Soạn bài Đi trong hương tràm - Ngữ văn lớp 10 trang 75 sách Cánh diều tập 2: Hướng dẫn chi tiết và phân tích sâu sắc

Bài thơ Đi trong hương tràm của nhà thơ Hoài Vũ là một tác phẩm nổi bật trong chương trình Ngữ văn lớp 10, mang đến những cảm nhận sâu sắc về thiên nhiên và con người.

Tài liệu Soạn văn 10: Đi trong hương tràm do EduTOPS biên soạn sẽ là nguồn tham khảo quý giá, hỗ trợ học sinh nắm vững kiến thức và phát triển kỹ năng phân tích văn học.

Hướng dẫn soạn bài Đi trong hương tràm chi tiết và sâu sắc, giúp học sinh nắm vững kiến thức và cảm nhận tác phẩm một cách trọn vẹn.

1. Chuẩn bị

- Tác giả Hoài Vũ, tên thật là Nguyễn Đình Vọng, sinh năm 1935 tại Quảng Ngãi, là một nhà thơ nổi tiếng với những tác phẩm giàu cảm xúc và hình ảnh.

- Cảm xúc: Hãy lắng nghe và cảm nhận những thông điệp sâu sắc mà tác giả gửi gắm qua từng câu chữ, để thấu hiểu hơn về tình yêu thiên nhiên và con người.

- Đặc điểm của cây tràm:

• Thân cây mang màu xám trắng, mềm mại và thường bong tróc lớp vỏ bên ngoài.
• Lá tràm mọc so le, hình dáng không cân đối, với đầu lá tù hoặc nhọn, tạo nên nét độc đáo riêng.
• Cây tràm thường sinh trưởng ở những vùng nước ngập mặn quanh năm, thể hiện sự kiên cường và thích nghi.

- Cây tràm không chỉ là một phần của thiên nhiên mà còn gắn bó sâu sắc với đời sống của người dân Đồng Tháp Mười nói riêng và vùng Đồng bằng sông Cửu Long nói chung, trở thành biểu tượng của sự gắn kết và bền bỉ.

2. Đọc hiểu

Câu 1. Những biện pháp tu từ nào được sử dụng trong các khổ thơ 2 và 3?

Biện pháp tu từ:

• Điệp ngữ “Dù” được lặp lại, tạo nhịp điệu và nhấn mạnh sự kiên định.
• Phép đối: Bầu trời thì cao/cánh đồng thì rộng, làm nổi bật sự tương phản trong không gian.

Câu 2. Cách diễn đạt của khổ thơ này có gì giống và khác với khổ 2?

- Giống:

• Mở đầu bằng câu “Dù đi đâu và xa cách bao lâu”, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa hai khổ thơ.
• “Em” và “anh” vẫn xa cách, duy trì mạch cảm xúc xuyên suốt.

- Khác: Ở khổ cuối, nhân vật trữ tình khẳng định tình cảm vẫn còn nguyên vẹn, thể hiện sự bền chặt và sâu sắc hơn so với khổ 2.

3. Trả lời câu hỏi

Câu 1. Nhân vật trữ tình trong bài thơ Đi trong hương tràm là ai? Vì sao em xác định như vậy?

• Nhân vật trữ tình: “anh”
• Nguyên nhân: Bài thơ bộc lộ nỗi nhớ da diết dành cho nhân vật “em”, thể hiện qua những lời thơ đầy cảm xúc.

Câu 2. Hãy chỉ ra các hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ. Những hình ảnh nào thể hiện tâm trạng trống trải, cô đơn của nhân vật trữ tình khi vắng “em”? Nêu cảm nhận về hình ảnh đó.

- Hình ảnh thiên nhiên: gió, mây, Vàm Cỏ Tây, hoa tràm, bầu trời, cánh đồng, lá tràm.

