Soạn bài Sự tích Hồ Gươm - Ngữ văn lớp 6 trang 25 sách Cánh Diều tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

EduTOPS mang đến cho các bạn học sinh tài liệu Soạn văn 6: Sự tích Hồ Gươm, nằm trong bộ sách Cánh Diều, tập 1. Tài liệu này được biên soạn kỹ lưỡng, giúp các em nắm vững kiến thức và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm văn học dân gian đặc sắc này.

Tài liệu này sẽ là nguồn tham khảo hữu ích dành cho học sinh lớp 6 trong quá trình học tập môn Ngữ văn. Hãy cùng khám phá và cảm nhận những giá trị sâu sắc mà tác phẩm mang lại ngay sau đây.

1. Soạn bài Sự tích Hồ Gươm siêu ngắn

Câu 1. Em hãy nêu những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm.

Hướng dẫn giải: 

• Quân Minh sang xâm lược nước ta.
• Nghĩa quân Lam Sơn nổi dậy chống lại chúng.
• Lê Thận - một người đánh cá vớt được lưỡi gươm.
• Lê Lợi bắt được chuôi gươm nạm ngọc.
• Nhờ thanh gươm báu, nghĩa quân của Lê Lợi đánh bại quân Minh.
• Rùa Vàng hiện lên đòi lại thanh gươm.

Câu 2. Trong truyện, nhân vật nào nổi bật? Nhân vật ấy có đặc điểm gì?

Hướng dẫn giải:

• Nhân vật nổi bật: Lê Lợi
• Đặc điểm nổi bật: dũng cảm, tài năng

Câu 3. Những chi tiết nào liên quan đến lịch sử? Theo em, những chi tiết nào là hoang đường, kì ảo?

Hướng dẫn giải:

- Chi tiết liên quan đến lịch sử:

• Nhà Minh sang xâm lược nước ta.
• Lê Lợi thành lập nghĩa quân Lam Sơn, đánh bại giặc Minh xâm lược.

- Chi tiết hoang đường, kì ảo:

• Ba lần kéo lưới đều kéo được một thanh sắt.
• Trong túp lều tối, thanh gươm sáng rực hai chữ: “Thuận Thiên”.
• Chuôi gươm nạm ngọc phát sáng trên ngọn cây đa.
• Lưỡi gươm tự nhiên động đậy, đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.
• Rùa Vàng thay Đức Long Quân hiện lên đòi gươm thần.

Câu 4. Truyện muốn ca ngợi hay giải thích điều gì? Điều ấy có ý nghĩa như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Truyện ca ngợi và tôn vinh vai trò của Lê Lợi, đồng thời giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Gươm (hay Hồ Hoàn Kiếm).

- Ý nghĩa: Phản ánh khát vọng hòa bình mãnh liệt của nhân dân ta.

2. Soạn bài Sự tích Hồ Gươm - Tóm tắt ngắn gọn và súc tích

2.1 Chuẩn bị

- Truyện kể về việc: Đức Long Quân cho Lê Lợi mượn gươm thần để đánh giặc. Sau khi đánh tan quân xâm lược, Rùa Vàng hiện lên đòi lại thanh gươm.

- Những sự kiện chính trong truyện:

• Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần để chiến đấu chống giặc.
• Rùa Vàng hiện lên đòi lại gươm sau khi nghĩa quân đánh bại quân Minh.

- Truyện kể về: Lê Lợi, vị chủ tướng tài ba của nghĩa quân Lam Sơn; Kết thúc truyện: Lê Lợi đánh tan giặc Minh, lên ngôi vua và trả lại thanh gươm cho Rùa Vàng.

- Truyện thể hiện khát vọng của nhân dân về một người anh hùng dũng cảm, đánh bại kẻ thù xâm lược để cứu nước, cứu dân.

- Những yếu tố hoang đường, kì ảo: Rùa Vàng hiện lên đòi lại thanh gươm báu.

- Đọc trước truyện Sự tích Hồ Gươm, hãy tưởng tượng và miêu tả nơi cất giữ thanh gươm mà Rùa Vàng nhận từ tay Lê Lợi.

• Màu nước trong xanh, không một gợn sóng, có thể nhìn thấy đáy hồ.
• Xung quanh là cây cối xanh tươi, tỏa bóng mát xuống mặt hồ…

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. Ba lần kéo lưới của Lê Thận có gì đáng chú ý?

Hướng dẫn giải:

Cả ba lần kéo lưới, Lê Thận đều vớt được một thanh sắt, điều này khiến sự việc trở nên kỳ lạ và đáng chú ý.

Câu 2. Tranh minh họa nhân vật và sự việc gì của truyện?

Hướng dẫn giải:

Tranh minh họa nhân vật Lê Thận và sự việc Lê Thận đang kéo lưới, một chi tiết quan trọng trong câu chuyện.

Câu 3. Gươm thần giúp cho nghĩa quân Lê Lợi những gì?

