Soạn bài Người đàn ông cô độc giữa rừng - Ngữ văn lớp 7 trang 15 sách Cánh Diều tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Người đàn ông cô độc giữa rừng là một đoạn trích đặc sắc từ tiểu thuyết Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi, mang đến những góc nhìn sâu sắc về cuộc sống và con người nơi thiên nhiên hoang dã.

EduTOPS giới thiệu bài Soạn văn 7: Người đàn ông cô độc giữa rừng, trích từ sách Cánh diều, tập 1. Đây là nguồn tài liệu tham khảo quý giá giúp học sinh lớp 7 nắm vững kiến thức và nâng cao kỹ năng phân tích văn học.

1. Kiến thức Ngữ văn: Nền tảng và ứng dụng trong học tập

1.1 Tiểu thuyết và truyện ngắn: Khám phá sự khác biệt và đặc trưng

- Tiểu thuyết là thể loại văn xuôi quy mô lớn, với nội dung đa dạng và cốt truyện phức tạp. Tác phẩm thường phản ánh nhiều sự kiện, tình huống, và khắc họa nhiều tuyến nhân vật với mối quan hệ chồng chéo, cùng những diễn biến tâm lý phức tạp. Trong chương trình phổ thông, học sinh tiếp cận tiểu thuyết qua các đoạn trích tiêu biểu.

- Truyện ngắn: Đã được giới thiệu trong chương trình Ngữ văn 6, tập 2, với những đặc điểm riêng về cấu trúc và cách kể chuyện.

1.2 Tính cách nhân vật và bối cảnh: Yếu tố làm nên chiều sâu tác phẩm

- Tính cách nhân vật trong tiểu thuyết và truyện ngắn được khắc họa qua nhiều phương diện: hình dáng, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ, suy nghĩ của nhân vật, cũng như qua lời nhận xét của người kể chuyện và các nhân vật khác. Điều này tạo nên sự đa chiều và chân thực trong việc xây dựng nhân vật.

- Bối cảnh trong truyện bao gồm hai yếu tố chính: bối cảnh lịch sử (hoàn cảnh xã hội của một thời kỳ lịch sử) và bối cảnh riêng (thời gian, địa điểm, quang cảnh cụ thể nơi câu chuyện diễn ra). Cả hai yếu tố này góp phần tạo nên không gian và thời gian nghệ thuật cho tác phẩm.

1.3 Tác dụng của việc thay đổi ngôi kể: Làm phong phú cách kể chuyện

Việc thay đổi ngôi kể mang lại sự đa dạng trong nội dung và linh hoạt trong cách kể, giúp câu chuyện trở nên sinh động và hấp dẫn hơn.

1.4 Ngôn ngữ các vùng miền: Sự thống nhất và đa dạng trong tiếng Việt

- Tiếng Việt, ngôn ngữ quốc gia của Việt Nam, vừa mang tính thống nhất cao, vừa thể hiện sự đa dạng phong phú.

- Sự đa dạng của tiếng Việt được thể hiện rõ nét qua hai phương diện chính: ngữ âm và từ vựng.

• Ngữ âm: Một từ có thể được phát âm khác nhau tùy theo vùng miền.
• Từ vựng: Mỗi vùng miền có những từ ngữ đặc trưng, mang đậm bản sắc địa phương.

2. Soạn bài Người đàn ông cô độc giữa rừng: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

2.1 Tác giả Đoàn Giỏi: Nhà văn của miền đất phương Nam

- Đoàn Giỏi (1925 - 1989) sinh ra tại Tiền Giang, một vùng đất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử.

- Ông là nhà văn tiêu biểu của miền Nam, với những tác phẩm tập trung khắc họa thiên nhiên, con người và cuộc sống đặc trưng của vùng đất này.

- Qua ngòi bút tài hoa, Đoàn Giỏi đã tái hiện sinh động vẻ đẹp trù phú của thiên nhiên phương Nam cùng hình ảnh những con người Nam Bộ chất phác, thuần hậu, can đảm và giàu tình nghĩa.

- Một số tác phẩm nổi bật của ông bao gồm: Đường về gia hương (1948), Cá bống mú (1956), Đất rừng phương Nam (1957),...

