Soạn bài Thuyền trưởng tàu viễn dương - Chân trời sáng tạo Ngữ văn lớp 8, trang 116, sách Chân trời sáng tạo tập 1

Văn bản Thuyền trưởng tàu viễn dương được trích từ vở kịch Bệnh sĩ của nhà văn Lưu Quang Vũ. EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 8: Thuyền trưởng tàu viễn dương, mang đến những kiến thức sâu sắc và hữu ích về tác phẩm văn học đặc sắc này.

Hy vọng tài liệu này sẽ là nguồn tham khảo quý giá, giúp các em học sinh lớp 8 chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và đầy đủ nhất. Mời các em cùng khám phá chi tiết ngay bên dưới.

1. Hướng dẫn soạn bài Thuyền trưởng tàu viễn dương chi tiết

Câu 1. Những yếu tố nào giúp em nhận biết văn bản trên thuộc thể loại hài kịch?

- Nhân vật: Ông Toàn Nha là một người mắc chứng bệnh sĩ, luôn khao khát được người khác ngưỡng mộ.

- Xung đột kịch: Dù bị bỏng nặng và phải cấp cứu trên chiếc tàu chở phân đạm của Hưng, ông Toàn Nha vẫn ảo tưởng rằng mình đang được chở trên một chuyến “tàu viễn dương” sang trọng, do chàng rể tương lai - một thuyền trưởng giàu kinh nghiệm điều khiển.

- Các đoạn đối thoại, độc thoại của nhân vật cùng những chỉ dẫn sân khấu được đặt trong ngoặc đơn.

Câu 2. Hãy phân tích một số thủ pháp trào phúng được sử dụng trong văn bản.

Một số thủ pháp trào phúng nổi bật trong văn bản bao gồm: phóng đại (việc ông Toàn Nha tưởng tượng mình đang trên chuyến “tàu viễn dương”), tương phản giữa thực tế và ảo tưởng (thuyền trưởng thực chất chỉ là người lái tàu đường sông, tàu viễn dương thực chất là tàu chở phân đạm),...

Câu 3. Hãy nêu một số ví dụ cụ thể về lời đối thoại và lời chỉ dẫn sân khấu trong văn bản.

a. Lời đối thoại:

- Cuộc đối thoại giữa Hưng và Nhàn:

Hưng – Lửa… cháy!

Nhàn – Anh đang ở trong đó à?

Hưng – Vâng, không phải chuột, mà là tôi, thuyền trưởng của con tàu chở phân này. Tôi không phải thuyền trưởng viễn dương, tôi đã nói dối Nhàn, Nhàn đã không biết!

Nhàn – Biết chứ.

Hưng – Biết gì?

Nhàn – Em biết anh đã nói dối… Em biết ngay từ lúc anh mới về, bác Thân đi đánh vỏ đã nhìn thấy anh lái con tàu chở đạm cặp bến sông nhà, bác ấy kể với em. Em chỉ không hiểu tại sao anh lại phải nói dối như vậy… Vì sao?

- Cuộc đối thoại giữa Văn Sửu và ông Toàn Nha:

Văn Sửu – Bác Nha! Bác đã tỉnh rồi ạ?

Ông Nha – Lễ rước đuốc mừng công… kết thúc tốt đẹp chứ Sửu?

Văn Sửu – Báo cáo bác… dù sao mọi chuyện vẫn ổn ạ. Chúng em đưa bác lên con tàu… chở phân này… để đến bệnh viện cấp cứu ạ.

b. Lời chỉ dẫn sân khấu:

Tiến – Điên à? Trời lạnh thế này! Xem nào (suy nghĩ). Mình sẽ trao đổi ngắn gọn rồi tìm cách đẩy họ rời khỏi tàu ngay. Họ sẽ bận bốc dỡ dưới mấy xà lan kia… Còn cậu… (chỉ vào một thùng gỗ to, bên ngoài có vẽ hình cái ô và cái cốc) chui vào, không ngạt đâu, có mấy khe đủ thở. Nằm im. Mình sẽ đẩy họ rời khỏi đây ngay. Nhanh thôi. Nhưng cậu phải nằm im đấy! Chui vào nhanh lên!

