Soạn bài Thần Trụ Trời - Ngữ văn lớp 10 trang 13 sách Chân trời sáng tạo tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Truyện Thần Trụ Trời là một tác phẩm văn học đặc sắc, được đưa vào chương trình Ngữ văn để học sinh khám phá và phân tích sâu sắc.

Dưới đây là tài liệu Soạn văn 10: Thần Trụ Trời, thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo, tập 1, được biên soạn kỹ lưỡng để hỗ trợ học sinh trong quá trình học tập.

1. Tri thức Ngữ văn

- Thần thoại là một thể loại truyện dân gian, kể về các vị thần, anh hùng, và nhân vật văn hóa, phản ánh quan niệm của người xưa về nguồn gốc thế giới và đời sống con người.

- Không gian trong thần thoại mang tính vũ trụ, đang trong quá trình hình thành và không được xác định bằng địa điểm cụ thể.

- Cốt truyện thần thoại thường xoay quanh chuỗi sự kiện liên quan đến quá trình sáng tạo thế giới, con người và văn hóa bởi các nhân vật siêu nhiên.

- Nhân vật trong thần thoại thường là các vị thần, sở hữu sức mạnh phi thường để thực hiện các công việc sáng tạo thế giới hoặc văn hóa.

- Tính chỉnh thể của tác phẩm thể hiện sự thống nhất và toàn vẹn trong cấu trúc và nội dung của tác phẩm.

- Lỗi về mạch lạc và liên kết trong đoạn văn: Dấu hiệu nhận biết và cách khắc phục hiệu quả.

• Thiếu mạch lạc: Các câu không tập trung vào một chủ đề (lỗi lạc chủ đề) hoặc nội dung câu chủ đề không được triển khai đầy đủ (lỗi thiếu hụt chủ đề); Các câu trong đoạn văn không được sắp xếp hợp lí.
• Thiếu phương tiện liên kết hoặc sử dụng phương tiện liên kết không phù hợp.

2. Hướng dẫn soạn bài Thần Trụ Trời chi tiết và sâu sắc

2.1 Tác phẩm

a. Thể loại

- Thần thoại là thể loại xuất hiện sớm nhất trong lịch sử truyện kể dân gian của các dân tộc. Đó là những câu chuyện mang tính hoang đường, tưởng tượng về các vị thần và nhân vật sáng tạo thế giới, phản ánh cách nhận thức và lí giải của con người nguyên thủy về tự nhiên và xã hội.

- Không gian trong thần thoại là không gian vũ trụ nguyên sơ, được chia thành ba cõi: trời, đất và nước. Thời gian thần thoại thuộc về quá khứ xa xôi, không xác định rõ ràng.

- Nhân vật thần trong thần thoại sở hữu ngoại hình và hành động phi thường, cùng khả năng biến hóa vô cùng kỳ diệu.

b. Tóm tắt

Thuở ấy, vũ trụ chưa hình thành, chưa có muôn vật và loài người. Trời chỉ là một đám hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo. Bỗng nhiên, một vị thần khổng lồ xuất hiện. Thần đứng dậy, dùng đầu đội trời lên, tay đào đất đá, đắp thành một cột lớn để chống trời. Thần một mình miệt mài đắp, cột đá càng cao, trời càng được đẩy lên. Từ đó, trời và đất tách làm hai. Khi trời đã cao và khô ráo, thần phá bỏ cột. Thần ném đá và đất khắp nơi, tạo thành núi non, đảo, đồi và cao nguyên. Chỗ thần đào đất tạo thành biển rộng. Cột chống trời không còn, nhưng người đời sau vẫn cho rằng núi Thạch Môn ở Sơn Tây là di tích của cột đó. Sau thần Trụ Trời, nhiều vị thần khác tiếp tục công việc kiến thiết thế giới: thần làm sao, thần đào sông, thần tát biển, thần nghiền cát…

2.2 Đọc hiểu

- Bối cảnh không gian, thời gian:

• Không gian: Vũ trụ chưa hình thành, chưa có muôn vật và loài người; Trời đất chỉ là một khối hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo.
• Thời gian: Không xác định rõ ràng.