2.2 Tác phẩm: Người đàn ông cô độc giữa rừng

a. Xuất xứ

Đoạn trích được lấy từ chương 10 của truyện Đất rừng phương Nam, nguyên văn có tên là Trong lều người đàn ông cô độc giữa rừng.

b. Tóm tắt

An được tía nuôi dẫn đến gặp chú Võ Tòng, một người đàn ông sống cô độc giữa rừng hoang. Hơn mười năm trước, chú một mình bơi xuồng đến đây dựng lều và từng đánh bại một con hổ. Một lần, Võ Tòng bị tên địa chủ vu oan tội ăn trộm. Chú phản kháng lại nhưng bị đánh đập, trong lúc tự vệ đã vô tình làm bị thương tên địa chủ. Thay vì trốn chạy, chú đường hoàng đến nhận tội. Khi trở về, chú biết tin vợ đã lấy tên địa chủ kia, còn đứa con trai duy nhất đã qua đời. Đau đớn và tuyệt vọng, Võ Tòng quyết định bỏ làng ra đi.

2.3 Đọc hiểu: Phân tích nhân vật Võ Tòng

Nhân vật Võ Tòng:

- Lai lịch: Không rõ tên tuổi, quê quán, xuất thân bí ẩn.

- Ngoại hình: Thường cởi trần, mặc chiếc quần kaki còn mới nhưng lâu ngày chưa giặt, vốn là quần lính Pháp với sáu túi. Bên hông chú đeo lủng lẳng một lưỡi lê trong vỏ sắt. Qua đó, toát lên vẻ phóng khoáng, mạnh mẽ và gan dạ của chú.

- Số phận, tính cách: Cuộc đời đầy bất hạnh, từng có gia đình nhưng bị vu oan phải đi tù. Khi trở về, chú nhận tin vợ con đã mất, từ đó sống cô độc giữa rừng. Dù vậy, chú được mọi người quý mến nhờ tính cách chất phác, thật thà, tốt bụng và lòng yêu nước, căm thù giặc sâu sắc.

2.4 Tổng kết: Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm

- Về nội dung, “Người đàn ông cô độc giữa rừng” đã tái hiện chân thực khung cảnh núi rừng hoang sơ, rộng lớn. Nhân vật Võ Tòng, trung tâm của câu chuyện, là đại diện tiêu biểu cho tính cách con người Nam Bộ: hồn hậu, chất phác và giàu tình nghĩa.

- Về nghệ thuật, tác giả đã khắc họa thành công nhân vật Võ Tòng thông qua việc sử dụng linh hoạt ngôi kể (ngôi thứ nhất - cậu bé An và ngôi thứ ba). Cách kể này mang đến cái nhìn đa chiều về nhân vật: trong mắt An, Võ Tòng là người cởi mở, phóng khoáng; trong mắt người kể chuyện và dân làng, chú là người gan dạ, ngang tàng nhưng tốt bụng và đáng quý. Ngôn ngữ tác phẩm mộc mạc, giản dị, đậm chất Nam Bộ.

3. Soạn bài Người đàn ông cô độc giữa rừng: Tóm tắt ngắn gọn và súc tích

3.1 Chuẩn bị: Tóm tắt và phân tích văn bản

- Tóm tắt nội dung văn bản: An được tía nuôi dẫn đến gặp chú Võ Tòng, một người đàn ông sống cô độc giữa rừng hoang. Hơn mười năm trước, chú một mình bơi xuồng đến đây dựng lều và từng đánh bại một con hổ. Một lần, Võ Tòng bị tên địa chủ vu oan tội ăn trộm. Chú phản kháng lại nhưng bị đánh đập, trong lúc tự vệ đã vô tình làm bị thương tên địa chủ. Thay vì trốn chạy, chú đường hoàng đến nhận tội. Khi trở về, chú biết tin vợ đã lấy tên địa chủ kia, còn đứa con trai duy nhất đã qua đời. Đau đớn và tuyệt vọng, Võ Tòng quyết định bỏ làng ra đi.

- Nhân vật chính: Võ Tòng. Nhân vật được khắc họa qua hai phương diện chính: cuộc đời đầy biến cố và tính cách đặc trưng của con người Nam Bộ.

- Truyện kể theo ngôi thứ nhất, nhưng khi kể về cuộc đời của Võ Tòng, ngôi kể chuyển sang ngôi thứ ba, tạo nên sự đa chiều trong cách kể chuyện.

