Cảm nhận sâu sắc về bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên' của Hoàng Nhuận Cầm - Những bài văn mẫu hay nhất dành cho học sinh lớp 10

Văn mẫu lớp 10: Cảm nhận sâu sắc về bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên' của Hoàng Nhuận Cầm - Gồm 3 bài văn mẫu đặc sắc kèm hướng dẫn chi tiết cách viết. Qua đó, giúp học sinh tự học, mở rộng kiến thức và trau dồi kỹ năng viết văn cảm nhận một cách hiệu quả.

'Chiếc lá đầu tiên' là một tác phẩm nổi bật với nội dung sâu sắc và nghệ thuật độc đáo. Bài thơ không chỉ thể hiện tâm hồn nhạy cảm của tác giả Hoàng Nhuận Cầm mà còn mang đến những bài học ý nghĩa. Dưới đây là 3 bài văn mẫu cảm nhận về tác phẩm này, cùng với bài phân tích chi tiết để bạn đọc tham khảo.

Dàn ý cảm nhận bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên'

I. Mở bài

• Giới thiệu tác giả Hoàng Nhuận Cầm và bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên'.
• Khái quát về nội dung và nghệ thuật đặc sắc của bài thơ.

II. Thân bài

a. Nỗi nhớ về nhân vật “em”:

- Nghệ thuật nhân hóa “tiếng thở” của thời gian kết hợp từ tượng thanh “rất khẽ”.

• Hình ảnh “hoa súng tím”, “chùm phượng”, “cánh ve” gợi lên không gian mùa hè đầy kỉ niệm.
• Những sự vật như hoa súng, cánh ve, phượng hồng đều là biểu tượng của mùa hè và tuổi học trò.
• Dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình trôi về mùa hè năm ấy, mùa hè đầu tiên anh biết yêu.
• Hai câu thơ chứa đựng nỗi nhớ da diết và sự tiếc nuối về quá khứ đã trôi qua. Đồng thời, người đọc cũng cảm nhận được sự đồng cảm và bất giác nhớ lại những kỉ niệm của chính mình.

b. Nỗi nhớ về ngôi trường cũ:

• Nghệ thuật nhân hóa “sân trường bâng khuâng” gợi lên không gian trường học đầy lưu luyến.
• Câu thơ ngắt dòng với dấu chấm giữa câu “Sân trường đêm./ Rụng xuống lá bàng đêm”.
• Không gian tĩnh lặng bỗng xao động bởi tiếng lá bàng rơi. Phải chăng, lúc lá bàng rơi cũng là lúc dòng cảm xúc của tác giả trôi về khoảng sân trường năm ấy, nơi chứa đầy kỉ niệm tuổi học trò.
• Điệp từ “nỗi nhớ” được lặp lại ba lần, thể hiện sự dồn dập của cảm xúc.

- Đoạn hội thoại xuất hiện ở khổ thơ 5 gợi về những kỉ niệm nơi lớp học.

• Những kỉ niệm về ngôi trường cũ ùa về trong tâm trí. Cảm xúc bồi hồi, xao xuyến xen lẫn tiếc nuối về một thời học sinh đã qua. Đó là những năm tháng hồn nhiên, vui tươi với hình ảnh thầy cô, bạn bè, lớp học, sân trường và bóng cây. Tất cả dù đã xa, nhưng vẫn mãi là kí ức đẹp không thể phai mờ.
• Hình ảnh “Chiếc lá buổi đầu tiên” ở cuối bài thơ:
• Hình ảnh “chiếc lá buổi đầu tiên” mang tính tượng trưng sâu sắc.
• Đó là tình yêu đầu, là tuổi học trò, là quãng thời gian đẹp đẽ và cũng là một con người khác của tác giả – một người của thời ngây ngô, trong sáng.

c. Tổng kết:

- Về nội dung

Bài thơ tái hiện kí ức của tác giả về những kỉ niệm tuổi học trò bên trường cũ, lớp học năm xưa, bạn bè, những trò nghịch ngợm… và cả tình yêu đầu tiên. Tình cảm ấy trong sáng, bâng khuâng, tiếc nuối, gắn bó thiết tha, vừa ấm áp ngọt ngào, vừa chân thật hồn nhiên.

