Soạn bài Giọt sương đêm - Ngữ văn lớp 6 trang 90 sách Chân trời sáng tạo tập 1 | Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Văn bản Giọt sương đêm của Trần Đức Tiến sẽ được khám phá chi tiết trong chương trình Ngữ Văn lớp 6, thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo, tập 1. Tác phẩm này mang đến những bài học sâu sắc về thiên nhiên và cuộc sống.

EduTOPS mang đến bài Soạn văn 6: Giọt sương đêm với nội dung chi tiết và hấp dẫn. Hãy cùng khám phá ngay sau đây để hiểu rõ hơn về tác phẩm này.

1. Soạn bài Giọt sương đêm siêu ngắn

Câu 1. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nhân vật trong truyện gồm những ai?

Hướng dẫn giải:

- Ngôi kể: thứ ba

- Nhân vật: ông khách Bọ Dừa, Thằn Lằn, cụ giáo Cóc.

Câu 2. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đoạn văn sau được kể bằng lời của người kể chuyện hay lời của nhân vật?

Ai như Tắc Kè khuya khoắt đang gọi cửa. Đêm ở Bờ Giậu thanh vắng đến nỗi nghe rõ cả tiếng Ốc Sên đi làm về, nhẹ nhàng vén tà áo dài trườn qua chiếc lá rụng.

Hướng dẫn giải:

Lời của người kể chuyện

Câu 3. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Dưới đây là một số đoạn văn tóm lược các sự việc trong truyện. Em hãy dùng sơ đồ sự việc đã học ở bài 1 (Lắng nghe lịch sử nước mình) để sắp xếp các sự việc ấy theo đúng trật tự được kể trong truyện.

a. Sáng hôm sau, sau khi kể cho Thằn Lằn nghe về một đêm mất ngủ của mình, Bọ Dừa khoác ba lô hành lý lên vai, chào tạm biệt Thằn Lằn để về quê.

b. Thằn Lằn thông báo với cụ giáo Cóc về sự xuất hiện của nhà buôn Cánh Cứng ở xóm Bờ Giậu đêm ấy.

c. Thằn Lằn đến nhà cụ giáo Cóc kể cho cụ nghe câu chuyện Bọ Dừa mất ngủ.

d. Bọ Dừa ngủ dưới vòm lá trúc, nửa đêm, sương rơi trúng cổ làm Bọ Dừa tỉnh ngủ.

e. Bọ Dừa ghé đến xóm Bờ Giậu và hỏi thăm Thằn Lằn về một chỗ trọ qua đêm dưới vòm lá trúc.

Trong những sự việc nêu trên, theo em sự việc nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

• Sắp xếp: e - b - d - a - c
• Sự việc quan trọng nhất là a vì gửi gắm thông điệp của truyện

Câu 4. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong đoạn văn sau, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả các loại bọ cánh cứng?

Anh sống trên cây. Anh đào hang dưới đất. Anh lặn xuống nước sâu. Anh béo tốt nhẵn nhụi. Anh gầy còm mảnh mai, Anh trọc đầu không râu. Anh ria dài như hai sợi ăng ten vắt vẻo. Anh hiền lành nhút nhát. Anh ngổ ngáo mọc sừng.

Điều này thể hiện đặc điểm nổi bật gì của truyện đồng thoại?

Hướng dẫn giải:

- Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ: điệp ngữ và so sánh

- Đặc điểm nổi bật: vừa mang đặc điểm của loài vật, vừa có đặc điểm của con người

Câu 5. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Lý do đã khiến Bọ Dừa quyết định về quê sau một đêm mất ngủ ở xóm Bờ Giậu?

Hướng dẫn giải:

Nguyên nhân: Bọ Dừa nhớ quê hương

Câu 6. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trải nghiệm mà Bọ Dừa có được trong đêm ấy là gì? Qua đó, tác giả muốn gửi đến chúng ta thông điệp gì?

Hướng dẫn giải:

- Trải nghiệm: ngủ ngoài trời, dưới vòm lá trúc

- Tác giả muốn gửi gắm: tình yêu quê hương

Câu 7. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nhận xét về cách kết thúc câu chuyện của tác giả. Nếu là em, em sẽ kết thúc câu chuyện này như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Câu chuyện kết thúc mở

- Em sẽ kết thúc: kể thêm về việc Bọ Dừa sau khi trở về quê

2. Soạn bài Giọt sương đêm chi tiết - Hướng dẫn đầy đủ và sâu sắc

2.1 Chuẩn bị đọc

Câu 1. (trang 90 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em đã từng thấy bọ dừa chưa? Em đã biết gì về tập tính của bọ dừa? Nếu chưa biết gì về bọ dừa, em hãy hỏi người khác hoặc tìm hiểu thông tin từ sách và Internet.

