Soạn bài Nhớ đồng - Hướng dẫn chi tiết Ngữ văn lớp 11 trang 56 sách Kết nối tri thức tập 1

Bài thơ Nhớ đồng là tiếng lòng tha thiết hướng về quê hương, khắc khoải nỗi nhớ tự do và khát vọng cách mạng. EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 11: Nhớ đồng, giúp học sinh khám phá sâu sắc hơn tác phẩm này.

Học sinh lớp 11 có thể tham khảo tài liệu này để chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và đầy đủ. Nội dung chi tiết sẽ được trình bày ngay sau đây, giúp các em nắm vững kiến thức và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm.

1. Hướng dẫn soạn bài Nhớ đồng chi tiết và sâu sắc

2.1 Trước khi đọc

Câu 1. Theo trải nghiệm của bạn, nỗi nhớ thường bắt nguồn và phát triển như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Nỗi nhớ thường khởi nguồn từ tình cảm yêu mến, trân trọng dành cho một sự vật hoặc con người, từ đó dẫn đến khát khao được gặp lại đối tượng ấy.

Câu 2. Hãy hình dung cách bạn bắt đầu một tác phẩm ngôn từ thể hiện nỗi nhớ của chính mình. Điều gì sẽ được nhắc đến đầu tiên? Tại sao?

Hướng dẫn giải:

Điều được nhắc đến đầu tiên chính là đối tượng mà bạn nhớ đến. Bởi chỉ khi xác định được đối tượng, những cảm xúc và chi tiết xung quanh mới có thể được triển khai một cách mạch lạc và sâu sắc.

2.2 Đọc văn bản

Câu 1. Tiếng hò có mối liên hệ như thế nào với nỗi nhớ?

Hướng dẫn giải:

Tiếng hò có khả năng khơi gợi và làm sống dậy nỗi nhớ trong lòng người.

Câu 2. Các hình ảnh xuất hiện trong đoạn văn có đặc điểm gì nổi bật?

Hướng dẫn giải:

Các hình ảnh hiện lên mang vẻ đẹp giản dị, mộc mạc, gắn liền với cuộc sống thôn quê.

Câu 3. So với khổ thơ đầu tiên, khổ thơ này có điểm gì tương đồng và khác biệt?

Hướng dẫn giải:

• Giống: Cả hai khổ thơ đều chỉ gồm 2 câu và bắt đầu bằng cụm từ “Gì sâu bằng”.
• Khác: Khổ thơ đầu nhắc đến tiếng hò, trong khi khổ thơ này tập trung miêu tả ruộng đồng quê hương.

Câu 4. Đối tượng được gọi là “hồn thân” trong đoạn văn gồm những ai?

Hướng dẫn giải:

Đối tượng được gọi là “hồn thân” bao gồm những người nông dân chân chất hoặc đồng đội thân thiết.

Câu 6. “Tôi” trong khổ thơ này có sự phát triển như thế nào so với “tôi” ở khổ thơ trước?

Hướng dẫn giải:

“Tôi” trong khổ thơ trên đã được sống trong sự tự do, thoát khỏi mọi ràng buộc.

Câu 7. Hình ảnh “cánh chim buồn nhớ gió mây” thể hiện cảm xúc gì của nhân vật trữ tình?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh “cánh chim buồn nhớ gió mây” gợi lên nỗi buồn sâu thẳm trước thực tại và khát khao cháy bỏng được tự do, tựa như cánh chim muốn bay lượn giữa trời cao.

2.3 Sau khi đọc

Câu 1. Theo bạn, nhan đề Nhớ đồng đã bao quát được toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ hay chưa? Vì sao? Nên hiểu như thế nào về nghĩa của từ “đồng” trong nhan đề?

Hướng dẫn giải:

Theo tôi, nhan đề Nhớ đồng đã khéo léo bao quát toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ. Nhan đề không chỉ thể hiện nỗi nhớ da diết mà còn gợi lên đối tượng của nỗi nhớ ấy – “đồng”, tượng trưng cho quê hương, nơi chôn giữ bao kỷ niệm và tình cảm sâu nặng.

Câu 2. Bạn có nhận xét gì về đặc điểm hình thức và nội dung của các khổ thơ 1, 4, 7, 13 trong văn bản? Các khổ thơ này được phân bố theo “quy luật” nào?

Hướng dẫn giải:

- Hình thức: Các khổ thơ đều chỉ gồm hai câu và mở đầu bằng cụm từ “Gì sâu bằng…”, tạo nên sự đồng nhất về cấu trúc.

- Nội dung: Khổ 1 và 7 lặp lại nội dung “Gì sâu bằng những trưa thương nhớ/Hiu quạnh bên trong một tiếng hò!”, trong khi khổ 4 và 13 nhắc đến “Gì sâu bằng những trưa hiu quạnh/Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!”.

