Soạn bài Trong lòng mẹ - Ngữ văn lớp 6 trang 51 sách Cánh Diều tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Văn bản Trong lòng mẹ, trích từ tác phẩm Những ngày thơ ấu của nhà văn Nguyên Hồng, là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 6. Tác phẩm này không chỉ mang đến cái nhìn sâu sắc về tình mẫu tử mà còn khắc họa rõ nét những cảm xúc chân thực của tuổi thơ.

EduTOPS mang đến bài Soạn văn 6: Trong lòng mẹ, thuộc bộ sách Cánh Diều, tập 1. Bài viết cung cấp hướng dẫn chi tiết, giúp học sinh nắm vững nội dung và ý nghĩa sâu sắc của tác phẩm. Hãy cùng khám phá ngay sau đây.

1. Soạn bài Trong lòng mẹ siêu ngắn

Câu 1. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sự việc chính mà tác giả kể lại trong đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?

Hướng dẫn giải:

- Sự việc chính: Cuộc gặp gỡ đầy xúc động giữa Hồng và mẹ.

- Sự việc này được tập trung miêu tả ở phần cuối của văn bản.

Câu 2. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác biệt?

Hướng dẫn giải:

- Qua lời kể của bà cô: Người mẹ góa chồng, chìm trong nợ nần, buộc phải bỏ con đi tha hương cầu thực.

- Trong suy nghĩ và tình cảm của nhân vật “tôi”: Người mẹ bất hạnh, phải chịu đựng những lời gièm pha và sự khinh bỉ từ xã hội.

Câu 3. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy trích dẫn một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, nêu nhận xét về nhân vật này.

Hướng dẫn giải:

- Một số câu văn thể hiện cảm xúc:

• Và cái lầm đó không chỉ khiến tôi cảm thấy xấu hổ mà còn mang đến nỗi tủi cực khôn nguôi,…
• Tôi ước mình có thể bé lại, được ôm trọn vào lòng mẹ,…
• Từ ngã tư trường học về đến nhà, tôi chẳng nhớ nổi mẹ đã hỏi gì và tôi đã đáp lời ra sao.

=> Hồng là một cậu bé nhạy cảm, tràn đầy tình yêu thương và sự đồng cảm.

Câu 4. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chỉ ra một số đặc điểm tiêu biểu của thể loại hồi kí được thể hiện trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Người kể chuyện: Hồng (xưng “tôi”).

- Những sự kiện trong đoạn trích phản ánh chân thực cuộc đời của tác giả.

Câu 5. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Viết một đoạn văn khoảng 4 - 5 dòng thể hiện tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.

Hướng dẫn giải:

• Nội dung: Đoạn trích khắc họa chân thực những nỗi đau và tủi cực của tác giả thời thơ ấu, đồng thời khẳng định tình yêu thương mãnh liệt dành cho người mẹ bất hạnh.
• Nghệ thuật: Hình ảnh chân thực, lời văn nhẹ nhàng, kết hợp nhuần nhuyễn giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm.
• Cảm nhận: Đồng cảm sâu sắc với tâm trạng nhân vật, xúc động trước tình mẫu tử thiêng liêng.

2. Hướng dẫn soạn bài Trong lòng mẹ chi tiết và sâu sắc

2.1 Chuẩn bị

Tác giả tập trung khắc họa nhân vật Hồng, qua cuộc trò chuyện giữa Hồng và bà cô, cũng như khoảnh khắc Hồng gặp lại mẹ. Mục đích chính là tái hiện chân thực những nỗi đau và tủi cực thời thơ ấu của tác giả, đồng thời khẳng định tình yêu thương mãnh liệt dành cho người mẹ bất hạnh.

Những yếu tố trong văn bản thể hiện tính xác thực của câu chuyện:

• Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, người kể xưng “tôi”.
• Nhân vật chính tên Hồng, trùng với tên thật của nhà văn.
• Hôn nhân của bố mẹ Nguyên Hồng là một cuộc hôn nhân không tình yêu. Bất chấp những định kiến độc ác từ xã hội và gia đình, cậu bé Hồng luôn thấu hiểu và đồng cảm với nỗi đau của mẹ, giữ vững tình mẫu tử thiêng liêng.

