những cặp đôi này lại không lựa chọn phương án đó mà trái ngược là thái độ quyết tâm sống hạnh phúc, sống mạnh mẽ, cùng nhau phá vỡ rào cản xã hội phong kiến khắt khe để đi đến con đường tình yêu của hai người. Sử dụng hình ảnh cái chết, chỉ để càng khẳng định sức sống mãnh liệt, muốn đoàn tụ bên nhau của hai người đã làm ta liên tưởng đến những vần thơ của Xuân Diệu:

“Phút gần gũi cũng như giờ chia biệt
Tưởng trăng tàn, hoa tạ với hồn tiêu,
Vì mấy khi yêu mà chắc được yêu!
Yêu, là chết ở trong lòng một ít.”

Có người nói: Tình yêu là một loại trách nhiệm. Trách nhiệm này, trải dài suốt một đời. Trong biển người mênh mông vô tận, có thể gặp một người chính là nhân duyên, nên khi quyết định gắn kết thì đừng tùy tiện buông tay. Và liệu rằng kiên trì mài giũa tình yêu cùng với niềm tin tưởng tuyệt đối sẽ đem đến niềm tin về cái kết có hậu như một câu chuyện cổ tích ngọt ngào?

Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông.
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui, không ngoảnh không nghe"

Bằng biện pháp tu từ so sánh, tác giả đã khéo léo khắc họa những phong tục, tập quán độc đáo của người Thái, đồng thời làm nổi bật những câu chuyện tình yêu ngọt ngào, đầy cảm xúc của các cặp đôi nơi đây. Trải qua bao thử thách và nỗ lực không ngừng để giành lấy hạnh phúc, cuối cùng họ cũng được đoàn tụ, sống trọn vẹn bên nhau. Sức mạnh của tình yêu chân chính đã mang đến một kết thúc viên mãn, đẹp như cổ tích. Tình yêu của họ, giống như Khun Lú - Nàng Ủa, dù xa cách nhưng vẫn mãi bền chặt, không bao giờ phai nhạt.

Cái kết của họ là minh chứng cho niềm tin vào một tình yêu chân chính, có thể biến điều không thể thành có thể. Họ sẵn sàng cùng nhau vượt qua mọi gian nan, thử thách của cuộc đời để đạt được hạnh phúc xứng đáng. Câu chuyện của họ trở thành biểu tượng sống động cho niềm tin vào tình yêu trong xã hội xưa đầy khắc nghiệt. Lời tiễn dặn không chỉ mang ý nghĩa sâu sắc mà còn là lời tố cáo mạnh mẽ những hủ tục lạc hậu, khiến con người dần mất đi sự tự do trong tình yêu và khả năng phản kháng. Qua đó, tác giả còn bày tỏ khát vọng tự do yêu đương, tự quyết định hạnh phúc và cuộc sống hôn nhân của các cặp đôi người Thái.