(Đẩy Hưng chui vào hòm, đóng nắp lại. Nhàn và Xoan xuất hiện.)

*

Xoan − (giật mình) Ối chị ơi! (vội nhảy khỏi cái hòm) Có tiếng gì trong cái hòm này… như tiếng thở ấy… Eo ơi!

Tiến – Đâu! Tôi chẳng nghe thấy gì. Hòm không ấy mà.

Xoan – Rõ ràng có tiếng lục cục rồi tiếng gì… như khịt mũi ấy.

Tiến − À, đúng rồi: chuột ấy mà, trên tàu này lắm chuột.

Xoan – Eo ôi! Chuột à? Khiếp, em ghét chuột lắm! Sao các anh lại để chuột hoành hành trên tàu như vậy?

Tiến – Ai để? Tự nhiên nó cứ ở, nó thích thì nó ở.

Xoan – (thì thào) Giết đi! Em rất ghét chuột. Chị Nhàn là kĩ sư chăn nuôi, cũng rất ghét chuột. Bọn em vừa mở một chiến dịch tiêu diệt chuột, bảo vệ hoa màu. Khéo mà chuột ở tàu các anh lây lan xuống xã em. Chị Nhàn sẽ cho anh một ít bả chuột.

…

Câu 4. Tóm tắt các hành động làm nảy sinh xung đột và giải quyết xung đột giữa một trong các nhóm nhân vật sau: giữa Tiến, Hưng và Xoan, Nhàn; giữa Hưng và Nhàn.

- Tiến, Hưng và Xoan, Nhàn:

• Hành động làm nảy sinh xung đột: Bắt nguồn từ cuộc trò chuyện trên thuyền chở phân đạm cho địa phương. Khi Nhàn và Xoan luôn khen ngợi chiếc tàu viễn dương và tài năng của những người lái chiếc tàu đó, đồng thời phủ nhận chiếc tàu chở phân đạm.
• Hành động giải quyết xung đột: Khi mọi người nghe thấy tiếng nổ lớn và cùng nhau đi dập lửa.

- Hưng và Nhàn:

• Hành động làm nảy sinh xung đột: Hưng nói dối Nhàn về thân phận là người lái con tàu chở phân đạm.
• Hành động giải quyết xung đột: Hưng nói sự thật cho Nhàn biết.

Câu 5. Từ câu nói của ông Toàn Nha ở gần cuối văn bản: “Chính anh Hưng thân chinh lái con tàu này để chở tôi, chính đồng chí thuyền trưởng viễn dương tự tay lái đưa đồng chí giám đốc bố vợ anh đi. Đúng lắm! Phải thế! Rất tốt! Toàn Nha này không đi thì thôi, đã đi thì phải…”, em có nhận xét gì về nhân vật này?

Câu nói cho thấy ông Toàn Nha là một người cố chấp, háo danh và sĩ diện.

Câu 6. Theo em, giữa người coi trọng “sĩ diện” với người mắc “bệnh sĩ” có gì khác nhau? Văn bản trên (và đoạn tóm tắt vở kịch Bệnh sĩ) cho thấy nhân vật nào hiện thân đầy đủ cho người mắc “bệnh sĩ”? Phân tích một số chi tiết tiêu biểu để làm rõ ý kiến.

- Phân biệt:

• Người coi trọng sĩ diện là người có lòng tự trọng cao, rất mực coi trọng và bảo vệ danh dự của bản thân.
• Người mắc bệnh sĩ diện: trọng hình thức, làm mọi việc để có danh tiếng thậm chí là dối trá,...

- Văn bản trên cho thấy nhân vật ông Toàn Nha hiện thân đầy đủ cho người mắc “bệnh sĩ”.

- Ví dụ: bị bỏng nặng, ông Toàn Nha phải đi cấp cứu trên chiếc tàu chở phân đạm của Hưng, nhưng vẫn mơ màng hãnh diện rằng đang được chở đi trên chuyến “tàu viễn dương” do chàng rể tương lai - một vị thuyền trưởng dày dặn kinh nghiệm điều khiển.