- Truyện giúp người đọc hiểu thêm về cuộc sống và tính cách của con người vùng đất phương Nam, nơi giàu truyền thống và tình người.

- Nhà văn Đoàn Giỏi (1925 - 1989), quê ở Tiền Giang, là tác giả nổi tiếng với những tác phẩm viết về thiên nhiên và cuộc sống con người Nam Bộ.

- Đất rừng phương Nam là một trong những tiểu thuyết nổi tiếng nhất của Đoàn Giỏi, được nhiều độc giả yêu thích và còn được chuyển thể thành phim.

3.2 Đọc hiểu

Câu 1. Tiếng kêu và hình ảnh của con vượn bạc má trong phần (1) gợi lên một bối cảnh như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Tiếng kêu và hình ảnh của con vượn bạc má trong phần (1) tạo nên cảm giác về một bối cảnh: Khu rừng hoang sơ, tĩnh lặng và đầy bí ẩn.

Câu 2. Những chi tiết về nhà cửa, cách ăn mặc và tiếp khách... gợi lên ấn tượng gì về chú Võ Tòng?

Hướng dẫn giải:

Những chi tiết về nhà cửa, cách ăn mặc và tiếp khách... gợi lên ấn tượng về chú Võ Tòng là một người đàn ông từng trải, sống cô độc nhưng chất phác, hào sảng và giàu tình nghĩa.

Câu 3. Chỉ ra dấu hiệu về sự chuyển đổi ngôi kể.

Hướng dẫn giải:

Người kể chuyện không còn xưng “tôi” và gọi “chú” nữa, mà nhân vật Võ Tòng được gọi bằng “gã”.

Câu 4. Chuyện Võ Tòng đánh hổ hé mở điều gì về tính cách, cuộc đời nhân vật?

Hướng dẫn giải:

Chuyện Võ Tòng đánh hổ hé mở điều gì về tính cách, cuộc đời nhân vật: một con người gan dạ, dũng cảm; cuộc đời gắn liền với núi rừng, phiêu bạt và đầy gian truân.

Câu 5. Liên hệ hành vi chống trả tên địa chủ ngang ngược với việc đánh hổ của Võ Tòng.

Hướng dẫn giải:

Hành vi chống trả tên địa chủ ngang ngược và việc đánh hổ của Võ Tòng đều là những hành động thể hiện sự dũng cảm và bản lĩnh phi thường.

Câu 6. Câu nói cảm ơn trang trọng của ông Hai và lời đáp của chú Võ Tòng thể hiện điều gì?

Hướng dẫn giải:

Câu nói cảm ơn trang trọng của ông Hai và lời đáp của chú Võ Tòng thể hiện họ đều là những người coi trọng tình nghĩa, sống có trước có sau và giàu lòng nhân ái.

3.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Văn bản 'Người đàn ông cô độc giữa rừng' kể về sự việc gì? Đoạn trích xuất hiện những nhân vật nào? Ai là nhân vật chính? Nhan đề văn bản gợi cho em những suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

- Văn bản 'Người đàn ông cô độc giữa rừng' kể về: An cùng tía nuôi đến thăm Võ Tòng.

- Những nhân vật trong đoạn trích: An, tía nuôi của An, và Võ Tòng.

- Nhan đề văn bản gợi lên hình ảnh một người đàn ông sống lẻ loi giữa thiên nhiên hoang dã.

Câu 2. Đặc điểm tính cách nhân vật Võ Tòng được nhà văn thể hiện qua những phương diện nào? Hãy vẽ hoặc miêu tả bằng lời về nhân vật Võ Tòng theo hình dung của em.

Hướng dẫn giải:

- Đặc điểm tính cách nhân vật Võ Tòng được thể hiện qua lời kể của An, nhận xét của má nuôi An, cùng hành động, cử chỉ và lời nói của chính nhân vật.

- Hình dung về nhân vật Võ Tòng: một người đàn ông trung niên, thân hình vạm vỡ, thường cởi trần, mặc chiếc quần kaki còn mới nhưng có vẻ lâu chưa giặt, cùng chiếc quần lính Pháp sáu túi và lưỡi lê đeo bên hông.