Cảm xúc và thái độ của người kể chuyện đối với sự việc và các nhân vật:

• Hồng đối với bà cô: căm ghét, thù hận vì những lời nói xúc phạm và độc ác.
• Hồng dành cho mẹ: tình yêu thương, nỗi nhớ mong da diết và sự kính trọng sâu sắc.

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. (trang 52 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phần (1) cho biết hoàn cảnh của nhân vật “tôi” như thế nào?

Hoàn cảnh của nhân vật “tôi”: Cha mất sớm, mẹ phải tha hương cầu thực, Hồng sống cùng người cô độc ác và thiếu tình thương.

Câu 2. (trang 52 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Phản ứng của nhân vật “tôi” trước lời kể của người cô:

• Ban đầu nghĩ đến hình ảnh mẹ và định trả lời “có”.
• Nhưng nhận ra ý đồ của bà cô: “muốn gieo rắc sự hoài nghi để tôi khinh miệt…” nên đã cười đáp lại: “Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về”.

Câu 3. (trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phần 3 kể về sự việc gì? Đây có phải là nội dung chính của văn bản không? Có liên quan gì đến nhan đề văn bản?

Hướng dẫn giải:

• Phần 3 kể về việc: Hồng gặp lại mẹ sau nhiều ngày xa cách, được ôm trọn vào lòng mẹ.
• Đây là nội dung chính, liên quan mật thiết đến nhan đề văn bản. Khi gặp lại mẹ, Hồng đã khóc trong lòng mẹ, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng giữa hai mẹ con.

Câu 4. (trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy tìm các từ ngữ miêu tả hành động và cảm xúc của nhân vật “tôi” khi bất ngờ gặp lại mẹ.

Hướng dẫn giải:

Các từ ngữ miêu tả hành động và cảm xúc bất ngờ của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ:

• Chợt thoáng thấy bóng người ngồi trên xe kéo giống mẹ, tôi vội đuổi theo gọi: “Mợ ơi! Mợ ơi! Mợ ơi!”...
• Nếu người quay lại ấy là người khác, chắc chắn tôi sẽ trở thành trò cười cho lũ bạn với tiếng guốc khua inh ỏi và tiếng cười đùa ầm ĩ trên hè.
• Tôi thở gấp, trán đẫm mồ hôi, và khi trèo lên xe, chân tôi như ríu lại.
• “… tôi òa lên khóc rồi cứ thế nức nở”.

Câu 5. (trang 53 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi” như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Người mẹ hiện lên trong cái nhìn của “tôi”:

• Không gầy gò, xơ xác như lời người cô kể lại từ người họ nội.
• Gương mặt mẹ vẫn tươi sáng với đôi mắt trong veo và làn da mịn màng, nổi bật hai gò má hồng hào.
• Hơi thở từ khuôn miệng xinh xắn nhai trầu của mẹ tỏa ra mùi thơm tho lạ thường.

Câu 6. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tranh minh họa gợi suy nghĩ gì về tình mẫu tử?

Hướng dẫn giải:

Tranh minh họa gợi suy nghĩ về tình mẫu tử: Ấm áp, thiêng liêng và không gì có thể sánh bằng.

Câu 7. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Tình mẫu tử được thể hiện như thế nào qua cử chỉ, hành động và cảm xúc của “tôi”?

Hướng dẫn giải:

Tình mẫu tử được thể hiện qua cử chỉ, hành động và cảm xúc của “tôi”:

• Cử chỉ, hành động: Ngồi trên đệm xe, đùi áp vào đùi mẹ, đầu ngả vào cánh tay mẹ…
• Cảm xúc: Những cảm giác ấm áp đã lâu không còn bỗng chốc ùa về, lan tỏa khắp da thịt…

Câu 8. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Vì sao “câu nói ấy bị chìm ngay đi”?

Hướng dẫn giải:

Câu nói ấy chìm ngay đi bởi tình yêu thương của người mẹ đã xóa tan mọi tủi nhục trước đây, khiến chúng trở nên vô nghĩa.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Sự việc chính mà tác giả kể lại trong đoạn trích Trong lòng mẹ là gì? Sự việc ấy được tập trung thể hiện ở phần nào của văn bản?

Hướng dẫn giải:

- Sự việc chính: Cuộc gặp gỡ đầy xúc động giữa Hồng và mẹ.

