Soạn bài Cô Tô - Ngữ văn lớp 6 trang 110 sách Kết nối tri thức tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Bài văn Cô Tô, trích từ tác phẩm kí cùng tên của Nguyễn Tuân, là bức tranh sinh động về thiên nhiên và con người lao động nơi đảo Cô Tô. Tác phẩm này được đưa vào chương trình Ngữ văn lớp 6, sách Kết nối tri thức, tập 1, giúp học sinh cảm nhận sâu sắc hơn về vẻ đẹp của vùng đất này.

EduTOPS mang đến bài Soạn văn 6: Cô Tô với nội dung chi tiết và hấp dẫn. Hãy khám phá ngay để hiểu rõ hơn về tác phẩm này.

1. Hướng dẫn Soạn bài Cô Tô ngắn gọn và súc tích

Trả lời câu hỏi chi tiết

Câu 1. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Qua bài kí Cô Tô, nhà văn đã dẫn dắt người đọc đến những địa điểm nào và giới thiệu những nhân vật nào?

Hướng dẫn giải:

Nhà văn đã đưa người đọc khám phá đảo Cô Tô và gặp gỡ những người dân sinh sống tại đây.

Câu 2. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy tìm những từ ngữ miêu tả sự hung dữ của trận bão. Những từ ngữ nào thể hiện rõ nhất ý đồ của tác giả khi miêu tả trận bão như một trận chiến ác liệt?

Hướng dẫn giải:

- Từ ngữ miêu tả sự dữ dội của trận bão: cát bay vào mặt, gió rít từng cơn, sóng đập dồn dập, kính bị gió vây kín.

- Những từ ngữ thể hiện ý đồ miêu tả trận bão như một trận chiến: chiến trường, đạn pháo, hỏa lực khốc liệt, tiếng súng liên thanh.

Câu 3. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cảnh biển sau cơn bão được miêu tả như thế nào (qua hình ảnh bầu trời, cây cối, mặt nước, biển cả...)?

Hướng dẫn giải:

Cảnh biển hiện lên: nước biển xanh thẳm đậm đà hơn, cát vàng óng ánh và khô ráo hơn.

Câu 4. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, để khám phá vẻ đẹp của Cô Tô, nhà văn đã quan sát cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trên đảo vào những thời điểm nào và từ vị trí nào?

Hướng dẫn giải:

Nhà văn đã quan sát cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trên đảo vào thời điểm trước và sau cơn bão, từ vị trí cao nhìn xuống.

Câu 5. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chỉ ra một câu văn thể hiện tình yêu của tác giả dành cho Cô Tô trong đoạn văn từ “Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô” đến “theo mùa sóng ở đây”.

Hướng dẫn giải:

Câu văn: Nhìn rõ cả Tô Bắc, Tô Trung, Tô Nam, mà càng thấy yêu hòn đảo như bất cứ người chài nào đã từng sinh ra và lớn lên theo mùa sóng ở đây.

Câu 6. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em hãy tưởng tượng khung cảnh Cô Tô sẽ ra sao nếu thiếu đi chi tiết miêu tả giếng nước ngọt và hoạt động của con người xung quanh giếng?

Hướng dẫn giải:

Khung cảnh Cô Tô sẽ trở nên bao la, vô tận và thiếu đi sự sống động.

Câu 7. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Kết thúc bài ký Cô Tô là suy nghĩ của tác giả về chị Châu Hòa Mãn: “Trông chị Châu Hòa Mãn địu con thấy nó yên tâm như hình ảnh biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con lành”. Cách kết thúc này thể hiện tình cảm của tác giả với biển và người dân nơi đây như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh chị Châu Hòa Mãn phản ánh tình cảm sâu sắc của tác giả đối với biển cả và người dân nơi đây.

Viết kết nối với đọc

Trong tác phẩm Cô Tô, mặt trời lúc bình minh được so sánh như lòng đỏ trứng thiên nhiên đầy đặn. Hãy viết một đoạn văn khoảng 5-7 câu nêu ý nghĩa của hình ảnh so sánh này (có thể liên hệ với cách miêu tả mặt trời lúc bình minh trong các tác phẩm khác mà em biết).

Hướng dẫn giải:

• Hình ảnh mặt trời trên biển hiện lên huy hoàng, rực rỡ qua ngòi bút tinh tế của Nguyễn Tuân.
• So sánh với hình ảnh mặt trời trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận.

