Soạn bài Nguyễn Trãi - Hành trình cuộc đời và sự nghiệp văn chương - Cánh diều 10, Soạn văn 10 trang 5 Tập 2

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 10: Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp, chứa đựng những kiến thức sâu sắc và giá trị, giúp học sinh nắm vững nội dung một cách hiệu quả.

EduTOPS kính mời các bạn học sinh lớp 10 khám phá nội dung chi tiết và ý nghĩa sâu sắc của tài liệu được trình bày ngay sau đây.

1. Soạn Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp siêu ngắn

Câu 1. Văn bản Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp gồm mấy phần, mỗi phần giới thiệu cho người đọc nội dung gì?

Hướng dẫn giải:

Văn bản gồm hai phần: phần đầu khắc họa tiểu sử và hành trình cuộc đời Nguyễn Trãi, phần sau nêu bật những đóng góp to lớn của ông trong lĩnh vực văn hóa và văn học.

Câu 2. Dựa vào văn bản trên, em hãy xác định:

- Những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, văn hóa thời đại Nguyễn Trãi.

- Trong cuộc đời Nguyễn Trãi, những sự kiện và dấu mốc quan trọng nào đã định hình sự nghiệp văn học của ông?

Hướng dẫn giải:

- Bối cảnh lịch sử, văn hóa thời Nguyễn Trãi: giặc Minh xâm lược, khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo đã đánh đuổi quân thù, giành lại độc lập cho đất nước.

- Những sự kiện và dấu mốc quan trọng trong cuộc đời Nguyễn Trãi:

• Năm 1400, ông thi đỗ Thái học sinh và làm quan dưới triều nhà Hồ.
• Năm 1407, giặc Minh xâm lược, Nguyễn Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi khắc ghi lời cha dặn, quyết tâm trả nợ nước, báo thù nhà.
• Sau khi thoát khỏi sự kiểm soát của giặc Minh, ông gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, cùng Lê Lợi lãnh đạo khởi nghĩa, góp phần quan trọng vào chiến thắng vẻ vang.
• Cuối năm 1427 - đầu năm 1428, khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết Bình Ngô đại cáo.
• Sau khi hòa bình lập lại, Nguyễn Trãi dồn hết tâm sức xây dựng đất nước, nhưng do mâu thuẫn trong triều đình và sự chèn ép của gian thần, ông dần bị xa lánh.

- Những sự kiện và dấu mốc này đã ảnh hưởng sâu sắc đến các tác phẩm văn học của Nguyễn Trãi.

Câu 3. Dựa trên cơ sở nào để bài viết khẳng định: “Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất”?

Hướng dẫn giải:

- Nhà văn hóa: Nguyễn Trãi để lại di sản đồ sộ trên nhiều lĩnh vực, đóng góp to lớn trong xây dựng đường lối chính trị, quân sự, và văn hóa.

- Nhà văn: thơ văn của ông là tinh hoa kết tinh qua nhiều thế kỷ, mang đậm giá trị nhân văn và tư tưởng sâu sắc.

Câu 4. Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi được trình bày trong bài viết bao gồm những điểm gì? Qua thơ văn, Nguyễn Trãi hiện lên là một con người như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi: tư tưởng yêu nước thương dân, lòng nhân nghĩa sâu sắc; phản ánh chân dung một Nguyễn Trãi vừa cao cả vừa gần gũi; và những chiêm nghiệm sâu sắc về sự đổi thay, bạc bẽo của lòng người.

- Nguyễn Trãi hiện lên là một con người vĩ đại, cao cả nhưng cũng rất đỗi chân thành, gần gũi với đời thường.

Câu 5. Những đóng góp to lớn nào về mặt nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi được nêu lên trong văn bản trên?

Hướng dẫn giải:

- Nhà văn chính luận xuất sắc với những tác phẩm để đời.

- Ông đạt được thành tựu lớn trong thể phú, mang đậm dấu ấn riêng.

- Về thơ, Nguyễn Trãi là nhà thơ trữ tình với những vần thơ đầy cảm xúc và chiều sâu tâm hồn.

Câu 6. Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em những suy nghĩ, tình cảm gì?

Hướng dẫn giải:

Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi khiến em tràn đầy lòng ngưỡng mộ, kính phục trước tài năng và nhân cách cao đẹp của ông.