- Sự việc này được tập trung miêu tả ở phần cuối của văn bản.

Câu 2. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hình ảnh người mẹ qua lời kể của người cô và trong suy nghĩ, tình cảm của nhân vật “tôi” có gì khác biệt?

Hướng dẫn giải:

- Qua lời kể của bà cô: Một người phụ nữ góa chồng, chìm trong nợ nần, buộc phải bỏ con đi tha hương cầu thực.

- Trong suy nghĩ và tình cảm của nhân vật “tôi”: Một người mẹ bất hạnh, phải chịu đựng những lời gièm pha và sự khinh bỉ từ xã hội, nhưng vẫn luôn được yêu thương và kính trọng.

Câu 3. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy trích dẫn một số câu văn thể hiện cảm xúc của nhân vật “tôi” khi gặp lại mẹ. Từ đó, nêu nhận xét về nhân vật này.

Hướng dẫn giải:

- Một số câu văn thể hiện cảm xúc:

• Và cái lầm đó không chỉ khiến tôi cảm thấy xấu hổ mà còn mang đến nỗi tủi cực khôn nguôi, giống như ảo ảnh của dòng nước trong suốt chảy dưới bóng râm hiện ra trước mắt người lữ khách kiệt sức giữa sa mạc.
• Phải bé lại, lăn vào lòng mẹ, áp mặt vào bầu sữa ấm áp, để bàn tay mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng, mới cảm nhận được sự êm dịu vô cùng từ người mẹ.
• Từ ngã tư trường học về đến nhà, tôi chẳng nhớ nổi mẹ đã hỏi gì và tôi đã đáp lời ra sao.

=> Sự ngạc nhiên xen lẫn niềm vui sướng khi sau bao ngày xa cách, Hồng cuối cùng cũng được gặp lại mẹ.

=> Hồng là một cậu bé nhạy cảm, giàu tình yêu thương và sự đồng cảm.

Câu 4. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chỉ ra một số đặc điểm tiêu biểu của thể loại hồi kí được thể hiện trong đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Người kể chuyện: Hồng (xưng “tôi”).

- Những sự kiện trong đoạn trích phản ánh chân thực cuộc đời của tác giả: Hôn nhân của bố mẹ Nguyên Hồng là một cuộc hôn nhân không tình yêu. Bất chấp những định kiến độc ác từ xã hội và gia đình, cậu bé Hồng luôn thấu hiểu và đồng cảm với nỗi đau của mẹ, giữ vững tình mẫu tử thiêng liêng.

Câu 5. (trang 54 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Viết một đoạn văn khoảng 4 - 5 dòng thể hiện tình cảm và suy nghĩ của em sau khi đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của nhà văn Nguyên Hồng.

Hướng dẫn giải:

- Đoạn văn mẫu:

Mẫu 1

Đoạn trích “Trong lòng mẹ” của nhà văn Nguyên Hồng đã mang đến cho người đọc nhiều cảm xúc sâu sắc. Cậu bé Hồng hiện lên thật đáng thương với hoàn cảnh cha mất sớm, mẹ phải đi làm ăn xa, không một lời hỏi thăm. Hồng sống cùng người cô độc ác, luôn tìm cách gieo rắc những ý nghĩ xấu về mẹ. Dù vậy, Hồng vẫn dành cho mẹ tình yêu tha thiết. Cậu bênh vực mẹ trước những hủ tục: “Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quá vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kỳ nát vụn mới thôi”. Lời văn cũng là tiếng nói bênh vực người phụ nữ trong xã hội xưa của nhà văn Thạch Lam. Đặc biệt, đoạn miêu tả cảnh Hồng gặp lại mẹ để lại ấn tượng sâu sắc: “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng”. Qua đó, người đọc nhận ra giá trị lớn lao của tình mẫu tử. Có thể khẳng định, “Trong lòng mẹ” đã mang đến bài học quý giá về tình cảm gia đình.

