Tùy bút 'Một thứ quà của lúa non: Cốm' - Thạch Lam: Khám phá vẻ đẹp tinh túy của ẩm thực truyền thống qua ngòi bút tinh tế

"Cốm không chỉ là món quà đặc trưng của đất nước mà còn là tinh hoa từ những cánh đồng lúa mênh mông, mang trong hương vị sự giản dị, mộc mạc và thanh khiết của đồng quê Việt Nam."

EduTOPS mang đến tài liệu giới thiệu về nhà văn Thạch Lam và tác phẩm tùy bút Một thứ quà của lúa non: Cốm. Khám phá ngay những thông tin hấp dẫn dưới đây.

1. Trải nghiệm âm thanh: Nghe đọc tác phẩm 'Một thứ quà của lúa non: Cốm'

2. Khám phá cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn Thạch Lam

- Thạch Lam (1910 - 1942), tên thật là Nguyễn Tường Vinh, sau đổi thành Nguyễn Tường Lân.

- Ông sinh ra trong một gia đình công chức có gốc quan lại tại Hà Nội. Thời thơ ấu, ông chủ yếu sống ở quê ngoại - thành phố Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.

- Là một trong những nhà văn tiêu biểu của nhóm Tự lực văn đoàn, hoạt động trước Cách mạng tháng Tám năm 1945.

- Thạch Lam nổi tiếng với khả năng viết truyện ngắn, sở hữu ngòi bút tinh tế và nhạy cảm, đặc biệt khi khám phá thế giới nội tâm sâu thẳm của con người.

- Quan niệm văn chương của ông: Trong lời tựa tập truyện ngắn “Gió đầu mùa”, Thạch Lam viết: “Đối với tôi, văn chương không phải là phương tiện để thoát ly hay quên lãng, mà là vũ khí cao quý và hữu hiệu để tố cáo, thay đổi thế giới giả dối và tàn ác, giúp tâm hồn con người trở nên trong sáng và giàu có hơn”.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của Thạch Lam:

• Các tập truyện ngắn: Gió lạnh đầu mùa (NXB Đời nay, 1937), Nắng trong vườn (NXB Đời nay, 1938), Sợi tóc (Nhà xuất bản Đời nay, 1942).
• Tập truyện dài: Ngày mới (Nhà xuất bản Đời nay, 1939)
• Tùy bút: Hà Nội băm sáu phố phường (Nhà xuất bản Đời nay, 1943)
• Truyện viết cho thiếu nhi: Quyển sách và Hạt ngọc (Nhà xuất bản Đời Nay, 1940).
• Bình luận văn học: Theo giòng (Nhà xuất bản Đời nay, 1941)

3. Khám phá tùy bút 'Một thứ quà của lúa non: Cốm' - Tinh hoa văn hóa ẩm thực Việt

3.1 Nguồn gốc tác phẩm

“Một thứ quà của lúa non: Cốm” được trích từ tập tùy bút “Hà Nội băm sáu phố phường” (1943). Tác phẩm khắc họa vẻ đẹp và hương vị độc đáo của Hà Nội, đặc biệt là những món ăn dân dã, bình dị nhưng chứa đựng tinh hoa ẩm thực truyền thống, phản ánh sự tinh tế và khéo léo trong văn hóa của người Hà Nội.

3.2 Đặc điểm thể loại

Tùy bút là thể loại văn học gần gũi với bút ký và ký sự, nhưng nổi bật hơn ở yếu tố biểu cảm. Tác giả không chỉ ghi chép sự việc, hình ảnh quan sát được mà còn chú trọng thể hiện cảm xúc, suy tư cá nhân. Ngôn ngữ tùy bút giàu hình ảnh và chất trữ tình, tạo nên sức hấp dẫn riêng biệt.

3.3 Cấu trúc bài viết

Bài viết được chia thành 3 phần chính:

• Phần 1. Từ đầu đến “vút lên như những chiếc thuyền rồng”: Giới thiệu tổng quan về cốm và quá trình hình thành của cốm.
• Phần 2. Tiếp theo đến “những kẻ mới giàu vô học có biết đâu mà thưởng thức được những vẻ cao quý kín đáo và nhũn nhặn”: Khẳng định giá trị tinh thần và văn hóa của cốm.
• Phần 3. Phần còn lại: Bàn luận về cách thưởng thức cốm sao cho tinh tế và phù hợp.

3.4 Ý nghĩa nội dung

Cốm không chỉ là món quà đặc trưng của đất nước mà còn là tinh hoa từ những cánh đồng lúa mênh mông, mang trong hương vị sự giản dị, mộc mạc và thanh khiết của đồng quê Việt Nam.

Đặc sắc nghệ thuật

Ngòi bút miêu tả tinh tế, nhạy cảm cùng tấm lòng trân trọng, nâng niu những giá trị văn hóa truyền thống.

4. Phân tích tác phẩm Một thứ quà của lúa non: Cốm

(1) Mở bài

Giới thiệu khái quát về nhà văn Thạch Lam và tùy bút 'Một thứ quà của lúa non: Cốm'.

(2) Thân bài

a. Khái quát về cốm và quá trình hình thành

- Cách dẫn dắt tinh tế: “Cơn gió mùa hạ lướt qua vừng sen trên hồ, nhuần thấm hương thơm của lá, như báo hiệu mùa về của một thứ quà thanh nhã và tinh khiết”, cảm nhận cốm qua khứu giác.

- Nguồn gốc của cốm:

• Bắt nguồn từ những cánh đồng xanh, với những hạt thóc nếp đầu tiên trĩu nặng, mang hương thơm mát của lúa non.
• Trong lớp vỏ xanh ấy là giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương hoa cỏ.
• Dưới ánh nắng, giọt sữa dần đông lại, bông lúa cong xuống, nặng trĩu vì chất tinh túy trong sạch.

