Soạn bài Nguyệt cầm - Hướng dẫn chi tiết Ngữ văn 11 trang 60 sách Chân trời sáng tạo tập 2

Trong chương trình Ngữ văn lớp 11, học sinh sẽ được trau dồi và phát triển kỹ năng nói và nghe một cách bài bản, giúp họ tự tin hơn trong giao tiếp và thấu hiểu văn học sâu sắc hơn.

EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 11: Nguyệt cầm, một nguồn tài liệu hữu ích giúp học sinh chuẩn bị bài học kỹ lưỡng và ôn tập kiến thức hiệu quả.

Soạn bài Nguyệt cầm - Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc để cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp thi ca

Trước khi đọc - Khơi gợi cảm xúc và sự tò mò để bước vào thế giới của Nguyệt cầm.

Hãy tưởng tượng cảm xúc của bạn khi đắm chìm trong tiếng đàn du dương giữa đêm trăng thanh vắng.

Gợi ý:

Tiếng đàn trong đêm trăng mang đến cảm giác bâng khuâng khó tả, xen lẫn nỗi xao xuyến và một chút buồn man mác.

Đọc văn bản - Khám phá và phân tích sâu sắc những hình ảnh và âm thanh đầy gợi cảm trong tác phẩm.

Câu 1. Hình ảnh “mỗi giọt rơi tàn” gợi lên điều gì trong tâm trí người đọc?

Hình ảnh “mỗi giọt rơi tàn” gợi tả âm thanh tiếng đàn như ngưng đọng thành từng giọt, rơi xuống một cách nhẹ nhàng nhưng đầy ám ảnh.

Câu 2. Bạn có thể hình dung âm thanh “long lanh tiếng sỏi” như thế nào?

Từ láy “long lanh” thường gợi tả hình ảnh, nhưng ở đây lại được dùng để diễn tả âm thanh vang vọng, trầm đục của tiếng sỏi, tạo nên sự độc đáo trong cách miêu tả.

Câu 3. Mối quan hệ giữa hình ảnh “biển” và “chiếc đảo” được thể hiện như thế nào?

Hình ảnh “biển” rộng lớn, bao la, trong khi “chiếc đảo” lại nhỏ bé, chật hẹp. “Biển” như bao trùm và chứa đựng cả “chiếc đảo”, tạo nên sự tương phản và hài hòa trong không gian.

Sau khi đọc - Khám phá và phân tích sâu sắc những tầng ý nghĩa ẩn chứa trong bài thơ.

Câu 1. Hình ảnh trăng hòa vào dây đàn ở khổ thơ đầu có gì đặc biệt so với hình ảnh trăng và đàn trong các tác phẩm nghệ thuật (văn học, hội họa, âm nhạc) mà bạn từng biết?

Trăng và đàn không tồn tại độc lập mà hòa quyện vào nhau, trăng như linh hồn nhập vào thể xác của dây đàn, mang lại sự sống và hơi thở cho âm nhạc.

Câu 2. Hãy kẻ bảng vào vở và liệt kê vào cột [1], cột [2] một số chi tiết nghệ thuật kết hợp để tạo nên các hình ảnh thể hiện sự tương giao của các giác quan trong cột [3]:

Từ bảng trên, hãy nêu cảm nhận của bạn về sự kết hợp giữa các giác quan và tác dụng nghệ thuật của sự kết hợp ấy trong bài thơ; từ đó, giải thích ý nghĩa của nhan đề Nguyệt cầm.

- Cảm nhận về sự kết hợp giữa các giác quan và tác dụng nghệ thuật: không gian trong trẻo, tĩnh lặng; càng về cuối càng trở nên rộng lớn và bao la; âm thanh trong vắt, cảm giác lạnh lẽo, rợn người; hình ảnh vừa thực vừa hư ảo;...

- Nhan đề Nguyệt cầm: sự kết hợp giữa nguyệt (trăng - thị giác) và cầm (đàn - thính giác), đồng thời gợi nhắc đến ý nghĩa của từ ghép nguyệt cầm (một loại đàn dây cổ).

Câu 3. Các cảm giác “lạnh” (khổ 1), “rùng mình” (khổ 2), “ghê như nước” (khổ 3), “rợn” (khổ 4),... là cảm giác của ai và bắt nguồn từ đâu?

- Cảm giác “lạnh” (khổ 1) và “ghê như nước” (khổ 3) có thể xuất phát từ dây đàn kim loại (cảm nhận xúc giác của người chơi đàn) hoặc từ âm sắc trong vắt, cao vút của tiếng đàn (cảm nhận thính giác của chủ thể trữ tình). Tiếng đàn chậm rãi ở khổ 1 (gợi cảm giác lạnh đột ngột) và nhanh, réo rắt ở khổ 3 (tạo ấn tượng như dòng nước chảy).

- Cảm giác “rùng mình” (khổ 2) đến từ sự mờ ảo của “bóng sáng”, có thể là bóng trăng huyền ảo trong đêm khuya.

- Cảm giác “rợn” (khổ 4) là cảm giác của chủ thể trữ tình khi bốn bề xung quanh là “ánh nhạc: biển pha lê” tràn ngập ánh sáng (thị giác) và âm thanh trong trẻo, hối hả (thính giác).

Câu 4. Chủ thể trữ tình trong bài thơ đã thể hiện cảm xúc gì khi lắng nghe tiếng đàn? Những chi tiết nào trong bài thơ cho thấy điều đó?

Câu 5. Hãy xác định ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh người phụ nữ ở khổ thơ thứ hai, bến Tầm Dương ở khổ thơ thứ ba và sao Khuê ở khổ thơ cuối. Chỉ ra mối liên hệ giữa những hình ảnh này, từ đó xác định cấu tứ của bài thơ.

Câu 6. Hãy xác định cách ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu trong bài thơ. Cách ngắt nhịp và phối hợp thanh điệu đó đã tạo nên nhạc điệu như thế nào cho bài thơ và giúp bạn hình dung ra sao về tiếng đàn nguyệt trong đêm lạnh?

Bài tập sáng tạo: Vẽ một bức tranh thể hiện hình dung của bạn sau khi đọc bài thơ hoặc viết một đoạn văn (khoảng 200 chữ) nêu ấn tượng sâu sắc nhất của bạn về bài thơ.