2. Soạn Nguyễn Trãi - Hành trình cuộc đời và di sản văn chương chi tiết

2.1 Chuẩn bị

a. Cuộc đời

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442), hiệu là Ức Trai.

- Quê gốc ở làng Chi Ngại, huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (nay thuộc huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương).

- Thân sinh là Nguyễn Ứng Long (sau đổi là Nguyễn Phi Khanh) - một nho sinh nghèo, học giỏi và đỗ Thái học sinh (Tiến sĩ) vào thời Trần. Thân mẫu là Trần Thị Thái, con quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.

- Thuở thiếu thời, Nguyễn Trãi phải chịu nhiều mất mát đau thương: mất mẹ khi mới năm tuổi, ông ngoại qua đời khi mười tuổi.

- Năm 1400, ông thi đỗ Thái học sinh, làm quan dưới triều nhà Hồ.

- Năm 1407, giặc Minh xâm lược, Nguyễn Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi ghi nhớ lời cha để trả nợ nước, thù nhà.

- Sau khi thoát khỏi sự giam lỏng của giặc Minh, ông tìm đến nghĩa quân Lam Sơn, theo Lê Lợi tham gia khởi nghĩa, góp phần to lớn vào sự thắng lợi của nghĩa quân.

- Ông là một nhà quân sự, chính trị lớn của dân tộc Việt Nam. Đồng thời cũng là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc.

- Ông tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn với vai trò quan trọng bên cạnh Lê Lợi, giúp Lê Lợi đánh bại nghĩa quân xâm lược.

- Nhưng đến cuối cùng, cuộc đời ông phải kết thúc đầy bi thảm vào năm 1442 với vụ án nổi tiếng “Lệ Chi Viên”.

- Năm 1980, UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc) công nhận Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới.

b. Sự nghiệp

- Nguyễn Trãi là một nhà văn chính luận kiệt xuất với các tác phẩm: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, chiếu biểu viết dưới thời Lê… Tư tưởng chủ đạo trong các tác phẩm này là tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân.

- Nguyễn Trãi là nhà thơ trữ tình sâu sắc: Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập khắc họa hình ảnh người anh hùng vĩ đại nhưng cũng rất đỗi gần gũi, đời thường.

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. Nguyễn Trãi có vai trò, vị trí như thế nào trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn?

Hướng dẫn giải:

Nguyễn Trãi giữ vai trò quan trọng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn. Ông đã dâng Bình Ngô sách (kế sách đánh đuổi quân Minh), cùng Lê Lợi và các tướng lĩnh bàn bạc việc quân, vạch ra chiến lược khởi nghĩa. Ông còn soạn thảo chiếu lệnh, văn thư, đấu tranh ngoại giao với quân Minh, góp phần giải phóng đất nước.

Câu 2. Nguyễn Trãi có đóng góp như thế nào về văn hóa?

Hướng dẫn giải:

Nguyễn Trãi có đóng góp to lớn về văn hóa: xây dựng hình luật, âm nhạc, khoa cử, quy chế lễ nghi, nội trị, biên soạn sách vở…

Câu 3. Những nội dung cơ bản của phần này là gì?

Hướng dẫn giải:

Những đóng góp về văn học.

Câu 4. Câu nào nêu nhận xét khái quát về con người Nguyễn Trãi thể hiện trong thơ văn?

Hướng dẫn giải:

Thơ văn Nguyễn Trãi phản ánh bức chân dung của một vĩ nhân hài hòa với vẻ đẹp của một con người đời thường.

Câu 5. Bài viết đã dẫn ra những tác phẩm nào của Nguyễn Trãi?

Hướng dẫn giải:

• Ngôn Chí, bài 7 - Quốc âm thi tập;
• Tặng bạn (Tặng hữu nhân);
• Thuật hứng, bài 19 - Quốc âm thi tập;
• Mạn thuật, bài 6 - Quốc âm thi tập

Câu 6. Phần này nêu vấn đề gì trong thơ văn Nguyễn Trãi?

Hướng dẫn giải:

Thơ văn Nguyễn Trãi là tinh hoa nghệ thuật kết tinh qua nhiều thế kỷ văn học Việt Nam.

Câu 7. Kết thúc văn bản, người viết khẳng định điều gì?