- Nhân vật: Một vị thần khổng lồ xuất hiện

- Hành động:

• Một ngày, thần Trụ Trời đứng dậy, dùng đầu đội trời lên, đào đất, đập đá, đắp thành một cột lớn để chống trời.
• Cột càng cao, trời càng được nâng lên như một tấm màn rộng mênh mông.
• Thần miệt mài đào đắp, cột dần cao lên, đẩy vòm trời lên tận mây xanh. Từ đó, trời và đất tách biệt.
• Khi trời đã cao và khô ráo, thần phá cột, ném đất đá khắp nơi. Đá văng ra tạo thành núi non, đảo; đất tung tóe tạo thành đồi, gò. Chỗ thần đào đất hình thành biển rộng.

=> Giải thích sự hình thành của các yếu tố tự nhiên: trời, đất, núi non, biển cả…

2.3 Nội dung

Truyện kể về hành trình thần Trụ Trời sáng tạo nên trời, đất và muôn vật trong vũ trụ.

2.4 Nghệ thuật

Sử dụng các chi tiết kì ảo, nhân vật phi thường, không gian và thời gian mang tính huyền bí,...

3. Hướng dẫn soạn bài Thần Trụ Trời ngắn gọn và súc tích

3.1 Trước khi đọc

Bạn đã biết những câu chuyện thần thoại nào? Hãy chia sẻ với nhóm về những truyện thần thoại đó.

Hướng dẫn giải:

- Một số truyện thần thoại tiêu biểu:

• Nước ngoài: Thần thoại Hy Lạp, Thần thoại Bắc Âu…
• Việt Nam: Thần Trụ Trời, Thần Sét…

- Học sinh tự do chia sẻ về những thần thoại đã từng đọc.

3.2 Đọc văn bản

Câu 1. Bạn hình dung như thế nào về vị thần Trụ Trời?

Hướng dẫn giải:

- Ngoại hình: Vóc dáng khổng lồ, chân dài không thể đo đếm được.

- Hành động: Ngẩng đầu đội trời lên, đào đất, đập đá, đắp thành một cột lớn để chống trời.

=> Thần Trụ Trời sở hữu ngoại hình và hành động phi thường.

Câu 2. Trời và đất thay đổi như thế nào sau khi có cột chống trời?

Hướng dẫn giải:

Trời và đất tách biệt. Đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, chỗ trời đất gặp nhau gọi là chân trời.

Câu 3. Bạn có nhận xét gì về cách kết thúc truyện?

Hướng dẫn giải:

Truyện kết thúc bằng một bài vè kể về các vị thần. Cách kết thúc độc đáo và sáng tạo. Thần Trụ Trời được nhắc đến cuối cùng như một cách khẳng định công lao to lớn của ngài.

3.3 Sau khi đọc

Câu 1. Chỉ ra các yếu tố về không gian, thời gian của câu chuyện.

Hướng dẫn giải:

- Không gian: Chưa có thế gian, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo.

- Thời gian: Không có thời gian cụ thể.

Câu 2. Những dấu hiệu nào giúp bạn nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại?

Hướng dẫn giải:

Những dấu hiệu giúp nhận ra Thần Trụ Trời là một truyện thần thoại:

• Nhân vật chính: Thần Trụ Trời
• Không gian vũ trụ: “Chưa có thế gian, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một vùng hỗn độn, tối tăm và lạnh lẽo”; Thời gian: Không được xác định cụ thể.
• Cốt truyện: Xoay quanh việc thần Trụ Trời tạo ra trời và đất.

Câu 3. Tóm tắt quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật thần Trụ Trời. Từ đó, hãy nhận xét về đặc điểm của nhân vật này.