- Các khổ thơ này đóng vai trò như điệp khúc, tạo nhạc tính cho bài thơ, khiến nó giống như một tiếng hò buồn bã, miên man, khắc sâu vào lòng người đọc.

Câu 3. Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã biểu đạt được những nội dung gì? Bạn hiểu và đánh giá như thế nào về cách tác giả đan cài, phối hợp, sắp xếp các cụm hình ảnh?

Hướng dẫn giải:

- Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã khéo léo bộc lộ nỗi nhớ quê hương, tình cảm với đồng đội và khát khao cháy bỏng được tự do của tác giả.

- Tác giả đã sắp xếp các cụm hình ảnh một cách tinh tế: bắt đầu từ bức tranh đồng quê, tiếp đến là hình ảnh những người nông dân cần cù, rồi đến những người đồng đội, và cuối cùng là nỗi nhớ về chính mình trong quá khứ. Cách sắp xếp này đi từ bao quát đến cụ thể, tạo nên sự logic và sâu sắc.

=> Trình tự từ bao quát đến cụ thể.

Câu 4. Từ “đâu” xuất hiện bao nhiêu lần và đóng vai trò gì trong cấu tứ của bài thơ?

Hướng dẫn giải:

- Từ “đâu” xuất hiện 10 lần trong bài thơ, như một cách để khơi gợi và làm sống dậy quá khứ, tái hiện một không gian thân thuộc nhưng nay đã trở nên xa cách.

- Từ “đâu” được đặt ở đầu dòng thơ, đóng vai trò như một lời thúc giục, khuấy động tâm trí nhân vật trữ tình. Nó góp phần tạo nên sự mạch lạc và liên kết chặt chẽ trong văn bản, giúp bộc lộ cảm xúc một cách tự nhiên và sâu sắc, đồng thời tạo nên nét độc đáo trong cấu tứ của bài thơ.

Câu 5. Phân tích tác dụng nghệ thuật của việc sử dụng luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản.

Hướng dẫn giải:

Việc sử dụng luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong bài thơ mang lại hiệu quả nghệ thuật đặc biệt. Nó không chỉ gợi lên nỗi nhớ thương da diết mà còn khắc họa sự cô đơn sâu thẳm trong tâm hồn nhà thơ, tạo nên sự ám ảnh và đồng cảm nơi người đọc.

Câu 6. Theo bạn, hình ảnh nào trong bài thơ mang tính tượng trưng rõ nét nhất? Hãy làm rõ tính tượng trưng của hình ảnh ấy.

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh “đường con bước vạn đời” và “xóm nhà tranh thấp ngủ im hơi” bổ sung cho nhau, tạo nên một hình tượng khái quát. Không chỉ thể hiện con đường và mái nhà, chúng còn ngụ ý về một cuộc sống tù túng, đơn điệu, nhạt nhòa, cần được thay đổi.

Câu 7. Bài thơ cho thấy điều gì về tâm trạng, phẩm chất và lí tưởng của nhân vật trữ tình? Nêu cảm nhận của bạn về những cảm xúc, tâm tình được tác giả bộc lộ trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

• Tâm trạng: Nỗi nhớ thương quê hương da diết và khát khao được sống trong tự do.
• Phẩm chất: Sự chân thành, trung hậu, tình cảm gắn bó sâu nặng với gia đình, quê hương, đặc biệt là những người lao động nghèo khổ.
• Lí tưởng: Mong muốn thay đổi cuộc sống tù đọng, hướng về cách mạng với niềm tin mãnh liệt.

=> Cảm nhận: Sự cảm phục và ngưỡng mộ trước những cảm xúc chân thật và tâm tình sâu sắc mà tác giả đã bộc lộ trong bài thơ.

2.4 Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) làm sáng tỏ mối liên hệ giữa các chi tiết, hình ảnh đã làm nên thế giới cảm xúc “nhớ đồng” trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

Bài thơ Nhớ đồng là tiếng lòng của người chiến sĩ cộng sản trong những ngày tháng bị giam cầm. Một tiếng hò vang lên đã đánh thức nỗi nhớ thương da diết về cánh đồng quê hương. Bức tranh thiên nhiên hiện lên trong tâm trí người tù với những hình ảnh quen thuộc: cánh đồng lúa, khóm tre, nương rẫy, mái nhà tranh thấp, và cả những người nông dân lam lũ, bóng dáng người mẹ già. Điệp ngữ “gì sâu bằng…” khắc họa nỗi nhớ sâu thẳm trong lòng nhân vật trữ tình, còn “đâu những…” gợi lên sự day dứt, khát khao trở về cuộc sống bình yên ngày xưa. Tất cả đã tạo nên một thế giới cảm xúc đầy ám ảnh và chân thành trong “nhớ đồng”.