Hướng dẫn giải:

Thơ văn Nguyễn Trãi là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa Việt Nam và nhân loại.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Văn bản Nguyễn Trãi - Cuộc đời và sự nghiệp gồm mấy phần, mỗi phần giới thiệu cho người đọc nội dung gì?

Hướng dẫn giải:

Văn bản gồm hai phần:

• Phần 1. Người anh hùng dân tộc: Tiểu sử và cuộc đời của Nguyễn Trãi.
• Phần 2. Nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất: Những đóng góp của Nguyễn Trãi về văn hóa và văn học.

Câu 2. Dựa vào văn bản trên, em hãy xác định:

- Những điểm cần lưu ý về bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi.

- Trong cuộc đời Nguyễn Trãi có những sự kiện và dấu mốc quan trọng nào? Những sự kiện và dấu mốc này có liên quan như thế nào tới sự nghiệp văn học của ông?

Hướng dẫn giải:

- Bối cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại Nguyễn Trãi:

• Giặc Minh xâm lược nước ta, cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo đã đánh bại quân thù.
• Giáo dục được chú trọng phát triển với nhiều chính sách…

- Trong cuộc đời Nguyễn Trãi có những sự kiện và dấu mốc quan trọng:

• Năm 1400, ông thi đỗ Thái học sinh, làm quan dưới triều nhà Hồ.
• Năm 1407, giặc Minh xâm lược, Nguyễn Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi khắc ghi lời cha dặn, quyết tâm trả nợ nước, báo thù nhà.
• Sau khi thoát khỏi sự kiểm soát của giặc Minh, ông gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, cùng Lê Lợi lãnh đạo khởi nghĩa, góp phần quan trọng vào chiến thắng vẻ vang.
• Cuối năm 1427 - đầu năm 1428, khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết Bình Ngô đại cáo.
• Sau khi hòa bình lập lại, Nguyễn Trãi dồn hết tâm sức xây dựng đất nước, nhưng do mâu thuẫn trong triều đình và sự chèn ép của gian thần, ông dần bị xa lánh.

- Những sự kiện và dấu mốc này đã ảnh hưởng sâu sắc đến các tác phẩm văn học của Nguyễn Trãi.

Câu 3. Dựa trên cơ sở nào để bài viết khẳng định: “Nguyễn Trãi là nhà văn hóa, nhà văn kiệt xuất”?

Hướng dẫn giải:

- Nhà văn hóa:

• Để lại di sản đồ sộ trên nhiều lĩnh vực như tư tưởng, chính trị, quân sự, ngoại giao, lịch sử…
• Đóng góp trong việc giúp Lê Lợi xây dựng đường lối chính trị và quân sự đúng đắn ngay từ khi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn.
• Mở các kỳ thi, tuyển chọn nhân tài phục vụ công cuộc kiến thiết đất nước lâu dài.
• Chủ trương xây dựng thể chế chính trị thân dân vững mạnh.
• Đề xuất kế hoạch mới về xây dựng hình luật, âm nhạc, khoa cử, quy chế lễ nghi, nội trị, biên soạn sách vở…

- Nhà văn:

• Thơ văn của ông là tinh hoa kết tinh qua nhiều thế kỷ văn học.
• Có công hoàn thiện, phát triển và khởi đầu nhiều thể loại văn học.
• Nhà văn chính luận xuất sắc, đưa thể văn lên đỉnh cao hoàn thiện…

Câu 4. Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi được trình bày trong bài viết bao gồm những điểm gì? Qua thơ văn, Nguyễn Trãi hiện lên là một con người như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Nội dung chính của thơ văn Nguyễn Trãi:

• Thấm nhuần tư tưởng yêu nước, nhân nghĩa vì dân, đề cao vai trò của người dân, cùng với niềm suy tư thế sự và tình yêu thiên nhiên, đất nước. Ông là người luôn gắn yêu nước với thương dân, biết ơn người dân.
• Phản ánh bức chân dung Nguyễn Trãi với sự hài hòa giữa một vĩ nhân và một con người đời thường: Một người con hiếu thảo, một người bạn chân tình; Một người gắn bó với quê hương, đất nước. Ông sống hết mình vì lợi ích dân tộc cả trong kháng chiến chống quân Minh và trong thời bình khi xây dựng đất nước; Luôn nâng niu, giữ gìn vẻ đẹp thiên nhiên, yêu thiên nhiên, sống hòa hợp với tạo vật.
• Nguyễn Trãi yêu tình yêu của con người và cũng đau nỗi đau của con người. Thơ ông chứa đựng nhiều chiêm nghiệm về sự bạc bẽo của lòng người.