Hướng dẫn giải:

- Bọ dừa có tên khoa học là Brontispa longissima (Gestro), thuộc họ Ánh kim (Chrysomelidae), Bộ cánh cứng, lớp côn trùng, ngành chân đốt, giới động vật.

- Bọ dừa sống trên cây dừa, gây hại đến sự sinh trưởng và phát triển của cây dừa.

Câu 2. (trang 90 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đã bao giờ có một sự việc bất ngờ xảy ra khiến em thay đổi quyết định của mình? Chia sẻ với các bạn về trải nghiệm ấy.

Hướng dẫn giải:

Sự việc bất ngờ xảy ra: Em và các bạn trốn học đi chơi điện tử, nhưng bị cô giáo phát hiện ra, báo về cho mẹ. Khi biết chuyện, em thấy mẹ rất buồn. Điều đó khiến em tự hứa sẽ thay đổi bản thân, cố gắng học hành chăm chỉ.

2.2 Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, vì sao giọt sương lại làm cho Bọ Dừa quyết định về quê?

Hướng dẫn giải:

Nhờ có giọt sương đêm lạnh toát bộp rơi xuống cổ, Bọ Dừa mới sực nhớ đến quê nhà. Cái xóm nhỏ heo hút này giống cái xóm của ông thời thơ ấu, bao nhiêu năm biền biệt đi xa, mải làm ăn khiến ông quên mất. Vậy nên Bọ Dừa quyết định về thăm quê.

Câu 2.  (trang 92 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Lời của cụ giáo Cóc có ý nghĩa gì?

Hướng dẫn giải:

- Lời của cụ giáo Cóc: “Ấy đấy, chú thấy chưa. Có khi người ta thức trắng chỉ vì một giọt sương.”

- Ý nghĩa: Ở đây, điều khiến Bọ Dừa mất ngủ không phải là một giọt sương. Mà giọt sương là hình ảnh biểu tượng, gợi nhắc Bọ Dừa nhớ về quê hương. Nỗi nhớ quê hương đã khiến Bọ Dừa mất ngủ, sáng hôm sau quyết tâm về quê.

2.3 Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Nhân vật trong truyện gồm những ai?

Hướng dẫn giải:

- Truyện kể theo ngôi thứ ba.

- Nhân vật trong truyện gồm: ông khách Bọ Dừa, Thằn Lằn, cụ giáo Cóc.

Câu 2. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đoạn văn sau được kể bằng lời của người kể chuyện hay lời của nhân vật?

Ai như Tắc Kè khuya khoắt đang gọi cửa. Đêm ở Bờ Giậu thanh vắng đến nỗi nghe rõ cả tiếng Ốc Sên đi làm về, nhẹ nhàng vén tà áo dài trườn qua chiếc lá rụng.

Hướng dẫn giải:

Đoạn văn được kể bằng lời của người kể chuyện.

Câu 3. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Dưới đây là một số đoạn văn tóm lược các sự việc trong truyện. Em hãy dùng sơ đồ sự việc đã học ở bài 1 (Lắng nghe lịch sử nước mình) để sắp xếp các sự việc ấy theo đúng trật tự được kể trong truyện.

a. Sáng hôm sau, sau khi kể cho Thằn Lằn nghe về một đêm mất ngủ của mình, Bọ Dừa khoác ba lô hành lý lên vai, chào tạm biệt Thằn Lằn để về quê.

b. Thằn Lằn thông báo với cụ giáo Cóc về sự xuất hiện của nhà buôn Cánh Cứng ở xóm Bờ Giậu đêm ấy.

c. Thằn Lằn đến nhà cụ giáo Cóc kể cho cụ nghe câu chuyện Bọ Dừa mất ngủ.

d. Bọ Dừa ngủ dưới vòm lá trúc, nửa đêm, sương rơi trúng cổ làm Bọ Dừa tỉnh ngủ.

e. Bọ Dừa ghé đến xóm Bờ Giậu và hỏi thăm Thằn Lằn về một chỗ trọ qua đêm dưới vòm lá trúc.