- Về nghệ thuật

• Từ ngữ giàu cảm xúc
• Câu đặc biệt mang tính biểu cảm

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị chủ đề và những nét nghệ thuật độc đáo của bài thơ.

Cảm nhận bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên'

Bielinski từng viết: “Cái đẹp là điều kiện không thể thiếu của nghệ thuật, nếu thiếu cái đẹp thì không có và không thể có nghệ thuật, đó là một chân lý”. Nghệ sĩ chính là những người cảm nhận điều đó sâu sắc hơn ai hết. Trong quá trình sáng tạo nghệ thuật ngôn từ, sứ mệnh của mỗi nhà văn là khám phá vẻ đẹp ẩn sâu trong cuộc sống. Và có lẽ, vẻ đẹp tâm hồn trong sáng của tuổi học trò trong bài thơ “Chiếc lá đầu tiên” của Hoàng Nhuận Cầm là một vẻ đẹp chân chính như thế.

Hoàng Nhuận Cầm sinh ra tại Hà Nội. Ông được mệnh danh là nhà thơ của học sinh, sinh viên bởi những bài thơ viết về kỷ niệm tuổi trẻ và tình yêu với giọng điệu trẻ trung, sôi nổi. Ngoài làm thơ, ông còn viết kịch bản phim và tham gia đóng phim. Một số tập thơ nổi tiếng của ông bao gồm: Xúc xắc mùa thu, Hò hẹn mãi cuối cùng em cũng đến… Bài thơ “Chiếc lá đầu tiên” đã khơi gợi trong lòng người đọc bao kỷ niệm về những năm tháng học trò hồn nhiên và tươi đẹp. Dù đã bước vào mùa thu của cuộc đời, nhà thơ vẫn mang trong mình nỗi nhớ da diết về mùa hạ đã qua.

Một nỗi bồi hồi chợt ùa về khi tiếng ve vang lên. Thành phố với những hàng me, những chiều công viên nắng nhạt, bỗng nghe tiếng ve ngân dài như khản giọng, báo hiệu mùa hạ đã đến. Tuổi học trò ngày xưa ùa về như từng trang nhật ký được lật mở, chứa đầy những kỷ niệm tươi đẹp bên bạn bè. Trong chuỗi ký ức dài ấy, ánh mắt tuổi học trò hiện lên trong sáng và diệu kỳ.

Một bàn tay chìa ra với tôi: “Kìa, tiếng ve đã trở về rồi đó, có nhớ bài thơ lúc ra trường không?” Bạn bè bồi hồi chia sẻ… Ừ, có một bài thơ sâu lắng đến tận bây giờ. Ngày ấy, chúng tôi say mê những vần thơ ru giấc ngủ tuổi học trò mỏng manh, những vần thơ có tiếng ve lanh lảnh, có chiếc lá đầu tiên, có bạn, có trường. Tất cả đều là những khoảnh khắc thân thương, dù không biết Hoàng Nhuận Cầm là ai, nhưng ai cũng trầm trồ ngưỡng mộ: chắc ngày xưa nhà thơ cũng… học trò nhí nhố, mà sao trải vào thơ những xúc động vô ngần.

Xuyên suốt bài thơ là khúc tự tình của người lính trẻ. Khi anh phải xếp bút nghiên lên đường, đó cũng là lúc anh tạm biệt phấn trắng bảng đen để nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Đó cũng là lúc anh rời xa khoảng trời mơ mộng với mối tình đầu. Và đó chính là cách bài thơ “Chiếc lá cuối cùng” chạm vào trái tim người đọc. Nó sâu lắng và da diết như một bản tình ca. Ký ức về mùa hạ và những năm tháng học trò ùa về trong tâm trí nhà thơ, đong đầy nỗi nhớ và tiếc nuối. Đọc những vần thơ này, ta cảm nhận được sự xót xa nghẹn ngào. Bởi “em” chính là mối tình đầu, là cảm hứng xuyên suốt bài thơ, và cũng là mảnh ghép của những năm tháng tuổi trẻ tươi đẹp, giản dị mà sâu lắng.

