Soạn bài À ơi tay mẹ - Ngữ văn lớp 6 trang 37 sách Cánh Diều tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Bài thơ À ơi tay mẹ là một tác phẩm văn học đặc sắc, được đưa vào chương trình Ngữ văn lớp 6, giúp học sinh khám phá vẻ đẹp của tình mẫu tử qua ngôn từ giàu hình ảnh và cảm xúc.

EduTOPS mang đến bài Soạn văn 6: À ơi tay mẹ, thuộc bộ sách Cánh Diều, tập 1. Tài liệu này không chỉ bám sát chương trình học mà còn giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm. Hãy cùng khám phá ngay!

1. Soạn bài À ơi tay mẹ siêu ngắn

Câu 1. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy tìm những hình ảnh và chi tiết thể hiện “phép nhiệm màu” của bàn tay mẹ. Những câu thơ nào nói lên sự hy sinh cao cả của người mẹ?

Hướng dẫn giải:

- Hình ảnh và chi tiết: bàn tay mẹ

- Những câu thơ thể hiện sự hy sinh của người mẹ:

“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng”

...

“Bàn tay mẹ thức một đời
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru”

...

“Bàn tay mang phép nhiệm màu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”

Câu 2. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ nào? Cách gọi đó thể hiện tình cảm gì của mẹ dành cho con?

Hướng dẫn giải:

- Em nhỏ được gọi bằng: cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái Mặt Trời bé con, cái khuyết.

- Cách gọi đó thể hiện tình yêu thương vô bờ của mẹ dành cho con, như ánh trăng dịu dàng và ấm áp.

Câu 3. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cụm từ “à ơi” được lặp lại nhiều lần trong bài thơ. Hãy phân tích ý nghĩa và tác dụng của sự lặp lại này.

Hướng dẫn giải:

Cụm từ “à ơi” được lặp lại tạo nên âm hưởng nhẹ nhàng, sâu lắng, giống như một lời hát ru ngọt ngào, thể hiện tình yêu thương và sự chăm sóc của mẹ.

Câu 4. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

“Bàn tay mang phép nhiệm mầu/Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”. Em có đồng ý với nhận định này của tác giả không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

- Ý kiến: đồng ý.

- Lý do: đôi bàn tay mẹ chứa đựng sự kỳ diệu, được tạo nên từ những hy sinh, vất vả và tình yêu thương vô bờ của mẹ.

Câu 5. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hình ảnh “bàn tay mẹ” trong bài thơ mang ý nghĩa biểu tượng gì?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh “bàn tay mẹ” tượng trưng cho người mẹ, người luôn che chở, yêu thương và hy sinh vì con.

Câu 6. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em thích khổ thơ nào nhất trong bài thơ? Hãy giải thích lý do vì sao em chọn khổ thơ đó.

Hướng dẫn giải:

- Khổ thơ yêu thích: khổ 1

- Lý do: hình ảnh đôi bàn tay mẹ không chỉ mang tính biểu tượng mà còn trở nên vĩ đại, như một tấm khiên che chở con vượt qua mọi giông bão của cuộc đời.

2. Soạn bài À ơi tay mẹ chi tiết: Hướng dẫn phân tích sâu sắc và đầy đủ

2.1 Chuẩn bị

- Bài thơ được chia thành 6 khổ. Khổ 1 và khổ 5 gồm 2 dòng, các khổ còn lại có 4 dòng.

- Vần:

• Khổ 2 dòng: chữ thứ 6 của câu đầu vần với chữ thứ 6 của câu sau (sa - qua, mầu - dầu...)
• Khổ 4 dòng: Tiếng thứ 6 của câu 6 vần với tiếng thứ 6 của câu 8, tiếng thứ 8 của câu 8 vần với tiếng thứ 6 của câu 6 tiếp theo. (Ví dụ trong khổ 2: dang - vàng, ngon - tròn, tròn - còn...)

- Các dòng thơ được ngắt nhịp: 4/2 hoặc 4/4.

- Bài thơ viết về đôi bàn tay mẹ và tình yêu thương, sự chăm sóc mà mẹ dành cho con.

- Bài thơ sử dụng các biện pháp tu từ:

• Điệp ngữ (bàn tay mẹ, ru cho, à ơi này…)
• Ẩn dụ (cái trăng, cái Mặt Trời…)

- Từ ngữ trong bài thơ giàu tính tượng hình và tượng thanh.