Hướng dẫn giải:

- Quá trình tạo lập nên trời và đất của nhân vật thần Trụ Trời:

• Bỗng một ngày, thần Trụ Trời đứng dậy, ngẩng đầu đội trời lên, đào đất, đập đá, đắp thành một cái cột vừa cao, vừa to để chống trời.
• Hễ cột được đắp cao lên chừng nào, thì trời như một tấm màn rộng mênh mông được nâng dần lên chừng ấy.
• Thần hì hục vừa đào vừa đắp, chẳng bao lâu, cột cứ cao dần, cao dần và đẩy vòm trời lên phía mây xanh mù mịt. Từ đó, trời đất mới phân đôi.
• Khi trời cao và đã khô, thần phá cột đi, lấy đất đá ném lung tung khắp nơi. Mỗi hòn đá văng đi tạo thành một hòn núi hay một hòn đảo, đất tung tóe khắp nơi tạo thành gò, đống, dải đồi cao. Chỗ thần đào đất đắp cột tạo thành biển rộng.

- Nhận xét về đặc điểm của nhân vật này: Thần Trụ Trời là người có sức mạnh phi thường, có công tạo ra trời và đất.

Câu 4. Nêu nội dung bao quát của truyện Thần Trụ Trời.

Hướng dẫn giải:

Nội dung bao quát: Truyện kể về quá trình thần Trụ Trời tạo ra trời, đất và các sự vật khác.

Câu 5. Nhận xét về cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian. Ngày nay, cách giải thích ấy có còn phù hợp không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

- Cách giải thích quá trình tạo lập thế giới của tác giả dân gian dựa trên trí tưởng tượng và cái nhìn trực quan, chưa có đủ bằng chứng khoa học.

- Ngày nay, cách giải thích đó không còn phù hợp. Với sự phát triển của khoa học, con người đã có thể lí giải quá trình hình thành thế giới một cách chính xác và khoa học hơn.

Câu 6. Cách hình dung và miêu tả đất, trời trong câu “đất phẳng như cái mâm vuông, trời trùm lên như cái bát úp, ...” trong truyện Thần Trụ Trời gợi cho bạn nhớ đến truyền thuyết nào của người Việt Nam? Hãy tóm tắt truyền thuyết ấy và chỉ ra điểm tương đồng giữa hai tác phẩm.

Hướng dẫn giải:

- Truyền thuyết: Bánh chưng bánh giầy.

- Tóm tắt: Hùng Vương thứ sáu muốn truyền ngôi cho một trong số những người con trai nên đã đưa ra điều kiện: “Không nhất định phải là con trưởng, chỉ cần làm vừa ý vua trong lễ Tiên vương sẽ được truyền ngôi cho”. Các hoàng tử thi nhau chuẩn bị mọi của ngon vật lạ đem lên dâng vua, riêng Lang Liêu chỉ quen với việc “chăm lo đồng áng, trồng khoai trồng lúa” nên không biết phải chuẩn bị lễ vật gì. Một đêm nọ, Lang Liêu nằm mơ được thần báo mộng: “Trong trời đất, không gì quý bằng hạt gạo”. Chàng bèn lấy thứ gạo nếp vốn quen thuộc, làm ra hai loại bánh hình vuông hình tròn để dâng lên vua cha. Bánh hình vuông tượng trưng cho Trời đặt tên là bánh chưng, còn bánh hình tròn tượng trưng cho Đất đặt tên là bánh giầy. Vua rất vừa ý và quyết định truyền ngôi cho Lang Liêu. Ngày nay, bánh chưng bánh giầy là hai món ăn không thể thiếu trong ngày Tết cổ truyền của dân tộc.

- Điểm giống nhau:

• Cả hai tác phẩm đều có yếu tố tưởng tượng, kì ảo.
• Có sự xuất hiện của thần linh.
• Biểu tượng hình vuông - đất, hình tròn - trời.