Những kỷ niệm trong “Chiếc lá cuối cùng” như đang ùa về, lấp lánh từng trang, từng trang. Đọc những câu thơ tiếp theo, ta cảm nhận được nỗi lòng của người thi sĩ. Đó là tình yêu đôi lứa, nhưng cũng là tình cảm dành cho ngôi trường xưa với bao kỷ niệm. Và đó cũng là lý do ban đầu nhà thơ đặt tên bài thơ là “Trường ơi, chào nhé!”.

“Em thấy không, tất cả đã xa rồi
Trong tiếng thở của thời gian rất khẽ
Tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế
Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say”.

Có lẽ tình yêu tuổi học trò đầu tiên đều bắt nguồn từ tình bạn. Đó là những kỷ niệm gắn bó dưới mái trường thân thương. Những ký ức ấy khiến nhà thơ không khỏi bồi hồi, tiếc nuối. Đó là cảm giác đi bên chùm phượng hồng, làm ai đó đánh rơi những phút giây ban đầu. Là cảm giác mê say của một con người khi ngập ngừng, bối rối. Chính những kỷ niệm ấy trở thành dấu ấn không thể phai mờ trong lòng mỗi người.

Mùa hạ sẽ không trọn vẹn nếu thiếu đi những âm thanh ấy. Đó là tiếng ve – âm thanh đặc trưng của mùa hạ, cũng là mùa chia tay của tuổi học trò hồn nhiên. Tiếng ve không mang giai điệu buồn, mà là sự tươi tắn, khỏe khoắn. Và với tình yêu đầu đời, chàng thi sĩ không khỏi bồi hồi xúc động về những năm tháng đã qua.

“Chùm phượng hồng yêu dấu ấy rời tay
Tiếng ve trong veo xé đôi hồ nước
Con ve tiên tri vô tâm báo trước
Có lẽ một người cũng bắt đầu yêu”.

Tình cảm ấy là tình đầu, là tình yêu tha thiết của đời người. Trong đó còn chứa đựng tình bạn, tình yêu và cả tình người. Thật khó để gọi tên nguồn cảm xúc ấy. Nó như một điều không trở lại, và cũng như không ai có thể tắm hai lần trên một dòng sông. Chính câu thơ này đã khắc sâu vào tâm trí độc giả. Từng hình ảnh ấy như chạm vào ký ức tuổi thơ, và mãi về sau vẫn đi theo nỗi nhớ bâng khuâng.

Những lời bộc bạch đầy tình cảm và nhớ nhung của Hoàng Nhuận Cầm đã khơi gợi ký ức về mái trường cũ. Đó là lớp học với bao kỷ niệm gắn bó cùng thầy cô, bạn bè, bảng đen, sân trường,… Quãng thời gian ấy hồn nhiên, trong sáng, và mỗi lần nhớ lại, con người ta lại dâng lên một niềm xúc cảm khó quên, một nỗi hoài niệm về tình yêu tuổi học trò:

“Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu
Lời hát đầu xin hát về trường cũ
Một lớp học bâng khuâng màu xanh rủ
Sân trường đêm – rụng xuống trái bàng đêm
Nỗi nhớ đầu anh nhớ về em
Nỗi nhớ trong tim em nhớ về với mẹ
Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế
Bạn có nhớ trường, nhớ lớp, nhớ tên tôi”.

Hay:

“Có một nàng Bạch Tuyết các bạn ơi
Với lại bảy chú lùn rất quấy!”

Khổ thơ đã khắc họa một khung cảnh lớp học vui nhộn, đầy ắp tiếng cười hồn nhiên. Nơi ấy, “nàng Bạch Tuyết” chính là cô giáo, còn “bảy chú lùn quấy” là những học sinh tinh nghịch, nhí nhảnh. Trong không gian ấy, tiếng cười “lao xao” của cả cô và trò xua tan đi bầu không khí căng thẳng của những tiết học. Qua đoạn thơ, câu nói “Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò” càng trở nên đúng đắn.

Tuổi học trò là quãng thời gian đáng nhớ nhất trong đời người. Bài thơ đã diễn tả trọn vẹn những cảm xúc mỗi khi nhớ về những ngày tháng hồn nhiên, vô tư cắp sách đến trường, được học tập, vui chơi cùng bạn bè và thầy cô. Tuổi học trò trong sáng, vô giá và chất chứa biết bao kỷ niệm:

“Những chuyện năm nao, những chuyện năm nào
Cứ xúc động, cứ xôn xao biết mấy
Mùa hoa mơ rồi đến mùa hoa phượng cháy
Trên trán thầy, tóc chớ bạc thêm”.

