Văn mẫu lớp 10: Phân tích bài thơ xuất sắc (2 Mẫu) - Soạn bài Củng cố, mở rộng trang 70 - Kết nối tri thức 10

Dưới đây là 2 bài văn mẫu phân tích một bài thơ được đánh giá là hay, mang đến những góc nhìn độc đáo và sâu sắc. Những bài viết này không chỉ giúp học sinh lớp 10 có thêm tài liệu tham khảo mà còn khơi gợi cảm hứng để các em trau dồi kỹ năng viết, nắm vững phương pháp phân tích và tự tin giải quyết các câu hỏi trong phần Củng cố, mở rộng trang 70 sách Kết nối tri thức 10. Hãy cùng khám phá và cảm nhận những giá trị nghệ thuật qua từng bài phân tích chi tiết.

Phân tích Mùa xuân nho nhỏ

Mùa xuân nho nhỏ là tiếng lòng tha thiết của tác giả Thanh Hải, thể hiện khát vọng được gắn bó và cống hiến trọn vẹn cho đất nước. Tác giả mong muốn góp một phần nhỏ bé, “một mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân vĩ đại của dân tộc. Ước nguyện ấy tuy giản dị nhưng lại vô cùng cao cả, thiêng liêng và đẹp đẽ như chính mùa xuân của đất nước.

Bài thơ được viết theo thể thơ năm chữ, mang âm hưởng gần gũi, với nhiều hình ảnh so sánh giản dị nhưng giàu sức gợi hình, gợi cảm. Nhờ đó, người đọc dễ dàng cảm nhận và thưởng thức vẻ đẹp của bài thơ.

Mùa xuân là sự hội tụ của những điều đẹp nhất, khi sự sống đâm chồi nảy lộc vào mỗi buổi bình minh. Tiếng chim hót làm tổ, những làn điệu quan họ ngọt ngào vang lên giữa bầu trời trong xanh,... Xuân có lẽ là khoảnh khắc đẹp nhất trong năm, khi chứng kiến sự sống mới bắt đầu, và cũng là nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca. Ta có thể kể đến Mùa xuân chín của Hàn Mặc Tử, Khúc ca xuân của Tố Hữu,... nhưng với Thanh Hải, đó là Mùa xuân nho nhỏ, gần gũi và tràn đầy tình yêu thương.

Mở đầu bài thơ là bức tranh thiên nhiên mùa xuân, với những âm thanh quen thuộc, giản dị từ đồng quê được tác giả khắc họa một cách tinh tế và đầy cảm xúc. Cảm nhận của tác giả về mùa xuân mang một sự tươi mới, không gian như được mở rộng hơn.

Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng.

Qua đoạn thơ trên, ta có thể hình dung một bông hoa tím biếc, giản dị, đang soi bóng dưới dòng nước xanh. Tiếng chim chiền chiện vang lên giữa bầu trời rộng lớn, báo hiệu một tin vui sắp đến. Một cuộc sống ấm no, hạnh phúc đang dần hiện ra trước mắt.

Thán từ “ơi” được tác giả thốt lên thể hiện niềm vui sướng trước vẻ đẹp của đất trời mùa xuân. Hai tiếng “hót chi” là giọng điệu quen thuộc của người dân xứ Huế, được tác giả đưa vào để thể hiện tình cảm thiết tha, gần gũi giữa con người và thiên nhiên.

Ngắm nhìn dòng sông, bông hoa, lắng nghe tiếng chim hót say đắm, nhà thơ xúc động viết:

Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng

Tiếng chim chiền chiện được tác giả cảm nhận như những giọt sương long lanh rơi từ bầu trời xuân. Qua đó, ta thấy được tâm hồn thi sĩ và tình yêu cuộc sống mãnh liệt của Thanh Hải dành cho vẻ đẹp của cuộc đời.

Hành động “Tôi đưa tay tôi hứng” là một cử chỉ trân trọng, đón nhận những điều tốt đẹp từ cuộc sống. Qua đó, tác giả đã vẽ nên một bức tranh xuân tươi đẹp và sống động, thể hiện vẻ đẹp của đất nước khi vào xuân.

Từ cảm nhận về mùa xuân của thiên nhiên, tác giả chuyển sang mùa xuân của đất nước một cách tự nhiên và hợp lý. Bởi mùa xuân là mùa của sự sống, của hy vọng và cống hiến.

Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ

Từ “Lộc” trong câu thơ “Lộc giắt đầy trên lưng” tượng trưng cho sức mạnh và ý chí của người chiến sĩ. Còn “Lộc” trong “lộc trải dài nương mạ” là hình ảnh của sự hối hả, tấp nập trong công việc đồng áng. Chiến sĩ và nông dân là hai lực lượng chính trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Câu thơ mang ý nghĩa sâu sắc: người ra trận phải đổ máu, người ra đồng phải đổ mồ hôi và nước mắt để giữ gìn tự do, bình yên và ấm no cho dân tộc.

Đất nước bốn ngàn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước.

Trải qua bốn ngàn năm dựng nước và giữ nước, ông cha ta đã đổ biết bao xương máu, mồ hôi mới có được ngày hôm nay. Khi phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, chúng tôi cảm nhận sâu sắc niềm tự hào mãnh liệt mà tác giả Thanh Hải dành cho đất nước.