Hướng dẫn giải:

Nhờ có thanh gươm thần, nhuệ khí của nghĩa quân được tăng cao. Lê Lợi cầm gươm thần xông pha khắp các trận địa, khiến quân Minh khiếp sợ.

Câu 4. Phần 5 nhằm giải thích điều gì?

Hướng dẫn giải:

Phần 5 giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Gươm, một chi tiết quan trọng trong truyện.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Em hãy nêu những sự kiện chính trong truyện Sự tích Hồ Gươm.

Hướng dẫn giải:

- Giặc Minh xâm lược nước ta, gây ra nhiều tội ác tàn bạo.

- Lê Lợi phất cờ khởi nghĩa tại Lam Sơn, nhưng ban đầu thế lực còn yếu nên thường bị thua trận.

- Đức Long Quân quyết định cho nghĩa quân mượn thanh gươm thần để tiêu diệt giặc.

- Một người đánh cá tên Lê Thận ba lần kéo lưới đều vớt được một thanh sắt, nhìn kỹ thì hóa ra là lưỡi gươm thần.

- Sau đó ít lâu, Lê Lợi bị giặc truy đuổi, chạy vào rừng và tìm thấy chuôi gươm nạm ngọc trên cây đa. Khi đem ghép với lưỡi gươm của Lê Thận thì vừa khít, nhận ra đó là gươm thần.

- Từ khi có gươm thần, nghĩa quân đánh đâu thắng đó, cuối cùng đánh bại hoàn toàn quân xâm lược.

- Một năm sau chiến thắng, Lê Lợi đi thuyền trên hồ Tả Vọng. Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi lại gươm thần.

- Từ đó, hồ Tả Vọng được đổi tên thành hồ Hoàn Kiếm.

Câu 2. Trong truyện, nhân vật nào nổi bật? Nhân vật ấy có đặc điểm gì?

Hướng dẫn giải:

• Nhân vật nổi bật: Lê Lợi
• Đặc điểm nổi bật: Một con người chính trực, dũng cảm và có tài năng lãnh đạo.

Câu 3. Những chi tiết nào liên quan đến lịch sử? Theo em, những chi tiết nào là hoang đường, kì ảo?

Hướng dẫn giải:

- Chi tiết liên quan đến lịch sử:

• Giặc Minh xâm lược nước ta.
• Lê Lợi lãnh đạo nghĩa quân Lam Sơn đánh bại quân Minh.

- Chi tiết hoang đường, kì ảo:

• Ba lần kéo lưới đều vớt được một thanh sắt.
• Trong túp lều tối, thanh gươm sáng rực hai chữ: “Thuận Thiên”.
• Chuôi gươm nạm ngọc phát sáng trên ngọn cây đa.
• Lưỡi gươm tự nhiên động đậy, đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in.
• Rùa Vàng thay Đức Long Quân hiện lên đòi gươm thần.

Câu 4. Truyện muốn ca ngợi hay giải thích điều gì? Điều ấy có ý nghĩa như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Truyện muốn ca ngợi và đề cao vai trò của Lê Lợi - vị chủ tướng tài ba của nghĩa quân Lam Sơn, người đã lãnh đạo nhân dân đánh bại quân xâm lược. Đồng thời, truyện cũng giải thích nguồn gốc tên gọi Hồ Gươm (hay Hồ Hoàn Kiếm).

- Ý nghĩa: Phản ánh khát vọng mãnh liệt của nhân dân về một cuộc sống hòa bình, ấm no và hạnh phúc.

3. Soạn bài Sự tích Hồ Gươm - Hướng dẫn chi tiết và đầy đủ

3.1 Những vấn đề chung

a. Đặc điểm thể loại

- Truyền thuyết là loại truyện dân gian, kể về các sự kiện và nhân vật lịch sử hoặc liên quan đến lịch sử. Qua đó, truyền thuyết thể hiện nhận thức và tình cảm của tác giả dân gian đối với các nhân vật, sự kiện lịch sử. Đặc điểm của truyền thuyết được thể hiện qua cách xây dựng nhân vật, cốt truyện, sử dụng yếu tố kì ảo và lời kể.

- Nhân vật

• Thường có những điểm khác lạ về lai lịch, phẩm chất, tài năng, sức mạnh…
• Thường gắn với sự kiện lịch sử và có công lớn đối với cộng đồng.
• Được cộng đồng truyền tụng, tôn thờ.

- Cốt truyện truyền thuyết có đặc điểm:

• Thường xoay quanh công trạng, kỳ tích của nhân vật mà cộng đồng truyền tụng, tôn thờ.
• Thường sử dụng yếu tố kì ảo để thể hiện tài năng, sức mạnh khác thường của nhân vật.
• Cuối truyện thường gợi nhắc các dấu tích xưa còn lưu lại đến hiện tại.

