Soạn bài Sang thu - Ngữ văn lớp 7 trang 15 sách Chân trời sáng tạo tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Bài thơ Sang thu, một tác phẩm nổi bật trong chương trình Ngữ văn lớp 7, mang đến những bài học sâu sắc và giá trị, giúp học sinh khám phá vẻ đẹp của thiên nhiên và cảm xúc con người.

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 7: Sang thu, thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo, tập 1. Học sinh có thể tham khảo ngay để chuẩn bị bài học một cách hiệu quả và đầy đủ nhất.

1. Hướng dẫn Soạn bài Sang thu ngắn gọn và súc tích

1.2 Chuẩn bị đọc: Khám phá vẻ đẹp của thiên nhiên trong thời khắc giao mùa

Hãy chia sẻ cảm nhận của em về sự chuyển mình tinh tế của thiên nhiên khi đất trời giao thoa giữa hai mùa.

Gợi ý:

Thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa mang đến những biến chuyển nhẹ nhàng nhưng sâu sắc, khơi gợi những rung động tinh tế và đẹp đẽ trong tâm hồn con người.

1.2 Trải nghiệm cùng văn bản: Khám phá vẻ đẹp của khoảnh khắc giao mùa

Câu 1. Em hãy hình dung về hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/Vắt nửa mình sang thu” và nêu cảm nhận của mình.

• Hình ảnh “Có đám mây mùa hạ - vắt nửa mình sang thu” khắc họa khoảnh khắc giao mùa tinh tế của thiên nhiên.
• “Mây” được nhân hóa qua động từ “vắt”, gợi lên trạng thái lửng lơ, như một dải lụa mềm mại, một nửa đã nghiêng về thu, một nửa vẫn còn vương vấn hạ.

=> Tác giả đã khéo léo sử dụng sự biến chuyển của không gian để diễn tả dòng chảy thời gian, từ hạ sang thu.

Câu 2. Điểm chung của các từ ngữ như “chùng chình, dềnh dàng, vắt nửa mình, vơi dần” là gì?

• chùng chình: diễn tả sự chậm rãi, cố ý kéo dài thời gian.
• dềnh dàng: thể hiện sự chậm chạp, thiếu khẩn trương.
• vắt nửa mình: gợi tả trạng thái lơ lửng, nửa thu nửa hạ.
• vơi dần: biểu thị sự giảm đi, nhạt dần.

=> Các từ ngữ này đều mang sắc thái chậm rãi, thong thả, phản ánh sự lưu luyến của thiên nhiên với mùa hạ khi chuẩn bị bước sang thu.

1.3 Suy ngẫm và phản hồi: Khám phá sâu hơn về bài thơ Sang thu

Câu 1. Bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu em nhận biết được điều đó?

- Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào thời khắc giao mùa, khi mùa thu đang dần đến.

- Dựa vào: Nhan đề bài thơ “Sang thu”; Các tín hiệu đặc trưng của mùa thu như hương ổi, gió se, và cơn mưa vơi dần.

Câu 2. Hãy tìm các từ ngữ, hình ảnh miêu tả sự chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Qua cách miêu tả đó, em cảm nhận gì về tâm hồn của nhà thơ?

- Từ ngữ, hình ảnh miêu tả sự chuyển động của thiên nhiên: hương ổi phả vào gió se, sương chùng chình, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.

- Qua cách miêu tả, ta cảm nhận được tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và sâu sắc của nhà thơ.

Câu 3. Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài Sang Thu có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung văn bản?

• Cách ngắt nhịp linh hoạt: 3/2 hoặc 2/3.
• Cách gieo vần: Vần chân (se - về, vã - hạ).

=> Tạo sự liên kết giữa các câu thơ, mang lại nhạc điệu du dương cho bài thơ.

Câu 4. Theo em, chủ đề của bài thơ Sang Thu là gì? Qua bài thơ, tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì đến người đọc?

- Chủ đề: Bài thơ Sang thu khắc họa những cảm nhận tinh tế về sự chuyển mình của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.

- Thông điệp: Từ những tín hiệu của mùa thu đến khung cảnh thiên nhiên, tác giả gửi gắm những suy tư sâu sắc về cuộc đời. Con người từng trải sẽ bình thản, trưởng thành và điềm đạm hơn trước những thử thách của cuộc sống.

Câu 5. Nếu nhan đề Sang thu được đổi thành Thu hay Mùa thu thì có phù hợp với nội dung bài thơ không? Vì sao?