Câu 3. Nêu tác dụng của việc kết hợp giữa lời kể theo ngôi thứ nhất (xưng 'tôi') với lời kể theo ngôi thứ ba trong việc khắc họa nhân vật Võ Tòng.

Hướng dẫn giải:

Việc kết hợp giữa lời kể theo ngôi thứ nhất (xưng 'tôi') và ngôi thứ ba giúp câu chuyện trở nên linh hoạt, đa chiều, đồng thời khắc họa nhân vật Võ Tòng qua nhiều góc nhìn khác nhau.

Câu 4. Hãy nêu ra một số yếu tố (ngôn ngữ, phong cảnh, tính cách con người, nếp sinh hoạt,...) trong văn bản để thấy truyện của Đoàn Giỏi mang đậm màu sắc Nam Bộ.

Hướng dẫn giải:

• Ngôn ngữ: sử dụng các từ ngữ địa phương (tía, má, anh Hai, chị Hai, bá…)
• Phong cảnh: núi rừng, sông nước đặc trưng của Nam Bộ.
• Tính cách con người: mộc mạc, chất phác, thật thà.
• Nếp sinh hoạt: gắn bó với sông nước, núi rừng…

Câu 5. Qua đoạn trích, em hiểu thêm được gì về con người và thiên nhiên của vùng đất phương Nam? Hãy nêu một chi tiết mà em thích nhất và lí giải vì sao?

Hướng dẫn giải:

• Con người và thiên nhiên vùng đất phương Nam: sống gắn bó, hòa hợp.
• Chi tiết thích nhất: Võ Tòng đánh hổ.
• Nguyên nhân: chi tiết này hé mở tính cách và cuộc đời nhân vật; Võ Tòng là một con người gan dạ, dũng cảm; cuộc đời gắn bó với núi rừng, phiêu bạt và đầy gian truân.

Câu 6. Viết một đoạn văn (khoảng 6 - 8 câu) nêu lên những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của văn bản 'Người đàn ông cô độc giữa rừng'.

Hướng dẫn giải:

Mẫu 1

Đoạn trích 'Người đàn ông cô độc giữa rừng' trong tiểu thuyết 'Đất rừng phương Nam' của nhà văn Đoàn Giỏi mang nhiều nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật. Tác giả đã khắc họa thành công nhân vật Võ Tòng bằng cách sử dụng linh hoạt ngôi kể (ngôi thứ nhất - cậu bé An, ngôi thứ ba). Cách kể này mang đến cho người đọc cái nhìn đa chiều về nhân vật. Trong mắt cậu bé An, Võ Tòng là người cởi mở, phóng khoáng và vui tính. Trong mắt người kể chuyện và người dân, Võ Tòng hiện lên là một người gan dạ, có phần ngang tàng nhưng tốt bụng và đáng quý. Qua đó, người đọc cảm nhận được phẩm chất đặc trưng của con người Nam Bộ: dũng cảm, chất phác. Thiên nhiên Nam Bộ cũng được miêu tả sinh động với những cánh rừng hoang sơ, cảnh sông nước và con thuyền đặc trưng. Đoàn Giỏi đã thành công trong việc thể hiện đặc trưng Nam Bộ qua tính cách nhân vật, quang cảnh thiên nhiên và ngôn ngữ đậm chất địa phương.

Mẫu 2

Nhà văn Đoàn Giỏi đã khắc họa thành công những nét đẹp tiêu biểu của thiên nhiên và con người Nam Bộ qua đoạn trích 'Người đàn ông cô độc giữa rừng'. Hình tượng con người Nam Bộ với những nét tính cách đặc trưng như hồn hậu, chất phác, thật thà được thể hiện rõ nét qua các nhân vật, đặc biệt là Võ Tòng. Bức tranh thiên nhiên hiện lên đậm chất sông nước miền Nam, khiến người đọc cảm thấy yêu mến và say mê. Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế kết hợp với việc sử dụng ngôi kể linh hoạt giúp câu chuyện trở nên gần gũi và khách quan hơn. Nhân vật Võ Tòng được khắc họa đa chiều, hiện lên toàn diện và chân thực. Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị cùng việc sử dụng nhiều từ ngữ địa phương và giọng văn nhẹ nhàng càng làm nổi bật màu sắc Nam Bộ trong tác phẩm.