Những câu thơ bộc lộ trực tiếp tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình cũng như của bao thế hệ học sinh khi nhớ về kỷ niệm dưới mái trường. Đó là sự xúc động, xôn xao khi nhớ về “những chuyện năm nao, những chuyện năm nào”. Thời gian trôi qua, từ “mùa hoa mơ” đến “mùa phượng cháy”, người học trò vẫn giữ nguyên tấm lòng trân quý với người thầy đã dạy dỗ mình, mong rằng tóc thầy đừng bạc thêm. Chỉ với bốn câu thơ ngắn, mọi tâm tư, tình cảm của chủ thể trữ tình đã được bộc bạch rõ ràng.

“Thôi đã hết thời bím tóc trắng ngủ quên
Hết thời cầm dao khắc lăng nhăng lên bàn ghế cũ
Quả đã ngọt trên mấy cành đu đủ
Hoa đã vàng, hoa mướp của ta ơi”.

Những cảm xúc trong “Chiếc lá đầu tiên” thật gần gũi và thân thương. Đó là nỗi nhớ sâu lắng, đôi khi chạm tới cực điểm, khiến cảm xúc như thắm lại, đọng mãi trong lòng.

Khổ cuối bài thơ ra đời sau ngày 30/4/1975, khi đất nước thống nhất, Hoàng Nhuận Cầm trở lại khoa Văn, Trường Đại học Tổng hợp. Trong khoảnh khắc đứng lặng trên sân trường, ông nhận ra tuổi thanh xuân đã gửi lại nơi chiến trường, còn trước mắt là thế hệ tiếp nối. Và khi ấy, ông thốt lên:

“Em đã yêu anh, anh đã xa rồi
Cây bàng hẹn hò chìa tay vẫy mãi
Anh nhớ quá, mà chỉ lo ngoảnh lại
Không thấy trên sân trường chiếc lá buổi đầu tiên”.

Hình ảnh “chiếc lá buổi đầu tiên” ở cuối bài thơ mang tính tượng trưng sâu sắc. Nó ẩn dụ cho khoảng thời gian đẹp đẽ, là tình yêu đầu, tình yêu tuổi học trò ngây ngô, trong sáng và đầy mộng mơ.

Nỗi nhớ ấy là sự nhớ nhung về những kỷ niệm thân thương của năm tháng học trò. Xung quanh đó là những cảm xúc khó diễn tả thành lời. Đọc những vần thơ này, ta như chạm nhẹ vào nỗi nhớ. Đó là nỗi nhớ về em – mối tình đầu da diết, về mẹ, về trường, về lớp và về bạn bè. Bao năm tháng ấy vẫn khắc ghi trong lòng mỗi người. Với Hoàng Nhuận Cầm, chiếc lá nào cũng là chiếc lá đầu tiên, và mối tình nào cũng chỉ mãi là sự hồi hộp, xôn xao của tình đầu. Đọc những câu thơ, tôi lại nhớ đến câu hát trong bài “Mối tình đầu” của Thế Duy: “Không hiểu vì sao tình yêu tan vỡ, như hoa ven mặt hồ tàn theo gió mùa thu”. Rõ ràng em đã yêu, nhưng anh cũng đã xa rồi. Anh chẳng hiểu nổi “anh nhớ quá! Mà chỉ lo ngoảnh lại”. Tất cả diễn ra đều là nghịch lý. “Chiếc lá buổi đầu tiên” là hình ảnh tượng trưng, là tuổi học trò, là tình yêu đầu, là một thời đã qua, và cũng là một con người khác của tác giả – là ta mà cũng như không phải là ta.

“Thơ là người thư ký chân thành của trái tim” (Duralay). Thơ Hoàng Nhuận Cầm kiệm lời nhưng chứa đựng biết bao ý nghĩa. “Chiếc lá đầu tiên” là một trong những bài thơ như thế. Dù nhà thơ đã đi xa, những vần thơ của ông vẫn sống mãi trong lòng độc giả nhiều thế hệ.