- Nếu nhan đề Sang thu được đổi thành Thu hay Mùa thu sẽ không phù hợp với nội dung bài thơ.

- Nguyên nhân: Nhan đề “Sang thu” không chỉ nhấn mạnh khoảnh khắc giao mùa với những tín hiệu đặc trưng của mùa thu, mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc. Đó là sự chuyển giao từ tuổi trẻ sang độ tuổi trưởng thành, vững vàng và từng trải. Qua nhan đề này, Hữu Thỉnh đã thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận về sự biến chuyển của đất trời khi thu sang.

Câu 6. Qua bài thơ Sang thu, em học được gì từ cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

- Nhà thơ đã quan sát thiên nhiên từ nhiều góc độ khác nhau, mang đến cái nhìn đa chiều và sâu sắc.

- Cách cảm nhận thiên nhiên của tác giả vô cùng tinh tế, thể hiện sự nhạy cảm trước những biến chuyển nhỏ nhất của đất trời.

Câu 7. Hãy chọn một từ ngữ trong bài thơ mà em cho là hay nhất và giải thích lý do vì sao em chọn từ đó.

- Từ ngữ được chọn: phả, chùng chình, dềnh dàng, vắt…

- Nguyên nhân: Từ “chùng chình” trong câu thơ “Sương chùng chình qua ngõ” được sử dụng một cách độc đáo, gợi lên hình ảnh sương mù như đang cố ý chậm lại, thể hiện sự lưu luyến, tiếc nuối khi mùa hạ dần qua đi.

2. Hướng dẫn Soạn bài Sang thu chi tiết và sâu sắc

2.1 Những vấn đề chung: Tìm hiểu về tác giả và tác phẩm Sang thu

1. Tác giả

- Hữu Thỉnh (sinh năm 1942), tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Thỉnh.

- Quê quán: Tam Dương, Vĩnh Phúc.

- Năm 1963, ông nhập ngũ và trở thành cán bộ văn hóa tuyên huấn trong quân đội, bắt đầu sự nghiệp sáng tác thơ.

- Ông từng tham gia Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam các khóa III, IV, V.

- Năm 2000, Hữu Thỉnh được bầu làm Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam.

- Năm 2005, ông trở thành Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

- Năm 2010, Hữu Thỉnh đảm nhiệm vai trò Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội Văn học nghệ thuật Việt Nam kiêm Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Từ chiến hào đến thành phố, Đường tới thành phố, Mưa xuân trên tháp pháo...

- Thơ của Hữu Thỉnh thường chứa đựng những liên tưởng độc đáo, thể hiện suy tư giàu chất nhân văn và cái nhìn mang màu sắc triết lý về cuộc sống.

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ được sáng tác vào mùa thu năm 1977, in trong tập thơ Từ chiến hào đến thành phố (NXB Văn học, 1991).

b. Thể thơ

Bài thơ “Sang thu” được viết theo thể thơ năm chữ, mang âm điệu nhẹ nhàng, sâu lắng.

c. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Khổ thơ đầu: Thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa với những dấu hiệu đầu tiên của mùa thu.
• Phần 2. Khổ thơ tiếp: Thiên nhiên khi đã chính thức bước vào thu.
• Phần 3. Khổ còn lại: Những suy tư về cuộc đời trong thời khắc chớm thu.

d. Ý nghĩa nhan đề

Nhan đề “Sang thu” ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa. Tác giả sử dụng biện pháp đảo ngữ, thay vì “Thu sang” lại là “Sang thu”, nhấn mạnh khoảnh khắc chuyển giao của đất trời khi thu về. Nhan đề không chỉ miêu tả sự biến chuyển của thiên nhiên mà còn mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc, gợi lên sự trưởng thành, vững vàng của con người khi bước vào độ tuổi từng trải. Qua đó, Hữu Thỉnh đã thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận về sự chuyển mình của đất trời và cuộc đời.

2.2 Đọc - hiểu văn bản: Khám phá sâu hơn về bài thơ Sang thu

1. Tín hiệu của mùa thu

- Những dấu hiệu đặc trưng của mùa thu được cảm nhận qua các giác quan: khứu giác (hương ổi), xúc giác (gió se), thị giác (sương chùng chình qua ngõ).

- Sự ngỡ ngàng, bâng khuâng được thể hiện qua các từ “bỗng”, “hình như” khi nhận ra “thu đã về”.

2. Thiên nhiên lúc vào thu

- Khung cảnh đất trời khi thu sang được miêu tả qua hình ảnh “sông dềnh dàng”, “chim vội vã”: Dòng sông chảy chậm lại, đàn chim bắt đầu di cư tránh rét.

