Soạn bài Thư lại dụ Vương Thông - Ngữ văn lớp 10 trang 40 sách Chân trời sáng tạo tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sáng tạo

Văn bản Thư lại dụ Vương Thông là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 10, mang đến những bài học sâu sắc về nghệ thuật thuyết phục và tư duy chiến lược.

EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 10: Thư lại dụ Vương Thông, cung cấp nội dung chi tiết và hữu ích, giúp các bạn học sinh chuẩn bị bài tốt nhất trước khi đến lớp.

Hướng dẫn soạn bài Thư lại dụ Vương Thông: Phân tích chi tiết và sáng tạo dành cho học sinh lớp 10

Trước khi đọc

Trong bài thơ Bảo kính cảnh giới - bài 57 của Nguyễn Trãi, câu thơ “Đao bút phải dùng tài đã vẹn” gợi lên hình ảnh “đao bút”. Hình ảnh này phản ánh quan niệm gì về vai trò của nhà văn và văn chương trong bối cảnh đất nước bị ngoại xâm?

Gợi ý: Văn chương trở thành vũ khí sắc bén, còn nhà văn được ví như người chiến sĩ, dùng ngòi bút để tố cáo tội ác của kẻ thù và cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân.

Đọc văn bản

Câu 1. Những từ nào được lặp lại nhiều lần trong đoạn văn? Việc lặp lại này mang ý nghĩa gì?

• Từ ngữ được lặp lại nhiều lần: Thờ thế
• Ý nghĩa: Tác giả muốn nhấn mạnh từ ngữ này để Vương Thông thấu hiểu hoàn cảnh khó khăn của quân Minh lúc bấy giờ.

Câu 2. Tác giả nhắc đến những câu chuyện xưa nhằm mục đích gì?
Mục đích: Nhắc nhở Vương Thông rằng thất bại là điều không thể tránh khỏi trong tình thế hiện tại.

Câu 3. Hãy chỉ ra những nguyên nhân mà tác giả cho rằng quân giặc chắc chắn sẽ thất bại.

Sáu nguyên nhân dẫn đến thất bại: bao gồm cả yếu tố khách quan lẫn chủ quan.

Câu 4. Giải pháp mà tác giả đưa ra có tính hợp lý như thế nào đối với cả hai bên?

• Về phía quân Minh: Hãy chém đầu Phương Chính và Mã Kỳ để đem nộp, nhằm hàn gắn những vết thương mà nhân dân Đại Việt phải chịu đựng.
• Về phía Đại Việt: Giữ vững lễ nghĩa, sẵn sàng khôi phục mối quan hệ hòa hảo, sửa sang cầu đường, chuẩn bị thuyền bè để đưa quân Minh về nước một cách an toàn.

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Xác định mục đích và đối tượng của bức thư. Việc tác giả chọn cách nghị luận dưới hình thức một bức thư mang lại hiệu quả như thế nào?

- Mục đích: Bức thư nhằm mục đích tạo điều kiện cho kẻ thù rút quân về nước, chấm dứt chiến tranh, mang lại hòa bình và độc lập cho dân tộc. Do đó, cách xưng hô nhún nhường là hợp lý.

- Đối tượng: Tướng giặc Vương Thông và quân Minh đang hiện diện tại Đại Việt.

- Tác dụng: Tác động đến tình cảm và tư tưởng của người đọc.

Câu 2. Trong đoạn trích dưới đây, câu văn nào nêu luận điểm, câu văn nào nêu lí lẽ và bằng chứng?

Kể ra người dùng binh giỏi là ở chỗ biết rõ thời thế mà thôi. Được thời có thế thì mất biến thành còn, nhỏ hóa ra lớn; mất thời thất thế, thì mạnh hóa ra yếu, yên lại chuyển nguy. Sự thay đổi ấy chỉ trong khoảnh khắc trở bàn tay mà thôi. Nay các ông không hiểu rõ thời thế, lại trang sức bằng lời dối trá, thế chẳng phải là bọn thất phu hèn kém ư? Sao đáng để cùng bàn việc binh được?

Gợi ý:

- Luận điểm: Kể ra người dùng binh giỏi là ở chỗ biết rõ thời thế mà thôi.

- Lí lẽ: Được thời có thế thì mất biến thành còn, nhỏ hóa ra lớn; mất thời thất thế, thì mạnh hóa ra yếu, yên lại chuyển nguy. Sự thay đổi ấy chỉ trong khoảnh khắc trở bàn tay mà thôi.

- Bằng chứng: Nay các ông không hiểu rõ thời thế, lại trang sức bằng lời dối trá, thế chẳng phải là bọn thất phu hèn kém ư? Sao đáng để cùng bàn việc binh được?