Cảm nhận 'Chiếc lá đầu tiên'

Một triết gia từng nói: “Có ba thứ không bao giờ trở lại: lời nói ra, thời gian trôi và tình yêu đã mất”. Trong cuộc đời mỗi người, ai cũng từng trải qua những khoảnh khắc biết rằng sẽ mãi mãi không quay lại, để rồi mỗi khi nhớ lại, lòng lại man mác buồn, quặn thắt một nỗi nhớ da diết. Bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên' của Hoàng Nhuận Cầm đã nói hộ chúng ta nỗi lòng ấy.

Bài thơ là một nỗi nhớ, một hồi tưởng sống động và khắc khoải về tuổi học trò. Ở đây, quá khứ và hiện tại đan xen. Nhà thơ đứng ở hiện tại để nhìn về quá khứ, cái hiện tại dường như chỉ mơ hồ, hay nói cách khác, tác giả đang quên đi để sống lại những cảm xúc trong sáng, thánh thiện của tuổi học trò, của tình yêu đầu đời, và cả nỗi xót xa, tiếc nuối khi tiếng ve giục giã…

Bài thơ như một bản nhạc trầm, không có cao trào nhưng âm điệu của nó thấm sâu vào lòng người, khiến ta chùng xuống, nao nao và chơi vơi giữa miền ký ức.

Những câu thơ của Hoàng Nhuận Cầm giản dị, không trau chuốt, chỉ thỉnh thoảng bừng sáng lên những hình ảnh như cơn trào dâng của cảm xúc, như sự dữ dội của nỗi nhớ. Thơ là thể loại lấy tình làm chính, và thơ hay là thơ khiến người ta quên đi câu chữ.

“Em thấy không, tất cả đã xa rồi”. Vâng, tất cả đã xa rồi. Cả tuổi học trò, cả tình yêu đầu tiên. Thời gian trôi “rất khẽ”, nhưng nó khiến “tuổi thơ kia ra đi cao ngạo”. Cái “cao ngạo” ấy dường như không thể cưỡng lại, không thể nắm bắt.

Anh chưa kịp ý thức về nó, tưởng rằng nó cũng đi “rất khẽ”, nhưng ai ngờ… Hình ảnh “Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say” như sự đọng lại, sự dồn tụ để cháy lên một lần cuối của con đường học trò sắp kết thúc. Vì vậy, cái say mê ấy cũng da diết như một lời níu kéo.

“Em thấy không, tất cả đã xa rồi” – Là lời nói với em, với chính mình, cũng là với thời gian và cuộc sống. Tác giả hồi tưởng lại những năm tháng cuối cùng của tuổi học trò dưới mái trường thân yêu, nơi anh đã ghi lại, chớp được những khoảnh khắc, những hình ảnh độc đáo, như “sân trường đêm rụng xuống trái bàng đêm”.

Ở đây, thời gian và sự vật hòa quyện chặt chẽ. Thơ là lĩnh vực bí ẩn, “bất khả giải”. Đôi khi, ta cảm nhận được cái hay, cái đẹp của câu thơ mà không thể lý giải. Chỉ biết rằng dường như có một cái gì đó lắng lại, một đôi mắt cậu học trò thẫm buồn, một vị chan chát nhẹ nhàng đáng yêu của trái bàng đêm vụng trộm. Và có lẽ, chính những điều mơ hồ ấy đã khắc sâu vào nỗi nhớ của anh:

Nỗi nhớ chẳng bao giờ nhớ thế
Bạn có nhớ trường nhớ lớp nhớ tên tôi

Tác giả gần như nói một cách trực tiếp. Chỉ có điều, ai đã từng có một mối tình đầu, khi nghĩ về người cũ, vẫn luôn tự hỏi và hy vọng: Tôi nhớ bạn, bạn có nhớ tôi không? Những bí mật của mối tình đầu không bao giờ nói hết, vẫn ám ảnh những tháng năm sau này. Và khi đọc đến đoạn cuối:

Em đã yêu anh, anh cũng xa rồi
Cây bàng hẹn hò chìa tay vẫy mãi
Anh nhớ quá! Mà chỉ lo ngoảnh lại
Không thấy trên sân trường – chiếc lá buổi đầu tiên

Tôi lại liên tưởng đến câu hát trong bài 'Mối tình đầu' của Thế Duy: “Không hiểu vì sao tình yêu tan vỡ, như hoa ven mặt hồ tàn theo gió mùa thu”. Rõ ràng em đã yêu, nhưng anh cũng đã xa rồi. Anh chẳng hiểu nổi “anh nhớ quá! Mà chỉ lo ngoảnh lại”.