2. Hướng dẫn Soạn bài Cô Tô đầy đủ và chi tiết

2.1 Trước khi đọc

1. Hãy kể tên những địa điểm em đã từng đến tham quan và chia sẻ một số điều em quan sát được từ những chuyến đi đó.

- Một số nơi em đã đến tham quan: Lăng Bác, Hồ Gươm, Văn Miếu Quốc Tử Giám (Hà Nội)...

- Những điều em quan sát được: Các địa điểm này giúp em hiểu sâu hơn về văn hóa và lịch sử của Hà Nội.

2. Hãy tìm quần đảo Cô Tô trên bản đồ Việt Nam và nêu vị trí của quần đảo này.

Cô Tô là một quần đảo nằm trong vịnh Bắc Bộ, thuộc huyện Cô Tô, tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam.

2.2 Đọc văn bản

Câu 1. (trang 101 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Từ “trận địa” khiến em hình dung cơn bão biển như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Từ “trận địa” gợi lên hình ảnh cơn bão biển như một kẻ thù hung dữ, đang bày binh bố trận để tấn công con người.

Câu 2. (trang 101 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tác giả đã sử dụng những giác quan nào để quan sát và cảm nhận trận bão?

Hướng dẫn giải:

Các giác quan được sử dụng: xúc giác (Mỗi viên cát bắn vào má…), thính giác (gió rít từng cơn, sóng đập dồn dập, tiếng rít rú của gió…), thị giác (sóng cát cuộn trào, trời đất mù mịt…).

2.3 Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Qua bài kí Cô Tô, nhà văn đã dẫn dắt người đọc đến những địa điểm nào và giới thiệu những nhân vật nào?

Hướng dẫn giải:

Nhà văn đã đưa người đọc khám phá thiên nhiên đảo Cô Tô từ lúc bão dữ dội đến khi trời yên biển lặng (từ bình minh đến hoàng hôn) và gặp gỡ những người dân sinh sống trên đảo.

Câu 2. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy tìm những từ ngữ miêu tả sự hung dữ của trận bão. Những từ ngữ nào thể hiện rõ nhất ý đồ của tác giả khi miêu tả trận bão như một trận chiến ác liệt?

Hướng dẫn giải:

- Từ ngữ miêu tả sự dữ dội của trận bão: cát bay vào mắt như đạn bắn, gió rít từng cơn, sóng đập dồn dập, kính vỡ tan, tiếng gió rú lên như tiếng quỷ khóc thần gào.

- Những từ ngữ thể hiện ý đồ miêu tả trận bão như một trận chiến: trận địa, đạn bắn, hỏa lực, liên thanh.

Câu 3. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cảnh biển sau cơn bão được miêu tả như thế nào (qua hình ảnh bầu trời, cây cối, mặt nước, biển cả...)?

Hướng dẫn giải:

Cảnh biển sau bão hiện lên:

• Một ngày trong trẻo, sáng sủa.
• Cây cối thêm xanh mượt.
• Nước biển lam biếc đậm đà hơn.
• Cát vàng óng ánh, giòn tan.
• Lưới cá càng thêm nặng trĩu.

Câu 4. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, để khám phá vẻ đẹp của Cô Tô, nhà văn đã quan sát cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trên đảo vào những thời điểm nào và từ vị trí nào?

Hướng dẫn giải:

Nhà văn đã quan sát cảnh thiên nhiên và hoạt động của con người trên đảo vào thời điểm trong và sau cơn bão, từ vị trí cao trên nóc đồn, nhìn ra biển Thái Bình Dương bao la và toàn cảnh đảo Cô Tô.

Câu 5. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chỉ ra một câu văn thể hiện tình yêu của tác giả dành cho Cô Tô trong đoạn văn từ “Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô” đến “theo mùa sóng ở đây”.

Hướng dẫn giải:

Câu văn thể hiện tình yêu của tác giả đối với Cô Tô trong đoạn văn từ “Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô” đến “theo mùa sóng ở đây”:

“Nhìn rõ cả Tô Bắc, Tô Trung, Tô Nam, mà càng thấy yêu hòn đảo như bất cứ người chài nào đã từng sinh ra và lớn lên theo mùa sóng ở đây.”

Câu 6. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em hãy tưởng tượng khung cảnh Cô Tô sẽ ra sao nếu thiếu đi chi tiết miêu tả giếng nước ngọt và hoạt động của con người xung quanh giếng?