=> Cốm được tạo nên từ tinh hoa của đất trời và thiên nhiên.

- Cách chế biến cốm:

• Chờ đúng thời điểm lúa chín vừa tới để gặt mang về.
• Bí quyết chế biến được lưu truyền qua nhiều thế hệ - một bí mật được gìn giữ.
• Không nơi nào làm cốm dẻo, thơm và ngon như cốm làng Vòng.

=> Cốm là sản phẩm của sự khéo léo và tinh tế trong từng công đoạn.

b. Giá trị văn hóa và ý nghĩa của cốm

- Cốm là đặc sản dân tộc: “Là thức quà riêng biệt của đất nước, là tinh hoa từ những cánh đồng lúa bát ngát, mang trong hương vị sự mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê Việt Nam.”

- Cốm được dùng trong dịp Tết và các nghi lễ truyền thống: Hồng cốm với màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu quý, kết hợp với màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch sang trọng.

=> Cốm là biểu tượng văn hóa truyền thống, chứa đựng tinh hoa của dân tộc Việt Nam.

c. Cách thưởng thức cốm sao cho tinh tế

- Cốm không phải là món ăn vội vàng, mà cần được thưởng thức từ từ, chậm rãi để cảm nhận trọn vẹn hương vị tinh túy của đất trời.

- Nâng niu từng hạt cốm một cách nhẹ nhàng, trân trọng.

- Phải biết tôn kính lộc trời, sự khéo léo của con người và sự kiên nhẫn, bền bỉ của thần Lúa.

=> Thưởng thức cốm một cách trang nhã, đẹp đẽ sẽ mang lại niềm vui tinh thần sâu sắc và ý nghĩa hơn.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật độc đáo của tác phẩm.

5. Một thứ quà của lúa non: Cốm

Cơn gió mùa hạ lướt qua hồ sen, mang theo hương thơm dịu nhẹ của lá, như báo hiệu mùa về của một thức quà thanh nhã và tinh khiết. Bạn có cảm nhận được không, khi đi qua những cánh đồng xanh, hương thơm mát của bông lúa non, những hạt thóc nếp đầu tiên trĩu nặng thân lúa? Trong lớp vỏ xanh ấy, ẩn chứa giọt sữa trắng thơm, phảng phất hương hoa cỏ. Dưới ánh nắng, giọt sữa dần đông lại, bông lúa cong xuống, nặng trĩu vì chất tinh túy trong sạch của đất trời.

Đợi đến thời điểm thích hợp, chỉ những người có kinh nghiệm mới nhận biết được, người ta gặt lúa về. Qua những công đoạn chế biến được truyền từ đời này sang đời khác, một bí quyết được gìn giữ cẩn thận, các cô gái làng Vòng đã tạo ra thứ cốm dẻo thơm đặc trưng. Dù nhiều nơi cũng biết làm cốm, nhưng không đâu làm được cốm dẻo, thơm và ngon như cốm làng Vòng, gần Hà Nội. Tiếng lành đồn xa, cốm Vòng nổi tiếng khắp ba miền, và mỗi mùa cốm về, người Hà Nội lại mong ngóng những cô hàng cốm xinh xắn, áo quần gọn gàng, với chiếc đòn gánh hai đầu cong vút như thuyền rồng...

Cốm là món quà đặc biệt của đất nước, là tinh hoa từ những cánh đồng lúa bát ngát, mang trong hương vị sự mộc mạc, giản dị và thanh khiết của đồng quê Việt Nam. Ai là người đầu tiên nghĩ đến việc dùng cốm làm quà sêu Tết? Không gì phù hợp hơn với sự kết nối tơ hồng, một thức quà trong sạch, trung thành như những nghi lễ truyền thống. Hồng cốm là sự kết hợp hoàn hảo: màu xanh tươi của cốm như ngọc thạch quý, màu đỏ thắm của hồng như ngọc lựu già. Một vị thanh đạm, một vị ngọt sắc, hòa quyện để tạo nên hạnh phúc bền lâu. (Thật đáng tiếc khi những tục lệ tốt đẹp ấy dần mai một, và những thức quý của đất nước bị thay thế bởi những thứ hào nhoáng, thô kệch bắt chước nước ngoài: những kẻ mới giàu vô học làm sao hiểu được giá trị cao quý, kín đáo và khiêm nhường ấy?).

Cốm không phải là món ăn vội vàng; thưởng thức cốm cần sự chậm rãi, từng chút một, để cảm nhận trọn vẹn hương vị tinh túy. Khi ấy, ta mới thấy trong hương vị ấy, mùi thơm ngào ngạt của lúa mới, của hoa cỏ dại ven bờ: trong màu xanh của cốm là sự tươi mát của lá non, và trong vị ngọt của cốm là sự dịu dàng, thanh đạm của cỏ cây. Thêm vào đó là hương thơm ngát của lá sen già, ướp lấy từng hạt cốm, giữ lại hơi ấm của những ngày hè trên hồ. Có thể nói, trời sinh lá sen để bao bọc cốm, như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen, hiện ra từng hạt cốm sạch sẽ, tinh khiết, không vương chút bụi trần. Hỡi các bà mua hàng! Đừng thọc tay mân mê thức quà thần tiên ấy, hãy nhẹ nhàng nâng niu, trân trọng từng hạt cốm. Hãy kính trọng lộc trời, sự khéo léo của con người, và sự kiên nhẫn, bền bỉ của thần Lúa. Cách thưởng thức ấy sẽ khiến niềm vui thêm trang nhã, đẹp đẽ và ý nghĩa hơn nhiều.