Tất cả diễn ra đều không thể hiểu nổi, đều là những nghịch lý tất nhiên. “Chiếc lá buổi đầu tiên” ở đây là một hình ảnh tượng trưng. Đó là tuổi học trò, là tình yêu đầu, là một thời đã qua, và cũng là một con người khác của tác giả – là ta mà cũng như không phải là ta.

Bài thơ tương đối dài, tất cả đều bắt nguồn từ nỗi nhớ tiếc khôn nguôi về tuổi học trò. Rồi một ngày, trong cuộc sống quay cuồng, bạn xem lại một tấm ảnh thời xưa. Chắc rằng không tránh khỏi tiếc nuối, dù biết rằng đó là điều tất nhiên. Và cũng như Hoàng Nhuận Cầm: “Những chuyện năm nao những chuyện năm nào! Cứ xúc động cứ xôn xao biết mấy!”.

Cảm nhận bài thơ 'Chiếc lá đầu tiên'

“Thơ là tiếng lòng” (Diệp Tiếp), và nhà thơ Hoàng Nhuận Cầm đã thể hiện tiếng lòng mình một cách tinh tế qua bài thơ “Chiếc lá đầu tiên”. Đọc bài thơ, độc giả được trở về với miền ký ức xa xôi của thời cắp sách đến trường. Tác phẩm là nỗi nhớ thương da diết của tác giả về những kỷ niệm dưới mái trường thân yêu.

Tác phẩm được sáng tác năm 1971 nhưng phải đến mười năm sau mới hoàn thiện. Nhà thơ từng chia sẻ: “Có bài thơ tôi viết rất nhanh, như bài 'Sông Thương tóc dài' viết trong 5 phút trên vỏ bao thuốc lá. Riêng bài 'Chiếc lá buổi đầu tiên' tôi viết trong 10 năm. Bài thơ ban đầu có tên 'Trường ơi, chào nhé'. Khổ đầu viết năm tôi mới vào đại học, khi vừa bước qua 'tuổi khăn quàng, phấn trắng, nắng vô tâm'. Dù viết ở nhiều thời điểm khác nhau, bài thơ vẫn thể hiện trọn vẹn nỗi nhớ thương của tác giả. Từ hình ảnh chiếc lá đầu tiên, tác giả bày tỏ tình yêu với thầy cô, mái trường. Nỗi nhớ da diết về tuổi học trò là cảm hứng xuyên suốt tác phẩm. Nhan đề 'Chiếc lá đầu tiên' mang tính biểu tượng, có thể là khởi đầu của tình yêu chớm nở, hay những kỷ niệm đầu tiên. Hình ảnh ban đầu luôn để lại dấu ấn khó phai.

Ở hai khổ đầu, nhân vật trữ tình bộc lộ nỗi tiếc nuối về thời gian tươi đẹp đã qua, đồng thời trực tiếp bày tỏ tình cảm với nhân vật “em”. Câu thơ “Em thấy không, tất cả đã xa rồi” thể hiện sự nuối tiếc về quá khứ. Thời gian được nhân hóa qua hình ảnh “tiếng thở của thời gian rất khẽ”, gợi sự chuyển động nhẹ nhàng nhưng nhanh chóng, khiến nhân vật trữ tình ngỡ ngàng. Thời gian không quay lại, như dòng thác bất tận, khiến “tuổi thơ kia ra đi cao ngạo thế”. Tuổi thơ với bao mộng mơ, dại khờ một đi không trở lại, khiến nhân vật trữ tình đầy hoài niệm và tiếc nuối.