Hướng dẫn giải:

Khung cảnh Cô Tô sẽ chỉ còn là thiên nhiên đẹp nhưng trở nên trống vắng, mênh mông vì thiếu đi nhịp sống sôi động và ấm áp của con người qua chi tiết giếng nước ngọt và hoạt động xung quanh.

Câu 7. (trang 113 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Kết thúc bài ký Cô Tô là suy nghĩ của tác giả về chị Châu Hòa Mãn: “Trông chị Châu Hòa Mãn địu con thấy nó yên tâm như hình ảnh biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con lành”. Cách kết thúc này cho thấy tình cảm của tác giả với biển và những người dân ở đây như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh chị Châu Hòa Mãn: “Trông chị Châu Hòa Mãn địu con thấy nó yên tâm như hình ảnh biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con lành” đã thể hiện tình yêu sâu sắc của tác giả dành cho biển cả và người dân nơi đây.

Viết kết nối với đọc

Trong Cô Tô, mặt trời lúc bình minh được ví như lòng đỏ quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Hãy viết một đoạn văn khoảng 5-7 câu nêu ý nghĩa của hình ảnh so sánh này (có thể liên hệ với cách miêu tả mặt trời lúc bình minh trong các tác phẩm khác mà em biết).

Hướng dẫn giải:

Mẫu 1

Trong đoạn trích “Cô Tô”, Nguyễn Tuân đã miêu tả mặt trời mọc một cách thần tình. Hình ảnh so sánh mặt trời với “lòng đỏ quả trứng thiên nhiên đầy đặn, tròn trĩnh, phúc hậu” đã làm nổi bật vẻ đẹp rực rỡ và màu sắc của bình minh. Qua đó, ta thấy được sự huy hoàng của mặt trời, tượng trưng cho cuộc sống ấm no, bình dị trên đảo Cô Tô. So sánh với bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận, hình ảnh “Mặt trời đội biển nhô màu mới” cũng gợi lên hy vọng về một cuộc sống ấm no. Mỗi tác phẩm đều mang nét độc đáo riêng, thể hiện tài năng của tác giả.

Mẫu 2

Trong bài kí Cô Tô, Nguyễn Tuân đã so sánh mặt trời lúc bình minh với “lòng đỏ quả trứng thiên nhiên đầy đặn, tròn trĩnh, phúc hậu”. Hình ảnh này không chỉ làm nổi bật vẻ đẹp rực rỡ của mặt trời mà còn thể hiện sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên. Trong bài thơ “Đoàn thuyền đánh cá”, Huy Cận cũng miêu tả mặt trời mọc: “Mặt trời đội biển nhô màu mới”, gắn liền với cuộc sống lao động của người dân biển. Cả hai hình ảnh đều mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện hy vọng về một cuộc sống ấm no và hạnh phúc.

3. Hướng dẫn Soạn bài Cô Tô ngắn gọn và súc tích

3.1 Kiến thức chung

a. Tác giả

- Nguyễn Tuân (1910 - 1987), sinh ra trong một gia đình nhà Nho khi Hán học đã suy tàn.

- Quê quán của ông ở làng Mọc, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

- Thời thơ ấu, Nguyễn Tuân đã theo gia đình sống ở nhiều tỉnh thành miền Trung.

- Ông học đến cuối bậc Thành chung (tương đương cấp THCS ngày nay) tại Nam Định, sau đó về Hà Nội viết văn, làm báo.

- Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân tự nguyện dùng ngòi bút phục vụ hai cuộc kháng chiến của dân tộc.

- Từ năm 1948 đến 1958, ông giữ chức Tổng thư ký Hội Văn nghệ Việt Nam.

- Ông là một nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm cái đẹp.

- Nguyễn Tuân có đóng góp lớn cho nền văn học Việt Nam hiện đại, thúc đẩy thể loại tùy bút, bút ký đạt đến đỉnh cao nghệ thuật, làm phong phú ngôn ngữ văn học dân tộc.

- Năm 1996, ông được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Một chuyến đi (1938), Vang bóng một thời (1940), Thiếu quê hương (1940), Chiếc lư đồng mắt cua (1941), Đường vui (1949), Tình chiến dịch (1950), Sông Đà (1960), Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (1972)...

b. Tác phẩm

* Xuất xứ

Bài văn Cô Tô là phần cuối của bài ký Cô Tô - tác phẩm ghi lại những ấn tượng về thiên nhiên và con người lao động trên đảo Cô Tô mà Nguyễn Tuân đã tiếp nhận trong chuyến thăm đảo.

* Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “và lớn lên theo mùa sóng ở đây”: Cảnh Cô Tô sau cơn bão.
• Phần 2. Tiếp theo đến “là là nhịp cánh…”: Cảnh mặt trời mọc trên đảo Cô Tô.
• Phần 3. Còn lại: Cảnh sinh hoạt buổi sáng của người dân trên đảo Cô Tô.

* Tóm tắt

Sau trận bão, quần đảo Cô Tô hiện lên trong trẻo, tươi sáng và đẹp đẽ hơn. Cây cối xanh mướt, nước biển đậm đà, cát vàng óng ánh, cá biển dồi dào. Chân trời và ngấn bể trong vắt như tấm kính lau sạch mây bụi. Cảnh mặt trời mọc trên biển tráng lệ, hùng vĩ và tuyệt đẹp. Bên giếng nước ngọt, người dân tấp nập múc nước, gánh nước, chuẩn bị cho chuyến ra khơi.

3.2 Đọc hiểu

a. Cảnh cơn bão ở Cô Tô

Tác giả đã sử dụng các giác quan để quan sát và cảm nhận trận bão:

- Xúc giác: Mỗi viên cát bắn vào má, vào gáy đau buốt như viên đạn mũi kim.

- Thính giác: Gió rít từng cơn, sóng đập dồn dập, tiếng gió rú lên như tiếng quỷ khóc.

- Thị giác: Sóng cát cuộn trào, bể bọt sóng trắng xóa, trời đất mù mịt như kẻ thù đang thả hơi ngạt; cửa kính bị gió ép vỡ tan.

=> Cơn bão được miêu tả như một kẻ thù hung dữ, đang dàn trận để tấn công con người.

b. Cảnh Cô Tô sau cơn bão

- Vị trí quan sát: Từ nóc đồn.

- Cảnh vật sau cơn bão:

• Một ngày trong trẻo, sáng sủa.
• Cây cối thêm xanh mượt.
• Nước biển lam biếc đậm đà hơn.
• Cát vàng óng ánh, giòn tan.
• Lưới cá nặng trĩu.

=> Cảnh vật Cô Tô hiện lên tinh khôi, tràn đầy sức sống sau cơn bão.

c. Cảnh mặt trời mọc trên đảo Cô Tô

- Điểm nhìn: Từ những hòn đá đầu sư, sát mép nước.

- Cảnh mặt trời mọc được miêu tả:

• Chân trời, ngấn bể trong vắt như tấm kính lau sạch mây bụi.
• Mặt trời từ từ nhô lên.
• Tròn trĩnh, phúc hậu như lòng đỏ quả trứng thiên nhiên đầy đặn.
• Quả trứng hồng hào... nước biển ửng hồng.
• Như một mâm lễ phẩm long trọng.

=> Hình ảnh mặt trời trên biển huy hoàng, rực rỡ, thể hiện tài quan sát tinh tế của tác giả. Cảnh mặt trời mọc ở Cô Tô là sự giao hòa hân hoan giữa con người và thiên nhiên.

d. Cảnh sinh hoạt buổi sáng của người dân trên đảo Cô Tô

- Quanh giếng nước ngọt: Khung cảnh vui tươi, nhộn nhịp như một bến nước đầy ắp tiếng cười.

- Chỗ bãi đá: Những chiếc thuyền của hợp tác xã đang mở nắp sạp...

- Thùng, cong và gánh nối tiếp nhau đi về tấp nập.

- Cuộc sống thanh bình: “Trông chị Châu Hòa Mãn địu con... lũ con hiền lành”.

=> Tác giả thể hiện sự hòa quyện giữa con người và cảnh vật, đồng thời bộc lộ tình yêu sâu sắc dành cho Cô Tô.

3.3 Tổng kết

- Nội dung: Qua đoạn trích Cô Tô, Nguyễn Tuân đã khắc họa sinh động khung cảnh thiên nhiên và cuộc sống sinh hoạt của người dân trên đảo Cô Tô, mang đến một bức tranh trong trẻo và tươi đẹp.

- Nghệ thuật: Ngôn ngữ điêu luyện, độc đáo; giàu hình ảnh và cảm xúc; sử dụng hiệu quả các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…