Câu 3. Ở phần 2, tác giả nhiều lần vạch rõ sự giả trá, gian dối của quân Minh và cho rằng điều đó trái với “mệnh trời”. Hãy dẫn ra một số từ ngữ, câu văn thể hiện điều này. Theo bạn, tại sao việc nhắc đến “mệnh trời” lại cần thiết trong bức thư này?

- Một số từ ngữ, câu văn thể hiện: “Trước đây bề ngoài thì giả cách giảng hòa, bên trong ngầm mưu gian trá, cứ đào hào đắp lũy, ngồi đợi viện binh, tâm tích không minh bạch, trong ngoài lại khác nhau, sao có thể khiến tôi tin tưởng mà không nghi ngờ cho được. Cổ nhân nói: "Bụng dạ người khác ta lường đoán biết", nghĩa là thế đó. Xưa kia, Tần thôn tính sáu nước, chế ngự bốn phương, mà đức chính không sửa, nên thân mất nước tan. Nay Ngô mạnh không bằng Tần, mà hà khắc lại quá, không đầy mấy năm nối nhau mà chết, ấy là mệnh trời, không phải sức người vậy…”

- Việc nhắc đến “mệnh trời” cần thiết: Nhấn mạnh sự tất yếu trong thất bại của quân Minh.

Câu 4. Hãy khái quát những nguyên nhân dẫn đến thất bại tất yếu của quân Minh mà tác giả đã chỉ ra trong phần 3. Điều gì đã tạo nên tính chất đanh thép, quyết đoán trong phần này?

- Những nguyên nhân dẫn đến thất bại tất yếu của quân Minh mà tác giả đã chỉ ra trong phần 3:

• Nước lũ mùa hạ tràn ngập, cầu sàn và rào lũy sụp đổ, củi cỏ thiếu thốn, ngựa chết quân ốm.
• Con đường và cửa ải xa xôi hiểm trở đều bị quân đội Lam Sơn và voi chiến đồn giữ, viện binh dù có đến cũng khó tránh khỏi thất bại, viện binh thua thì quân của Vương Thông chắc chắn sẽ bị bắt.
• Quân mạnh ngựa khỏe của nhà Minh đều tập trung ở biên giới phía bắc để phòng thủ quân Nguyên, không thể quan tâm đến miền nam.
• Liên tục động binh đao, dân chúng sống trong cảnh bất an, lòng người hoang mang.
• Gian thần chuyên quyền, bạo chúa nắm quyền, người thân tàn hại lẫn nhau, triều đình rối loạn.
• Nghĩa quân Lam Sơn trên dưới một lòng, anh hùng hết mình, quân sĩ ngày càng tinh nhuệ, vừa cày ruộng vừa đánh giặc. Trong khi đó, quân sĩ của Vương Thông mệt mỏi, tự chuốc lấy thất bại.

- Điều tạo nên tính chất đanh thép, quyết đoán ở phần này: Giọng văn mạnh mẽ, ngôn từ sắc bén và những nguyên nhân được nêu ra vô cùng thuyết phục.

Câu 5. Trong phần 4, tác giả đã đưa ra những lựa chọn nào cho Vương Thông? Qua đó, bạn hiểu gì về cách ứng xử của Nguyễn Trãi, Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn?

- Trong phần 4, tác giả đã gợi ý cho Vương Thông những lựa chọn: Nếu biết chém đầu Phương Chính và Mã Kỳ đem nộp trước cửa quân, sẽ cứu được người trong thành khỏi bị giết, hàn gắn vết thương trong nước, khôi phục hòa hảo và chấm dứt chiến tranh. Về phía Đại Việt, giữ vững lễ nghĩa…

- Cách ứng xử của Nguyễn Trãi, Lê Lợi và nghĩa quân Lam Sơn: Công bằng, phân minh, khoan dung và độ lượng.

Câu 6. Hãy nêu những lưu ý khi đọc hiểu văn bản nghị luận mà bạn rút ra được từ tác phẩm Thư lại dụ Vương Thông của Nguyễn Trãi. Nhận xét về nghệ thuật viết văn nghị luận của Nguyễn Trãi.

- Những lưu ý khi đọc hiểu văn bản nghị luận từ tác phẩm Thư lại dụ Vương Thông của Nguyễn Trãi:

• Đọc kỹ nội dung văn bản nhiều lần.
• Xác định rõ luận điểm, lí lẽ và dẫn chứng.
• Xác định mục đích và đối tượng mà văn bản hướng đến.

- Nghệ thuật viết văn nghị luận của Nguyễn Trãi:

• Luận điểm và lí lẽ rõ ràng, mạch lạc.
• Lập luận chặt chẽ, thuyết phục.
• Dẫn chứng cụ thể và xác thực.