Soạn bài Phân tích và đánh giá nội dung, nghệ thuật của một bài thơ - Ngữ văn 10 Chân trời sáng tạo, trang 78, Tập 1

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 10: Phân tích và đánh giá nội dung, nghệ thuật của một bài thơ, một công cụ hỗ trợ đắc lực giúp học sinh chuẩn bị bài học một cách hiệu quả và sâu sắc.

Mời các bạn học sinh lớp 10 cùng khám phá nội dung chi tiết được chúng tôi chia sẻ ngay dưới đây.

Phân tích và đánh giá nội dung, nghệ thuật của một bài thơ

1. Hướng dẫn chi tiết

Bước 1: Chuẩn bị bài nói

- Xác định đề tài: Chọn bài thơ bạn muốn giới thiệu. Bạn có thể sử dụng bài thơ đã phân tích trước đó hoặc chọn một bài thơ mới dựa trên các tiêu chí tương tự.

- Xác định mục đích, đối tượng người nghe, không gian, thời gian nói; tìm ý, lập dàn ý và luyện tập như khi giới thiệu một truyện kể.

Bước 2: Trình bày bài nói

Thực hiện bài nói tương tự như khi giới thiệu và đánh giá một truyện kể. Lưu ý:

- Thể hiện cảm nhận cá nhân về bài thơ một cách chân thực và sâu sắc.

- Giọng đọc và giọng nói cần truyền cảm, đặc biệt khi đọc thơ và trích dẫn các đoạn thơ.

Bước 3: Trao đổi và đánh giá

- Trao đổi: Khi tương tác với người nghe, bạn cần:

• Lắng nghe với thái độ cởi mở, ghi chép tóm tắt ý kiến và những vấn đề cần thảo luận thêm.
• Dành thời gian hợp lý để trao đổi những nội dung quan trọng.

- Đánh giá: Người nghe có thể đánh giá bài nói dựa trên các tiêu chí đã được hướng dẫn.

2. Thực hành nói

“Rằm tháng giêng” là một trong những tác phẩm tiêu biểu của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bài thơ được sáng tác trong thời gian Bác ở chiến khu Việt Bắc, những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954):

“Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang, xuân thủy, tiếp xuân thiên;”

(Đêm nay, đêm rằm tháng giêng, trăng đúng lúc tròn nhất,
Sông xuân, nước xuân tiếp giáp với trời xuân)

Bài thơ “Rằm tháng giêng” khắc họa hình ảnh thiên nhiên tại chiến khu Việt Bắc trong đêm trăng rằm tháng giêng. Qua đó, tác giả thể hiện tình yêu thiên nhiên, lòng yêu nước và niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi của cách mạng.

Hình ảnh ánh trăng là một đề tài quen thuộc trong thơ ca. Đó là ánh trăng nhớ quê hương trong thơ Lí Bạch:

“Sàng tiền minh nguyệt quang,
Nghi thị địa thượng sương.”

(Ngẩng đầu ánh trăng rọi,
Ngỡ mặt đất phủ sương)

Ánh trăng cũng xuất hiện trong thơ Bác, như trong bài “Cảnh khuya”:

“Tiếng suối trong như tiếng hát xa,
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.”

Trong “Rằm tháng giêng”, ánh trăng mang một nét độc đáo. Đây không phải là một đêm trăng bình thường mà là đêm rằm tháng giêng, khi trăng tròn và sáng nhất - “nguyệt chính viên”. Ánh trăng chiếu xuống cảnh vật, làm bừng lên sức sống và vẻ đẹp của thiên nhiên. Bác sử dụng biện pháp điệp ngữ, lặp lại từ “xuân” ba lần, gợi lên sự giao hòa giữa trời và đất trong sắc xuân rực rỡ. Thiên nhiên như đang căng tràn nhựa sống, hòa quyện với đất trời. Hai câu thơ đầu đã khắc họa bức tranh thiên nhiên đêm trăng sinh động và tràn đầy sức sống.

Ở hai câu thơ tiếp theo, con người xuất hiện với tư cách là chủ thể trữ tình:

“Yên ba thâm sứ đàm quân sự,
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền.”

(Nơi sâu thẳm mịt mù khói sóng bàn việc quân,
Nửa đêm quay về trăng đầy thuyền)

Trong bối cảnh đất nước đang chiến tranh, mọi hoạt động đều phải diễn ra kín đáo. Tuy nhiên, trong “Rằm tháng giêng”, con người vẫn là trung tâm của vũ trụ. Trong đêm trăng, Bác và các cán bộ chiến sĩ bàn việc quân, công việc quan trọng quyết định đến vận mệnh dân tộc. Khi công việc hoàn tất, đêm đã khuya, Bác chợt nhận ra vẻ đẹp thơ mộng của ánh trăng. Hình ảnh “nguyệt mãn thuyền” thể hiện sự lan tỏa mạnh mẽ của ánh trăng đêm rằm. Hai câu thơ cuối cho thấy phong thái ung dung, lạc quan và niềm tin vào cách mạng của Bác, cùng tâm hồn hòa hợp với thiên nhiên.

Bài thơ “Rằm tháng giêng” thể hiện rõ nét phong cách sáng tác độc đáo của Chủ tịch Hồ Chí Minh.