2. Soạn bài Nhớ đồng ngắn gọn

Câu 1. Theo bạn, nhan đề Nhớ đồng đã bao quát được toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ hay chưa? Vì sao? Nên hiểu như thế nào về nghĩa của từ “đồng” trong nhan đề?

Hướng dẫn giải:

Nhan đề Nhớ đồng đã khéo léo bao quát toàn bộ nội dung cảm xúc của bài thơ, vì nó không chỉ thể hiện nỗi nhớ da diết mà còn gợi lên đối tượng của nỗi nhớ ấy – “đồng”, tượng trưng cho quê hương, nơi chứa đựng bao kỷ niệm và tình cảm sâu nặng.

Câu 2. Bạn có nhận xét gì về đặc điểm hình thức và nội dung của các khổ thơ 1, 4, 7, 13 trong văn bản? Các khổ thơ này được phân bố theo “quy luật” nào?

Hướng dẫn giải:

- Hình thức: Các khổ thơ đều chỉ gồm hai câu và mở đầu bằng cụm từ “Gì sâu bằng…”, tạo nên sự đồng nhất về cấu trúc.

- Nội dung: Nhấn mạnh vào nỗi nhớ quê hương, đồng thời tạo nên sự ám ảnh trong lòng người đọc.

- Quy luật: Sự lặp lại của cụm từ “gì sâu bằng…” tạo nên kết cấu vòng tròn, giúp bài thơ có nhạc tính và sự liên kết chặt chẽ.

Câu 3. Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã biểu đạt được những nội dung gì? Bạn hiểu và đánh giá như thế nào về cách tác giả đan cài, phối hợp, sắp xếp các cụm hình ảnh?

Hướng dẫn giải:

- Hệ thống hình ảnh trong bài thơ đã khéo léo bộc lộ nỗi nhớ quê hương, tình cảm với đồng đội và khát khao cháy bỏng được tự do của tác giả.

- Tác giả đã sắp xếp các cụm hình ảnh một cách tinh tế: bắt đầu từ bức tranh đồng quê, tiếp đến là hình ảnh những người nông dân cần cù, rồi đến những người đồng đội, và cuối cùng là nỗi nhớ về chính mình trong quá khứ. Cách sắp xếp này đi từ bao quát đến cụ thể, tạo nên sự logic và sâu sắc.

Câu 4. Từ “đâu” xuất hiện bao nhiêu lần và đóng vai trò gì trong cấu tứ của bài thơ?

Hướng dẫn giải:

- Từ “đâu” xuất hiện 10 lần trong bài thơ, như một cách để khơi gợi và làm sống dậy quá khứ, tái hiện một không gian thân thuộc nhưng nay đã trở nên xa cách.

- Từ “đâu” đóng vai trò như một lời thúc giục, khuấy động tâm trí nhân vật trữ tình, góp phần tạo nên sự mạch lạc và liên kết chặt chẽ trong văn bản, giúp bộc lộ cảm xúc một cách tự nhiên và sâu sắc.

Câu 5. Phân tích tác dụng nghệ thuật của việc sử dụng luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong văn bản.

Hướng dẫn giải:

Việc sử dụng luân phiên câu hỏi, câu kể và câu cảm trong bài thơ mang lại hiệu quả nghệ thuật đặc biệt. Nó không chỉ gợi lên nỗi nhớ thương da diết mà còn khắc họa sự cô đơn sâu thẳm trong tâm hồn nhà thơ, tạo nên sự ám ảnh và đồng cảm nơi người đọc.

Câu 6. Theo bạn, hình ảnh nào trong bài thơ mang tính tượng trưng rõ nét nhất? Hãy làm rõ tính tượng trưng của hình ảnh ấy.

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh “đường con bước vạn đời” và “xóm nhà tranh thấp ngủ im hơi” bổ sung cho nhau, tạo nên một hình tượng khái quát. Không chỉ thể hiện con đường và mái nhà, chúng còn ngụ ý về một cuộc sống tù túng, đơn điệu, nhạt nhòa, cần được thay đổi.

Câu 7. Bài thơ cho thấy điều gì về tâm trạng, phẩm chất và lí tưởng của nhân vật trữ tình? Nêu cảm nhận của bạn về những cảm xúc, tâm tình được tác giả bộc lộ trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

• Tâm trạng: Nỗi nhớ thương quê hương da diết và khát khao được sống trong tự do.
• Phẩm chất: Sự chân thành, trung hậu, tình cảm gắn bó sâu nặng với gia đình, quê hương, đặc biệt là những người lao động nghèo khổ.
• Lí tưởng: Mong muốn thay đổi cuộc sống tù đọng, hướng về cách mạng với niềm tin mãnh liệt.

=> Cảm nhận: Sự cảm phục và ngưỡng mộ trước những cảm xúc chân thật và tâm tình sâu sắc mà tác giả đã bộc lộ trong bài thơ.