Câu 7. Cùng các bạn trong nhóm phân vai, diễn xuất hoặc đọc diễn cảm một cảnh trong văn bản trên.

Học sinh tự thực hiện theo hướng dẫn và yêu cầu của bài học.

2. Soạn bài Thuyền trưởng tàu viễn dương ngắn gọn

Tác giả

- Lưu Quang Vũ (1948 - 1988), quê gốc ở Đà Nẵng, sinh ra tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức.

- Cha ông là nhà viết kịch Lê Quang Thuận, chính vì vậy từ nhỏ Lưu Quang Vũ đã sớm bộc lộ tài năng nghệ thuật.

- Từ năm 1965 đến 1970, ông gia nhập bộ đội và phục vụ trong quân chủng Phòng không - Không quân.

- Từ 1970 đến 1978, ông xuất ngũ và làm nhiều nghề khác nhau để kiếm sống.

- Từ 1978 đến 1988, ông trở thành biên tập viên của tạp chí Sân khấu và bắt đầu sáng tác kịch nói.

- Trước khi chuyển sang kịch nói, ông từng làm thơ, viết truyện ngắn và vẽ tranh.

- Vở kịch đầu tay của ông là Sống mãi với thủ đô (viết lại theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ).

- Lưu Quang Vũ được coi là một hiện tượng của sân khấu kịch trường những năm tám mươi thế kỉ XX, và là một trong những nhà soạn kịch tài năng nhất của nền văn học Việt Nam.

- Ngày 29 tháng 8 năm 1988, ông qua đời trong một tai nạn ô tô trên quốc lộ 5, cùng với người bạn đời là nhà thơ Xuân Quỳnh và con trai Lưu Quỳnh Thơ.

- Năm 2000, Lưu Quang Vũ được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Thơ: Hương cây (1968, in chung trong tập Hương cây - Bếp lửa với Bằng Việt), Mây trắng của đời tôi (1989), Bầy ong trong đêm sâu (1993)...
• Kịch: Lời nói dối cuối cùng, Nàng Xi-ta, Chết cho điều chưa có, Nếu anh không đốt lửa, Lời thề thứ 9, Khoảnh khắc vô và vô tận, Tôi và chúng ta…

Tác phẩm

a. Xuất xứ

Văn bản Thuyền trưởng tàu viễn dương được trích từ vở kịch Bệnh sĩ của Lưu Quang Vũ.

b. Tóm tắt

Ông Toàn Nha, Chủ tịch xã kiêm Chủ nhiệm hợp tác xã Cà Hạ, vì háo danh đã phát động một cuộc “thay trời đổi đất, sắp đặt giang sơn” nhằm biến xã nhà thành biểu tượng của phong trào đổi mới nông thôn. Dù trình độ văn hóa chỉ hết lớp 4, ông cùng thư ký Văn Sửu thực hiện nhiều “cải cách” như đổi tên xã (Cà Hạ thành Hùng Tâm), đổi tên các phòng ban thành “Trung tâm”, tập trung vào sản xuất pháo nổ và thu mua lông vịt xuất khẩu. Hưng, một thợ lái tàu đường sông và là người yêu của Nhàn, con gái ông Toàn Nha, về quê đúng dịp lễ tổng kết phong trào đổi mới. Theo lời khuyên của chú, Hưng buộc phải giả làm thuyền trưởng tàu viễn dương để xuất hiện như một khách mời danh giá. Tuy nhiên, vì tự trọng, Hưng bỏ dở vai diễn và định bỏ trốn. Một vụ cháy nổ lớn xảy ra tại trụ sở Ủy ban xã do pháo không được bảo quản đúng cách. Bị bỏng nặng, ông Toàn Nha phải cấp cứu trên tàu chở phân đạm của Hưng, nhưng vẫn ảo tưởng rằng mình đang trên chuyến “tàu viễn dương” do chàng rể tương lai - một thuyền trưởng dày dạn kinh nghiệm - điều khiển.