- Những hình ảnh thể hiện tâm trạng trống trải, cô đơn của nhân vật trữ tình khi vắng “em”:

• Gió mây đổi hướng thay màu: Sự chảy trôi của thời gian, thay đổi của cảnh vật, gợi lên nỗi buồn man mác.
• Hương tràm: Gợi nhắc về những kỉ niệm bên “em”, khiến nỗi nhớ càng thêm da diết.

Câu 3. Cảm xúc của nhân vật trữ tình mỗi lần nhắc đến “hương tràm” trong các khổ thơ có gì giống nhau và khác nhau? Từ đó, em hiểu thế nào về nhan đề Đi trong hương tràm?

- Giống nhau: Đều thổn thức, da diết nỗi nhớ, thể hiện tình cảm sâu đậm của nhân vật trữ tình.

- Khác nhau:

• Khổ 2. “Một thoáng hương tràm”: Hương tràm khiến “anh” nhớ về những kỉ niệm bên nhau, gợi lên sự lưu luyến.
• Khổ 3. “Hương tràm bên anh, mà em đi đâu?”: Bơ vơ, lạc lõng khi xa cách, “em” không còn ở đây, nỗi nhớ trở nên day dứt hơn.
• Khổ 4. “Hương tràm xôn xao”: Giống như hương tràm, khẳng định tình yêu sẽ luôn còn mãi, bất chấp thời gian và khoảng cách.

Câu 4. Hãy chỉ ra và phân tích tác dụng của các hình ảnh, từ ngữ, biện pháp tu từ được sử dụng trong khổ thơ thứ hai và khổ kết của bài thơ.

- Khổ 2:

• Hình ảnh, từ ngữ: mây gió đổi hướng thay nhau, hương tràm
• Biện pháp tu từ điệp ngữ: “Dù..”

=> Tác dụng: Khẳng định dù vạn vật có đổi thay, nhưng những kỉ niệm bên nhau vẫn còn đó, thể hiện sự bền chặt của tình cảm.

- Khổ 3:

• Hình ảnh, từ ngữ: bóng tràm, lá tràm, hương tràm
• Biện pháp tu từ điệp ngữ: “Anh…”

=> Tác dụng: Khẳng định rằng tình yêu sẽ luôn còn mãi, bất chấp thời gian và khoảng cách, thể hiện sự bền chặt và thủy chung.

Câu 5. Vì sao hình tượng “tràm” (hương tràm, hoa tràm, lá tràm, bóng tràm) luôn gắn bó với nỗi nhớ “em”? Từ đó, hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 - 10 dòng) nói về vẻ đẹp của tình yêu luôn gắn với hình ảnh quê hương, đất nước trong bài thơ.

- Hình tượng “tràm” (hương tràm, hoa tràm, lá tràm, bóng tràm) luôn gắn bó với nỗi nhớ “em” vì: Gợi nhắc về những kỉ niệm bên em, trở thành biểu tượng của tình yêu và sự gắn kết với quê hương.

- Đoạn văn:

Đến với bài thơ “Đi trong hương tràm”, Hoài Vũ đã khéo léo khắc họa vẻ đẹp của tình yêu gắn liền với hình ảnh quê hương, đất nước. Hình ảnh cây tràm, loài cây quen thuộc của miền sông nước, trở thành nhân chứng cho mối tình đẹp đẽ giữa “anh” và “em”. Hương tràm, hoa tràm, lá tràm và bóng tràm không chỉ là những hình ảnh thiên nhiên mà còn là biểu tượng của nỗi nhớ da diết, sâu lắng trong trái tim “anh”. Qua đó, tác giả khẳng định tình yêu ấy luôn thủy chung, bền vững, dù thời gian có trôi đi hay khoảng cách có xa xôi. Bài thơ như một lời nhắn nhủ về sự gắn bó giữa tình yêu và quê hương, nơi mà mỗi hương vị, hình ảnh đều in đậm dấu ấn của kỉ niệm.