- Nguyễn Trãi là một con người vừa vĩ đại, cao cả lại vừa gần gũi, thân thương.

Câu 5. Những đóng góp to lớn nào về mặt nghệ thuật của thơ văn Nguyễn Trãi được nêu lên trong văn bản trên?

Hướng dẫn giải:

- Nhà văn chính luận xuất sắc, đưa thể văn lên đỉnh cao hoàn thiện.

- Với thể phú, ngòi bút của Nguyễn Trãi cũng đạt được những thành tựu lớn.

- Về thơ, Nguyễn Trãi là nhà thơ trữ tình sâu sắc. Với Ức Trai thi tập, ông đưa thơ chữ Hán của Việt Nam đạt đến độ nhuần nhị, tạo nên một thế giới thẩm mỹ phong phú, vừa trí tuệ, hào hùng, lại vừa trữ tình, lãng mạn. Đặc biệt, với tập thơ chữ Nôm Quốc âm thi tập, Nguyễn Trãi khẳng định tiếng Việt là ngôn ngữ văn học có khả năng phản ánh sâu sắc thế giới nội tâm con người và đời sống xã hội…

Câu 6. Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em những suy nghĩ, tình cảm gì?

Hướng dẫn giải:

Cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Trãi gợi cho em lòng ngưỡng mộ, kính trọng về một con người với nhân cách lớn, một tác giả đã để lại di sản văn học đồ sộ cho nền văn học Việt Nam.

3. Soạn Nguyễn Trãi - Hành trình cuộc đời và di sản văn chương ngắn gọn

3.1 Cuộc đời

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442), hiệu là Ức Trai.

- Quê gốc ở làng Chi Ngại, huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (nay thuộc huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương).

- Thân sinh là Nguyễn Ứng Long (sau đổi là Nguyễn Phi Khanh) - một nho sinh nghèo, học giỏi và đỗ Thái học sinh (Tiến sĩ) vào thời Trần. Thân mẫu là Trần Thị Thái, con quan Tư đồ Trần Nguyên Đán.

- Thuở thiếu thời, Nguyễn Trãi phải chịu nhiều mất mát đau thương: mất mẹ khi mới năm tuổi, ông ngoại qua đời khi mười tuổi.

- Năm 1400, ông thi đỗ Thái học sinh, làm quan dưới triều nhà Hồ.

- Năm 1407, giặc Minh xâm lược, Nguyễn Phi Khanh bị bắt sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi ghi nhớ lời cha để trả nợ nước, báo thù nhà.

- Sau khi thoát khỏi sự kiểm soát của giặc Minh, ông gia nhập nghĩa quân Lam Sơn, cùng Lê Lợi lãnh đạo khởi nghĩa, góp phần quan trọng vào chiến thắng vẻ vang.

- Ông là một nhà quân sự, chính trị lớn của dân tộc Việt Nam. Đồng thời cũng là một nhà văn, nhà thơ lớn của dân tộc.

- Ông tham gia cuộc khởi nghĩa Lam Sơn với vai trò quan trọng bên cạnh Lê Lợi, giúp Lê Lợi đánh bại quân xâm lược.

- Nhưng đến cuối cùng, cuộc đời ông phải kết thúc đầy bi thảm vào năm 1442 với vụ án nổi tiếng “Lệ Chi Viên”.

- Năm 1980, UNESCO (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc) công nhận Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới.

3.2 Sự nghiệp

- Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận kiệt xuất với các tác phẩm: Quân trung từ mệnh tập, Bình Ngô đại cáo, chiếu biểu viết dưới thời Lê… Tư tưởng chủ đạo trong các tác phẩm này là tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước thương dân.

- Nguyễn Trãi là nhà thơ trữ tình sâu sắc: Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập khắc họa hình ảnh người anh hùng vĩ đại nhưng cũng rất đỗi gần gũi, đời thường.