Trong những sự việc nêu trên, theo em sự việc nào là quan trọng nhất? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

- Sắp xếp:

- Sự việc quan trọng nhất là a. Vì sự việc này đã gửi gắm ý nghĩa sâu sắc của câu chuyện: Tình yêu dành cho quê hương.

Câu 4. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong đoạn văn sau, tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả các loại bọ cánh cứng?

Anh sống trên cây. Anh đào hang dưới đất. Anh lặn xuống nước sâu. Anh béo tốt nhẵn nhụi. Anh gầy còm mảnh mai, Anh trọc đầu không râu. Anh ria dài như hai sợi ăng ten vắt vẻo. Anh hiền lành nhút nhát. Anh ngổ ngáo mọc sừng.

Điều này thể hiện đặc điểm nổi bật gì của truyện đồng thoại?

Hướng dẫn giải:

- Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ:

• Điệp ngữ “Anh” kết hợp với nhân hóa (hành động con người: đào, lặn; đặc điểm con người: béo tốt, gầy còm, hiền lành nhút nhát, ngổ ngáo)
• So sánh: “Anh ria dài như hai sợi ăng ten vắt vẻo”.

- Điều này thể hiện đặc điểm nổi bật của truyện đồng thoại: Phản ánh đặc điểm sinh hoạt của loài vật, vừa thể hiện đặc điểm của con người

Câu 5. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Lý do đã khiến Bọ Dừa quyết định về quê sau một đêm mất ngủ ở xóm Bờ Giậu?

Hướng dẫn giải:

Trong đêm thanh vắng, Bọ Dừa nghe thấy những âm thanh quen thuộc. Đặc biệt là giọt sương rơi bất ngờ xuống cổ khiến ông sực nhớ quê nhà. Những âm thanh, hình ảnh đó đã gợi nhắc Bọ Dừa về hình ảnh quê hương.

Câu 6. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trải nghiệm mà Bọ Dừa có được trong đêm ấy là gì? Qua đó, tác giả muốn gửi đến chúng ta thông điệp gì?

Hướng dẫn giải:

- Trải nghiệm của Bọ Dừa trong đêm ấy: ngủ ngoài trời, dưới vòm lá trúc và lắng nghe những âm thanh lá cây xào xạc, tiếng côn trùng trong lòng đất rỉ rả...

- Tác giả muốn gửi gắm: Đôi khi cuộc sống bận rộn khiến con người quên đi những điều gần gũi, thân thuộc.

Câu 7. (trang 93 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nhận xét về cách kết thúc câu chuyện của tác giả. Nếu là em, em sẽ kết thúc câu chuyện này như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Câu chuyện kết thúc mở: bằng việc Thằn Lằn đến kể cho cụ giáo Cóc nghe về việc Bọ Dừa mất ngủ, và lời nhận xét của cụ giáo: ““Ấy đấy, chú thấy chưa. Có khi người ta thức trắng chỉ vì một giọt sương”.

- Có thể kết thúc câu chuyện theo cách: Bọ Dừa quay trở lại quê hương, mọi thứ vẫn như trước. Ông gặp gỡ lại những người bạn xưa, ôn lại kỉ niệm.

3. Soạn bài Giọt sương đêm ngắn gọn - Hướng dẫn tóm tắt và súc tích

3.1 Kiến thức chung

- Nhà văn Trần Đức Tiến sinh năm 1953, quê ở làng Cao Đà, xã Nhân Mỹ, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Ông đã sáng tác nhiều tác phẩm cho thiếu nhi, trong đó có truyện đồng thoại như Dế mùa thu, Làm mèo, Xóm Bờ Giậu… Trần Đức Tiến viết bằng tâm thế của một đứa trẻ nên truyện đồng thoại của ông mang nét tinh tế, hồn nhiên.

- Truyện Giọt sương đêm được in trong Xóm Bờ Giậu (NXB Kim Đồng, 2018).

