Soạn bài Vịnh khoa thi Hương - Ngữ văn lớp 8, trang 42, sách Cánh diều tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Bài thơ Vịnh khoa thi Hương của nhà thơ Tú Xương là một tác phẩm nổi bật trong chương trình Ngữ văn lớp 8. EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 8: Vịnh khoa thi Hương, giúp học sinh khám phá sâu sắc về nội dung và ý nghĩa của tác phẩm.

Tài liệu này hỗ trợ học sinh lớp 8 chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và đầy đủ. Hãy tham khảo ngay để nắm vững kiến thức và áp dụng hiệu quả trong học tập.

Soạn bài Vịnh khoa thi Hương - Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc cho học sinh lớp 8

1. Chuẩn bị - Hướng dẫn chi tiết để hiểu sâu về tác phẩm

- Tác giả: Tú Xương - Một nhà thơ tài hoa của nền văn học Việt Nam

• Tú Xương (1890 - 1907), tên thật là Trần Tế Xương, tự Mặc Trai, hiệu Mộng Tích, Tử Thịnh.
• Quê quán: Làng Vị Xuyên, huyện Mỹ Lộc, tỉnh Nam Định (nay là phố Minh Khai, phường Vị Xuyên, TP. Nam Định).
• Sáng tác của ông tập trung vào hai mảng chính: trữ tình và trào phúng.
• Một số tác phẩm tiêu biểu: Vịnh khoa thi Hương, Giễu người thi đỗ, Ông cò, Phường nhơ, Thương vợ, Văn tế sống vợ…

- Bối cảnh lịch sử: Những yếu tố ảnh hưởng đến sáng tác của Tú Xương

• Từ khoa thi Bính Tuất (1886), trường thi Hương Hà Nội bị bãi bỏ do thực dân Pháp chiếm đóng. Để xoa dịu dư luận, Pháp tổ chức thi chung trường Hà Nội và Nam Định, gọi là trường Hà - Nam.
• Bài thơ Vịnh khoa thi Hương được sáng tác khi Tú Xương tham dự kỳ thi Hương tại trường Hà - Nam. Sự kiện vợ chồng toàn quyền Đông Dương Pôn Đu-me (Paul Doumer) và công sứ Nam Định Lơ Noóc-măng (Le Normand) tham dự lễ xướng danh (ngày 27/12/1897) đã để lại dấu ấn sâu sắc trong tác phẩm.

2. Trả lời câu hỏi - Khám phá sâu hơn về bài thơ Vịnh khoa thi Hương

Câu 1. Hãy nêu chủ đề và bố cục bài thơ Vịnh khoa thi Hương của Trần Tế Xương.

- Chủ đề: Phản ánh sự suy tàn của chế độ thi cử phong kiến và cảnh ngộ mất nước trong buổi đầu thời kỳ thực dân nửa phong kiến.

- Bố cục gồm 3 phần:

• Phần 1. Hai câu thơ đầu: Giới thiệu về khoa thi năm Đinh Dậu.
• Phần 2. Bốn câu thơ tiếp theo: Miêu tả cảnh trường thi trong thực tế.
• Phần 3. Hai câu thơ còn lại: Thái độ và tâm trạng của nhà thơ.

Câu 2. Xác định các đối tượng trào phúng mà bài thơ hướng tới. Thái độ của tác giả đối với các đối tượng đó được thể hiện như thế nào?

- Đối tượng trào phúng: Sĩ tử, quan trường, quan sứ, mụ đầm.

- Thái độ của tác giả: Mỉa mai, châm biếm sâu sắc.

Câu 3. Hai câu đề cho thấy kì thi có gì đặc biệt?

Kì thi đặc biệt ở chỗ:

• “Trường Nam thi lẫn với trường Hà”: “Trường Nam” là trường thi ở Nam Định, “Trường Hà” là trường thi ở Hà Nội. Đây là hai trường thi Hương ở Bắc kỳ thời xưa. Tuy nhiên, khi thực dân Pháp chiếm đóng Hà Nội, trường thi ở đây bị bãi bỏ, buộc các sĩ tử Hà Nội phải xuống thi chung tại Nam Định.
• Từ “lẫn” thể hiện sự hỗn loạn, thiếu trật tự của trường thi, làm mất đi vẻ trang nghiêm vốn có của kỳ thi Hương.

Câu 4. Phân tích ý nghĩa trào phúng của nghệ thuật sử dụng phép đối, nghệ thuật sử dụng ngôn từ ở hai câu thực và hai câu luận của bài thơ.

- Phép đối và nghệ thuật sử dụng ngôn từ ở hai câu thực: “lôi thôi - ậm ọe”, “sĩ tử - quan trường”, “vai đeo lọ - miệng thét loa”.

=> Khắc họa cảnh thi cử hỗn loạn, mất trật tự, phản ánh sự suy tàn của nền học vấn và sự lỗi thời của đạo Nho.

- Phép đối và nghệ thuật sử dụng ngôn từ ở hai câu luận: “lọng - váy”, “trời - đất”, “quan sứ - mụ đầm” nhằm mỉa mai, châm biếm và hạ nhục bọn quan lại, thực dân.

=> Sự xuất hiện của quan sứ lẽ ra phải mang lại không khí trang nghiêm cho trường thi. Tuy nhiên, thực tế lại ngược lại, sự hiện diện này càng làm lộ rõ sự hỗn loạn và thiếu quy củ của cảnh thi cử.

Câu 5. Xác định sắc thái giọng điệu của tác giả trong hai câu kết. Qua hai câu kết cũng như cả bài thơ, có thể thấy được thái độ và nỗi lòng của Trần Tế Xương trước tình cảnh đất nước như thế nào?

• Sắc thái giọng điệu: Mỉa mai, châm biếm sâu sắc.
• Thái độ và nỗi lòng của Trần Tế Xương trước tình cảnh đất nước: Đau xót, day dứt trước cảnh nước mất nhà tan.

Câu 6. Theo em, sự kết hợp giữa cảm xúc trào phúng và trữ tình đã giúp nhà thơ thể hiện được điều gì?

• Thể hiện trọn vẹn tâm tư, tình cảm của nhà thơ: Sự đau đớn trước thực tại và khát vọng về một đất nước độc lập.
• Khơi dậy lòng yêu nước và ý chí căm thù giặc ngoại xâm, thôi thúc tinh thần đấu tranh.