- Các biện pháp nghệ thuật góp phần thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng và sâu sắc.

- Người bày tỏ cảm xúc trong bài thơ là người mẹ. Cảm xúc và suy nghĩ được thể hiện là tình yêu thương con tha thiết và mong con luôn ngoan ngoãn.

- Tác giả Bình Nguyên sinh năm 1959, quê ở Ninh Bình. Hiện ông là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình.

- Cảm nhận về lời ru của bà, của mẹ: ngọt ngào, nhẹ nhàng và đầy yêu thương.

2.2 Đọc hiểu

Nhan đề và tranh minh họa gợi lên cảm nhận về tình mẹ ấm áp, bao la như biển cả.

Các biện pháp tu từ được sử dụng: điệp ngữ (bàn tay mẹ, ru cho, à ơi này…), ẩn dụ (cái trăng, cái Mặt Trời...).

- Cách gieo vần trong bài thơ:

• Khổ 2 dòng: chữ thứ 6 của câu đầu vần với chữ thứ 6 của câu sau (sa - qua, mầu - dầu...)
• Khổ 4 dòng: Tiếng thứ 6 của câu 6 vần với tiếng thứ 6 của câu 8, tiếng thứ 8 của câu 8 vần với tiếng thứ 6 của câu 6 tiếp theo. (Ví dụ trong khổ 2: dang - vàng, ngon - tròn, tròn - còn...)

- Các dòng thơ được ngắt nhịp: 4/2 hoặc 4/4.

- Những “phép nhiệm màu” từ đôi tay mẹ được “chắt chiu từ những dãi dầu”: sự hy sinh, vất vả của mẹ để con được no ấm và hạnh phúc.

- Những từ ngữ được lặp lại nhiều lần:

• bàn tay mẹ: hình ảnh trung tâm, thể hiện tình yêu thương vô bờ của người mẹ.
• à ơi này, ru cho: tạo nên âm điệu ngọt ngào, như lời ru đầy yêu thương của mẹ.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy tìm những hình ảnh và chi tiết thể hiện “phép nhiệm màu” của bàn tay mẹ. Những câu thơ nào nói lên sự hy sinh cao cả của người mẹ?

Hướng dẫn giải:

- Bàn tay mẹ - chắn mưa sa, chặn bão qua mùa màng, thức một đời vẫn còn hát ru.

- Những câu thơ thể hiện sự hy sinh của người mẹ:

“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng”
...

“Bàn tay mẹ thức một đời
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru”

...

“Bàn tay mang phép nhiệm màu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”

Câu 2. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em nhỏ trong bài thơ được gọi bằng những từ ngữ nào? Cách gọi đó thể hiện tình cảm gì của mẹ dành cho con?

Hướng dẫn giải:

- Em nhỏ được gọi bằng: cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái Mặt Trời bé con, cái khuyết.

- Cách gọi đó thể hiện tình yêu thương vô bờ của mẹ dành cho con. Với mẹ, con là ánh trăng, là mặt trời, là nguồn sống và niềm hạnh phúc của mẹ.

Câu 3. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong bài thơ, cụm từ “à ơi” được lặp lại nhiều lần. Hãy phân tích ý nghĩa và tác dụng của sự lặp lại này.

Hướng dẫn giải:

- “À ơi” là cụm từ thường xuất hiện trong những lời ru.

- Việc lặp lại cụm từ này tạo nên âm điệu nhẹ nhàng, ngọt ngào, giúp bài thơ giống như một lời ru đầy yêu thương của mẹ.

Câu 4. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

“Bàn tay mang phép nhiệm mầu/Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”. Em có đồng ý với nhận định này của tác giả không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

- Ý kiến: đồng ý.

- Lý do: Đôi bàn tay mẹ đã làm việc vất vả, chăm sóc con suốt đời. Với con, đó là đôi bàn tay kỳ diệu, chứa đựng tình yêu thương và sự hy sinh không ngừng nghỉ.

Câu 5. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hình ảnh “bàn tay mẹ” trong bài thơ mang ý nghĩa biểu tượng gì?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh “bàn tay mẹ” tượng trưng cho người mẹ, người đã vất vả làm việc và chăm sóc con suốt đời.

Câu 6. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em thích khổ thơ nào nhất trong bài thơ? Hãy giải thích lý do vì sao em chọn khổ thơ đó.