Đất nước vượt qua mọi gian lao, vững bước tiến lên phía trước. Từ “cứ” thể hiện một chân lý thiêng liêng: dù khó khăn đến đâu, đất nước vẫn kiên cường vươn lên. Đoạn thơ thể hiện lòng tự hào, niềm tin yêu và sự lạc quan của tác giả vào tương lai tươi sáng của dân tộc.

Khi phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, có lẽ người đọc sẽ ấn tượng nhất với đoạn thơ thể hiện ước nguyện chân thành của tác giả dành cho đất nước:

Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào họa ca
Một nốt trầm xao xuyến

Làm “con chim hót” để gọi mùa xuân về, mang niềm vui đến mọi nhà. Làm “một cành hoa” để điểm tô cho vẻ đẹp non sông, và làm “một nốt trầm xao xuyến” để góp phần vào bản hòa ca của cuộc sống.

Chữ “tôi” được thay bằng chữ “ta” đầy khí thế, thể hiện tư thế tự do, hòa mình vào cuộc sống và mùa xuân đang lan tỏa khắp mọi nơi.

Mỗi người chỉ cần cống hiến “một mùa xuân nho nhỏ” của mình là đã góp phần tạo nên mùa xuân lớn của dân tộc.

Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc

Dù ở tuổi nào, chúng ta cũng có thể cống hiến cho đất nước theo cách riêng của mình. Từ “nho nhỏ” và “lặng lẽ” thể hiện sự khiêm tốn và chân thành của tác giả. Khổ thơ cuối là tiếng hát yêu thương của tác giả:

Mùa xuân – ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế

“Câu Nam ai, Nam bình” là hai làn điệu dân ca đặc trưng của xứ Huế. Câu hát ấy đi cùng trái tim người con đất Huế, dù ở giây phút cuối đời vẫn muốn cống hiến trọn vẹn cho quê hương, đất nước.

Phân tích bài thơ Bánh trôi nước

Bài thơ “Bánh trôi nước” của Hồ Xuân Hương thể hiện sự trân trọng vẻ đẹp và phẩm chất trong trắng của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội xưa. Đồng thời, tác giả cũng bày tỏ niềm thương cảm sâu sắc trước số phận lận đận của họ:

“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”

Bài thơ mang hai lớp nghĩa. Trước hết là lớp nghĩa tả thực - miêu tả hình ảnh chiếc bánh trôi nước. Tác giả khắc họa hình dáng bên ngoài: màu sắc (trắng tinh), hình dáng (tròn trịa). Cùng với đó là quy trình làm bánh, từ việc luộc bánh trong nước đến khi bánh nổi lên mặt nước, báo hiệu đã chín. Nhân bánh thường được làm từ đường phên, và độ rắn hay nát của bánh phụ thuộc vào tay người nặn có khéo léo hay không. Hình ảnh tả thực chiếc bánh trôi được miêu tả từ hình thức đến cách chế biến.

Tuy nhiên, Hồ Xuân Hương không chỉ dừng lại ở lớp nghĩa tả thực mà còn gửi gắm hình ảnh người phụ nữ trong xã hội xưa qua chiếc bánh trôi nước. Mở đầu bằng cụm từ “thân em” - một mô-típ quen thuộc trong ca dao:

“Thân em như trái bần trôi
Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu”

Hay như:

“Thân em như ớt chín cây
Càng tươi ngoài vỏ, càng cay trong lòng”

Trong bài thơ “Bánh trôi nước” cũng như các bài ca dao, dân ca, hình ảnh người phụ nữ hiện lên với số phận nhỏ bé, bấp bênh trong xã hội xưa. Họ không có quyền tự quyết định cuộc đời mình mà phải chịu sự chi phối của người khác. Cuộc đời họ trôi nổi, đầy bất hạnh và gian truân.

Vẻ đẹp của người phụ nữ được miêu tả qua hình ảnh “vừa trắng lại vừa tròn”, gợi lên thân hình đầy đặn, nước da trắng hồng - chuẩn mực của cái đẹp trong xã hội xưa. Tuy nhiên, cuộc đời họ lại chứa đựng nhiều bất hạnh. Thành ngữ “bảy nổi ba chìm” phản ánh một cuộc đời vất vả, đầy gian truân. Câu thơ “rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn” cho thấy số phận phụ thuộc vào người khác, không được tự quyết định. Dù vậy, người phụ nữ trong thơ Hồ Xuân Hương vẫn giữ được tâm hồn cao quý: “Mà em vẫn giữ tấm lòng son”. Dù cuộc đời có khó khăn, họ vẫn giữ được tấm lòng thủy chung, son sắt. Hình ảnh người phụ nữ hiện lên với vẻ đẹp toàn diện, từ ngoại hình đến tâm hồn. Bài thơ sử dụng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh ẩn dụ sâu sắc, thể thơ thất ngôn tứ tuyệt cô đọng, hàm súc, làm nổi bật ý nghĩa mà tác giả muốn truyền tải.

Như vậy, “Bánh trôi nước” là một tác phẩm giàu giá trị nhân văn, khắc họa số phận và vẻ đẹp của người phụ nữ trong xã hội xưa. Qua đó, chúng ta cần trân trọng và yêu thương họ nhiều hơn.