Những khổ thơ tiếp theo xuất hiện hình ảnh gắn liền với tuổi học trò: “hoa súng tím”, “chùm phượng hồng”, “tiếng ve”, “con ve”. Trong đôi mắt nhân vật trữ tình, hoa súng mang đến cảm giác say đắm, thích thú: “Hoa súng tím vào trong mắt lắm mê say”. Tình yêu tuổi học trò thường bắt nguồn từ tình bạn. Nhân vật trữ tình bồi hồi nhớ về thời “yêu dấu” đã qua, nhớ cảm giác chùm phượng hồng phút ban đầu. Chùm phượng nở báo hiệu năm học kết thúc, cùng tiếng “ve tiên tri”. Tiếng ve là âm thanh đặc trưng của mùa hạ, mùa chia tay mái trường. Biện pháp nhân hóa “con ve tiên tri vô tâm báo trước” thể hiện sự bàng hoàng, tiếc nuối. Dòng cảm xúc của nhân vật trữ tình trở về mùa hè năm ấy, khi lần đầu biết yêu.

Nỗi nhớ về mái trường được khắc sâu trong ba khổ bốn, năm, sáu. Biện pháp điệp cấu trúc “Muốn nói bao nhiêu, muốn khóc bao nhiêu” nhấn mạnh cảm xúc mãnh liệt, dâng trào của nhân vật trữ tình khi nhớ về trường cũ. Lớp học mang nặng tâm tư qua nhân hóa “bâng khuâng màu xanh rủ”. Từ “bâng khuâng” diễn tả tâm trạng luyến tiếc. Không gian tĩnh lặng của sân trường đêm bị xao động bởi trái bàng rụng xuống. Khổ thơ thể hiện cảm xúc dâng trào của nhân vật trữ tình khi nhớ về trường cũ.

Nỗi nhớ càng rõ hơn trong khổ bốn. Biện pháp điệp cấu trúc “nỗi nhớ” diễn tả ấn tượng sâu đậm về kỷ niệm tuổi học trò. Đây là đỉnh điểm của xúc động và nỗi nhớ. Khổ thơ có sự thay đổi cách xưng hô: khi là “anh” để gửi gắm tâm tư với “em”, khi là “tôi” để chia sẻ cảm xúc với “bạn”. Đại từ “ta”, “tôi”, “anh” thực chất là một, thể hiện chủ thể trữ tình trong các mối quan hệ khác nhau. Câu hỏi tu từ “Bạn có nhớ trường nhớ lớp, nhớ tên tôi” thể hiện nỗi nhớ về thầy cô, bạn bè.

Ở khổ năm, tác giả dẫn nguyên văn lời thoại để thể hiện cảm xúc gián tiếp. Ba dòng đầu thể hiện sự tươi vui, đùa nghịch của tuổi học trò. Đến câu cuối, nhân vật không kìm nén được mà thốt lên: “Ôi những trận cười trong sáng đó lao xao”. Tác giả đan xen đối thoại tự sự vào mạch trữ tình, kết hợp biểu cảm gián tiếp và trực tiếp, khiến lời thơ linh hoạt, kỷ niệm được khắc họa rõ nét.

Khổ sáu sử dụng điệp cấu trúc “Những chuyện năm nao, những chuyện năm nào” và điệp từ “cứ” để nhấn mạnh cảm xúc da diết, tạo nhạc điệu xao xuyến. Câu thơ “Mùa hoa mơ rồi đến mùa phượng cháy” diễn tả sự vận động của thời gian từ đông xuân sang hè. Khi thấy thầy già đi, nhân vật trữ tình mong tóc thầy chớ “bạc thêm”.

Cảm xúc tiếc nuối về quá khứ được khắc họa rõ trong hai khổ cuối. Cụm từ “Thôi đã hết” ám chỉ sự kết thúc thời học trò với những trò đùa tinh nghịch như “tóc trắng ngủ quên”, “cầm dao khắc lăng nhăng trên bàn ghế cũ”. Hai câu “Em đã yêu anh, anh đã xa rồi/ Cây bàng hẹn hò chìa tay vẫy mãi” diễn tả sự chia lìa. Kết thúc bài thơ, nhân vật trữ tình bày tỏ nỗi nhớ thương, tiếc nuối về kỷ niệm lần đầu, về thuở ban đầu mới yêu: “Không thấy trên sân trường - chiếc lá buổi đầu tiên”.

Bằng ngôn từ giàu hình ảnh, gợi cảm, cùng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, điệp ngữ, tác giả đã bày tỏ nỗi nhớ thương da diết về trường xưa, thầy cô, bạn cũ. Đồng thời, bài thơ khơi gợi trong lòng người đọc những kỷ niệm tươi đẹp, trong sáng của tuổi học trò.