Hướng dẫn giải:

- Khổ thơ yêu thích: Khổ 5.

Lý do: Dù chỉ gồm 2 câu thơ ngắn gọn, khổ thơ đã khắc họa sâu sắc tình mẫu tử thiêng liêng và sức mạnh kỳ diệu của tình yêu thương. Qua đó, người đọc cũng thấu hiểu hơn sự vất vả và hy sinh thầm lặng của người mẹ.

3. Soạn bài À ơi tay mẹ ngắn gọn: Hướng dẫn tóm tắt và phân tích súc tích

3.1 Tác giả, tác phẩm

- Tác giả Bình Nguyên sinh năm 1959, quê ở Ninh Bình. Ông là một nhà thơ với nhiều tác phẩm giàu cảm xúc và ý nghĩa.

- Bố cục của bài thơ À ơi tay mẹ:

• Phần 1. Từ đầu đến “À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru”: Hình ảnh đôi bàn tay mẹ, biểu tượng của tình yêu thương và sự hy sinh.
• Phần 2. Còn lại: Lời ru ngọt ngào, chan chứa tình mẫu tử.

3.2 Đọc hiểu

a. Hình ảnh đôi bàn tay của mẹ

- Bàn tay mẹ đối mặt với giông bão cuộc đời: “chắn mưa sa”, “chặn bão qua mùa màng”.

- Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi dưỡng con: “bàn tay mẹ dịu dàng”, con như “cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng còn nằm nôi, cái Mặt Trời bé con”.

- Bàn tay mẹ kỳ diệu, hy sinh vì con: “thức một đời”, “mai sau bể cạn non mòn vẫn còn hát ru”, “chắt chiu từ những dãi dầu”.

=> Người mẹ vất vả nuôi lớn, chăm sóc và hy sinh cho con suốt đời.

b. Lời ru của người mẹ

- Từ “À ơi” là từ mở đầu quen thuộc trong các bài hát ru. Tác giả sử dụng từ này để tạo nên giai điệu ngọt ngào, như lời ru của mẹ.

- Lời ru ngọt ngào đã đem đến giấc ngủ êm đềm cho con và tác động đến vạn vật: mềm ngọn gió thu, tan đám sương mù lá cây, cái khuyết tròn đầy, Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau, sóng lặng bãi bồi, đời nín cái đau.

=> Tình yêu thương và sự hy sinh vô bờ của người mẹ.

4. Dàn ý bài À ơi tay mẹ

(1). Mở bài

Bài thơ 'À ơi tay mẹ' của Bình Nguyên được giới thiệu qua một lối dẫn dắt tinh tế, làm nổi bật tình mẫu tử thiêng liêng.

(2). Thân bài

a. Hình ảnh đôi bàn tay của mẹ

- Đôi bàn tay mẹ như lá chắn vững chắc trước những phong ba bão táp của cuộc đời: 'chắn mưa sa', 'chặn bão qua mùa màng'.

- Với sự dịu dàng, đôi bàn tay ấy nuôi dưỡng con thơ, ví như 'cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng còn nằm nôi, cái Mặt Trời bé con'.

- Đôi bàn tay mẹ còn là biểu tượng của sự hy sinh không ngừng nghỉ: 'thức một đời', 'mai sau bể cạn non mòn vẫn còn hát ru', 'chắt chiu từ những dãi dầu'.

=> Qua đó, hình ảnh người mẹ hiện lên với sự vất vả, tần tảo nuôi lớn con cái, chăm sóc và hy sinh cả đời vì con.

b. Lời ru của người mẹ

- Từ 'À ơi' mở đầu, mang âm hưởng quen thuộc của lời ru, tạo nên giai điệu nhẹ nhàng, sâu lắng cho bài thơ.

- Lời ru ấy không chỉ đưa con vào giấc ngủ ngon mà còn tác động đến mọi thứ xung quanh: làm dịu 'ngọn gió thu', tan 'đám sương mù lá cây', lấp đầy 'cái khuyết tròn đầy', và xoa dịu 'cái đau' của cuộc đời.

=> Lời ru chứa đựng tình yêu thương vô bờ và sự hy sinh thầm lặng của người mẹ.

(3). Kết bài

Khẳng định lại giá trị sâu sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ 'À ơi tay mẹ', làm nổi bật tình mẫu tử thiêng liêng và cao quý.