Mẫu 2

Đến với đoạn trích “Trong lòng mẹ”, người đọc được cảm nhận sâu sắc tình mẫu tử thiêng liêng. Nhân vật chính Hồng - một cậu bé sống trong cảnh thiếu thốn tình thương. Cha mất sớm, mẹ phải đi làm ăn xa, suốt một năm không một lời hỏi thăm. Thế nhưng, trước những lời cay nghiệt của bà cô và sự bàn tán của làng xóm, cậu vẫn dành trọn tình yêu thương cho mẹ, bênh vực mẹ trước những hủ tục: “Giá những cổ tục đã đày đọa mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ, tôi quá vồ lấy ngay mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kỳ nát vụn mới thôi”. Khi gặp lại mẹ, Hồng ngập tràn xúc động và ngạc nhiên. Câu văn gây ấn tượng nhất: “Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người miệng, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trên trán xuống cằm, và gãi rôm ở sống lưng cho, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng” đã khắc họa khát khao tình yêu thương của một cậu bé thiếu thốn tình cảm. Chỉ có tình mẫu tử mới khiến con người ta trở nên bé bỏng đến thế. Và cũng chỉ tình mẫu tử mới đủ sức xoa dịu những nỗi cô đơn, trống vắng trong tâm hồn. Đoạn trích “Trong lòng mẹ” đã mang đến những giá trị nhân văn cao đẹp, sâu sắc.

3. Hướng dẫn soạn bài Trong lòng mẹ ngắn gọn và súc tích

3.1. Tác giả

- Nguyên Hồng (1918 - 1982), tên khai sinh là Nguyễn Nguyên Hồng, quê ở thành phố Nam Định.

- Tuổi thơ của Nguyên Hồng trải qua nhiều cay đắng, bất hạnh: thiếu thốn cả về vật chất lẫn tình cảm gia đình.

- Trước cách mạng, ông sống chủ yếu ở Hải Phòng, trong một xóm lao động nghèo khổ.

- Ngay từ tác phẩm đầu tay, ông đã hướng ngòi bút vào những con người nghèo khổ. Ông được mệnh danh là nhà văn của phụ nữ và trẻ em.

- Sau cách mạng, ông tiếp tục sáng tác bền bỉ. Các tác phẩm của ông đa dạng thể loại: tiểu thuyết, ký, thơ, nổi bật nhất là tiểu thuyết sử thi nhiều tập.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Tiểu thuyết: Bỉ vỏ (1938), Cuộc sống (1942), Sóng gầm (1961), Cửa biển (bộ tiểu thuyết 4 tập: 1961, 1967, 1973, 1976)...
• Truyện: Hai dòng sữa (truyện ngắn, 1943), Vực thẳm (truyện vừa, 1944), Miếng bánh (truyện ngắn, 1945)...
• Hồi ký: Những ngày thơ ấu (đăng báo lần đầu năm 1938, xuất bản năm 1940), Một tuổi thơ văn (1973), Những nhân vật ấy đã sống với tôi (1978)...
• Bộ tiểu thuyết lịch sử: Núi rừng Yên Thế (gồm nhiều tập, đang được nhà văn viết dở).

3.2 Tác phẩm

- Hoàn cảnh sáng tác: Đoạn trích “Trong lòng mẹ” được trích từ chương IV của cuốn hồi ký “Những ngày thơ ấu”. Tác phẩm gồm 9 chương, được đăng báo lần đầu năm 1938 và xuất bản thành sách năm 1940.

- Bố cục:

• Phần 1. Từ đầu đến “và mày cũng phải có họ, có hàng, người ta hỏi đến chứ?”. Cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô.
• Phần 2. Còn lại. Cuộc gặp gỡ đầy xúc động giữa Hồng và mẹ.

- Tóm tắt: Sau khi bố mất, mẹ Hồng phải đi làm ăn xa tận Thanh Hóa, cậu phải sống cùng bà cô độc ác. Một hôm, bà cô gọi Hồng lại và hỏi cậu có muốn đi thăm mẹ. Hiểu được ý đồ của bà cô muốn gieo rắc sự hoài nghi để cậu “ruồng rẫy, căm ghét mẹ”, Hồng từ chối. Dù vậy, bà cô vẫn tiếp tục kể về việc có người nhìn thấy mẹ Hồng ở Thanh Hóa và đã có em bé. Điều này khiến cậu đau lòng và căm ghét những hủ tục đã chia cắt mẹ con. Đến ngày giỗ đầu của bố, mẹ Hồng trở về, mang đến cho cậu niềm hạnh phúc vô bờ khi được ngồi trong lòng mẹ, cảm nhận hơi ấm quen thuộc.