- Yếu tố kì ảo: Yếu tố kì ảo trong truyền thuyết thường được sử dụng khi cần thể hiện sức mạnh của nhân vật truyền thuyết, phép thuật của thần linh…

b. Tóm tắt

Vào thời giặc Minh đô hộ, ở vùng Lam Sơn, có một nghĩa quân nổi dậy chống lại chúng, nhưng trong buổi đầu thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua. Đức Long Quân thấy vậy quyết định cho mượn gươm thần để họ giết giặc. Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người tên là Lê Thận làm nghề đánh cá. Một đêm nọ, Lê Thận đi thả lưới và vớt được một thanh sắt tới ba lần. Chàng bèn đưa lại cạnh mồi lửa thì phát hiện ra đó là một lưỡi gươm. Về sau, chàng tham gia nghĩa quân Lam Sơn. Một hôm, chủ tướng Lê Lợi đến nhà Lê Thận thấy ánh sáng phát ra thì lại gần xem. Thấy trên thanh gươm có khắc hai chữ “Thuận Thiên”. Trong một lần nọ, bị giặc đuổi, Lê Lợi đi qua một khu rừng, nhặt được một cái chuôi. Lê Lợi nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận, khi đem tra gươm vào chuôi thì vừa như in. Có thanh gươm quý trong tay, nghĩa quân đánh đến đâu thắng đến đó. Một năm sau khi đuổi giặc Minh, Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. Rùa Vàng nổi lên đòi lại gươm thần, vua bèn trả lại cho Rùa Vàng. Từ đó, hồ Tả Vọng cũng có tên là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm.

c. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “không còn bóng một tên giặc nào trên đất nước”. Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần để đánh giặc.
• Phần 2: Còn lại. Long Quân đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh.

3.2 Đọc hiểu

a. Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần đánh giặc

- Hoàn cảnh: Giặc Minh xâm lược nước ta, chúng coi nhân dân như cỏ rác, làm nhiều điều trái ngược, khiến nhân dân vô cùng oán giận. Bấy giờ ở vùng Lam Sơn, có nghĩa quân nổi dậy chống lại nhưng trong buổi đầu thế lực còn non yếu nên nhiều lần nghĩa quân bị thua.

=> Lạc Long Quân quyết định cho mượn gươm thần để đánh giặc. Đó là sự giúp sức cần thiết trong hoàn cảnh khó khăn lúc này.

- Quá trình mượn gươm:

• Lê Thận là người dân bình thường, làm nghề đánh cá: Trong một lần thả lưới, vớt được một thanh sắt liền vứt xuống nước, liên tiếp vớt được tới lần thứ ba thì lấy làm lạ. Chàng bèn đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem thì phát hiện ra đó là một lưỡi gươm.

• Lê Lợi là chủ tướng lãnh đạo nghĩa quân: Một lần bị giặc truy đuổi, lúc rút lui đi qua một khu rừng. Lê Lợi thấy ánh sáng lạ trên ngọn đa. Ông trèo lên mới biết đó là chuôi gươm nạm ngọc. Lúc này mới nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận và hiểu ra đó là một vật báu.

• Trên lưỡi gươm có hai chữ “Thuận Thiên” có nghĩa là thuận theo ý trời.

=> Quá trình mượn gươm không dễ dàng.

- Kết quả:

• Việc nhặt được gươm quý khiến cho lòng quân ngày một tăng.
• Lê Lợi có thanh gươm trong tay tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh kinh hồn bạt vía.
• Gươm thần giúp nghĩa quân đánh bại quân xâm lược, cho đến khi không còn bóng một tên giặc nào trên đất nước.

=> Kết quả tất yếu khi có sự trợ giúp của thần linh và sức mạnh đoàn kết của toàn quân cùng sự ủng hộ của nhân dân.

b. Long Quân đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh

- Thời gian: Một năm sau khi đuổi giặc Minh

- Địa điểm: hồ Tả Vọng, Thăng Long.

- Nhân vật đòi lại gươm: Rùa Vàng, là sứ giả của Đức Long Quân.

- Hoàn cảnh: Đất nước đã đánh tan giặc Minh, Lê Lợi lên ngôi vua cai trị đất nước, nhân dân sống trong thái bình.

=> Hoàn cảnh thích hợp để đòi lại gươm thần. Việc đòi lại gươm thần là tất yếu, có mượn thì có trả.

- Quá trình trả gươm:

• Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng.
• Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi gươm thần.
• Khi thuyền rồng tiến ra giữa hồ, Rùa Vàng ngoi lên khỏi mặt nước. Vua thấy lưỡi gươm thần động đậy.
• Rùa Vàng không sợ người, đứng nổi trên mặt nước và nói: “Xin bệ hạ hoàn lại gươm.”
• Vua nâng gươm về phía Rùa Vàng, Rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước.

=> Việc trả gươm ở hồ Tả Vọng cũng giải thích cho sự ra đời tên gọi của Hồ Gươm (hay hồ Hoàn Kiếm).