- Tóm tắt Giọt sương đêm:

Đêm xuống, ông khách Bọ Dừa đến một xóm trọ đêm ở Bờ Giậu. Ông đã hỏi Thằn Lằn về một chỗ trọ trong xóm. Thằn Lằn đã mời ông ngủ tại nhà mình - một chiếc bình. Bọ Dừa nghĩ lại những lần bị bọn trẻ bắt làm đồ chơi, nên đã bị ám ảnh bởi những cái nhà giam tăm tối. Ông đã từ chối lời đề nghị của Thằn Lằn. Ông quyết định ngủ tạm dưới vòm trúc. Thằn Lằn cáo từ, rồi đến nhà cụ giáo Cóc báo cáo. Xóm Bờ Giậu nhiều âm thanh khiến vị khách khó ngủ. Đêm đó, một giọt sương nhằm trúng cổ làm ông khách giật mình. Sáng hôm sau, ông gặp Thằn Lằn và kể lại mọi chuyện. Sau đó, Bọ Dừa từ biệt để trở về quê hương.

3.2 Đọc hiểu

a. Cuộc gặp gỡ giữa Bọ Dừa và Thằn Lằn

- Thời gian: Khoảnh khắc chạng vạng tối, khi ánh sáng nhường chỗ cho bóng đêm.

- Không gian: Xóm Bờ Giậu, nơi thiên nhiên và con người hòa quyện.

- Nguyên nhân: Bọ Dừa tìm kiếm một nơi trú ngụ trong xóm.

- Cuộc gặp gỡ:

• Bọ Dừa: Cẩn trọng đậu trên ngọn măng trúc ngoài rìa xóm; hỏi thăm về chỗ trọ, dù là nơi tạm bợ.
• Thằn Lằn: Ân cần hỏi han, đề nghị cho ở nhờ; bày tỏ sự ái ngại khi biết Bọ Dừa khó ngủ.

b. Cuộc trò chuyện giữa Thằn Lằn và cụ giáo Cóc

- Thời gian: Trời chạng vạng tối, khi màn đêm bắt đầu buông xuống.

- Không gian: Xóm Bờ Giậu, nơi giao hòa giữa thiên nhiên và con người.

- Nguyên nhân: Thằn Lằn đến thông báo về sự xuất hiện của Bọ Dừa.

- Cuộc gặp gỡ:

• Thằn Lằn: Đến báo tin về Bọ Dừa; ngạc nhiên trước kiến thức uyên thâm của cụ giáo Cóc.
• Cụ giáo Cóc: Thông thạo về họ cánh cứng: “Có hàng trăm, hàng nghìn... và cũng có…”.

c. Ảnh hưởng của giọt sương đêm đến quyết định của Bọ Dừa

- Cảnh đêm sương: Bọ Dừa cảm nhận từng chuyển động tinh tế trong đêm.

• Bầu trời phủ đầy mây xám.
• Sương lặng lẽ rơi trong tiếng gió thở dài não nề.
• Lá khẽ xào xạc như thì thầm cùng nhau.
• Tiếng côn trùng dưới lòng đất rả rích, gợi nỗi buồn miên man.
• Tắc Kè khuya khoắt gọi cửa, tiếng kêu vang vọng trong đêm.
• Ốc Sên nhẹ nhàng trườn qua chiếc lá rụng, tạo nên âm thanh nhỏ bé nhưng rõ ràng.

- Tình huống: Một giọt sương lạnh lẽo rơi xuống khiến Bọ Dừa rùng mình, tỉnh giấc hoàn toàn. Suốt đêm đó, Bọ Dừa không thể chợp mắt nhưng lại cảm thấy lòng thanh thản lạ thường.

- Giọt sương ấy đánh thức trong Bọ Dừa nỗi nhớ quê nhà da diết. Bao năm xa cách, bận rộn mưu sinh, Bọ Dừa đã lãng quên nơi chôn rau cắt rốn.

=> Giọt sương trong trẻo ấy như một sự thức tỉnh sâu sắc, đưa Bọ Dừa trở về với bản chất thật của mình, gợi nhớ về quê hương yêu dấu.

3.3 Nội dung và nghệ thuật

- Nội dung: Truyện ngắn Giọt sương đêm mang thông điệp sâu sắc rằng cuộc sống hối hả đôi khi khiến con người lãng quên những giá trị gần gũi và thân thuộc. Quê hương, nơi chốn bình yên nhất, luôn là điểm tựa vững chắc cho mỗi người.

- Nghệ thuật: Tác phẩm thuộc thể loại truyện đồng thoại, sử dụng biện pháp tu từ nhân hóa tinh tế, kết hợp với ngôn ngữ giản dị, gần gũi, tạo nên sức hấp dẫn riêng.