- Phép nhân hóa “mây vắt nửa mình” gợi lên hình ảnh đám mây như dải lụa mềm mại, nửa thuộc về hạ, nửa nghiêng về thu.

3. Suy nghĩ về cuộc đời

- Hình ảnh tả thực về các hiện tượng tự nhiên “mưa, nắng, sấm”: Mùa hè với nắng gắt, mưa rào, nhưng khi thu đến, tất cả đã dịu dần.

- Hình ảnh biểu tượng: Sấm tượng trưng cho những biến cố bất ngờ, còn hàng cây đứng tuổi ám chỉ những con người từng trải, vững vàng trước sóng gió cuộc đời.

3. Soạn bài Sang thu siêu ngắn: Tóm tắt và phân tích nhanh

Câu 1. Bài thơ miêu tả cảnh thiên nhiên vào thời điểm nào? Dựa vào đâu em nhận biết được điều đó?

- Bài thơ tả cảnh thiên nhiên vào thời khắc giao mùa từ hạ sang thu.

- Dựa vào: nhan đề bài thơ “Sang thu”; các hình ảnh đặc trưng của mùa thu như “hương ổi, gió se, cơn mưa vơi dần”.

Câu 2. Hãy tìm các từ ngữ, hình ảnh miêu tả sự chuyển động của thiên nhiên trong bài thơ. Qua cách miêu tả đó, em cảm nhận gì về tâm hồn của nhà thơ?

- Từ ngữ, hình ảnh miêu tả sự chuyển động của thiên nhiên: hương ổi phả vào gió se, sương chùng chình qua ngõ, chim vội vã, đám mây vắt nửa mình, cơn mưa vơi dần.

- Qua cách miêu tả, ta cảm nhận được tâm hồn tinh tế, nhạy cảm và sâu sắc của nhà thơ.

Câu 3. Cách ngắt nhịp và gieo vần trong bài Sang Thu có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung văn bản?

• Cách ngắt nhịp linh hoạt: 3/2 hoặc 2/3.
• Cách gieo vần: Vần chân (se - về, vã - hạ).

=> Tạo sự liên kết giữa các câu thơ, mang lại nhạc điệu du dương cho bài thơ.

Câu 4. Theo em, chủ đề của bài thơ Sang Thu là gì? Qua bài thơ, tác giả muốn gửi gắm thông điệp gì đến người đọc?

- Chủ đề: Bài thơ Sang thu khắc họa những cảm nhận tinh tế về sự chuyển mình của đất trời từ cuối hạ sang đầu thu.

- Thông điệp: Những con người từng trải sẽ bình thản, trưởng thành và điềm đạm hơn trước những thử thách của cuộc sống.

Câu 5. Nếu nhan đề Sang thu được đổi thành Thu hay Mùa thu thì có phù hợp với nội dung bài thơ không? Vì sao?

Nếu nhan đề Sang thu được đổi thành Thu hay Mùa thu sẽ không phù hợp với nội dung bài thơ. Vì nhan đề “Sang thu” đã truyền tải được ý nghĩa sâu sắc về khoảnh khắc chuyển giao của đất trời từ hạ sang thu. Đồng thời, nhan đề còn mang ý nghĩa biểu tượng về sự trưởng thành, vững vàng của con người khi bước vào độ tuổi từng trải. Qua đó, Hữu Thỉnh đã thể hiện sự tinh tế trong cảm nhận về sự biến chuyển của đất trời và cuộc đời.

Câu 6. Qua bài thơ Sang thu, em học được gì từ cách quan sát và cảm nhận thiên nhiên của tác giả?

• Nhà thơ đã quan sát thiên nhiên từ nhiều góc độ khác nhau, mang đến cái nhìn đa chiều và sâu sắc.
• Cách cảm nhận thiên nhiên của tác giả vô cùng tinh tế, thể hiện sự nhạy cảm trước những biến chuyển nhỏ nhất của đất trời.

Câu 7. Hãy chọn một từ ngữ trong bài thơ mà em cho là hay nhất và giải thích lý do vì sao em chọn từ đó.

- Từ ngữ được chọn: phả, chùng chình, dềnh dàng, vắt…

Ví dụ, từ “dềnh dàng” trong hình ảnh “sông được lúc dềnh dàng” đã khắc họa vẻ chậm rãi, thong thả của dòng sông khi thu sang. Đây là một hình ảnh nhân hóa độc đáo, thể hiện sự tinh tế trong cách miêu tả của tác giả.