Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ - Ngữ văn lớp 7 trang 90 sách Kết nối tri thức tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 7: Mùa xuân nho nhỏ, mang đến những thông tin chi tiết về tác giả và tác phẩm, giúp học sinh nắm vững kiến thức một cách sâu sắc.

Các em học sinh lớp 7 hãy cùng khám phá nội dung chi tiết được trình bày ngay sau đây để chuẩn bị bài học một cách hiệu quả và sáng tạo.

1. Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ siêu ngắn - Tóm tắt nhanh và đầy đủ

Trả lời câu hỏi - Khám phá chi tiết từng phần

Câu 1. (trang 91 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong khổ thơ đầu, tác giả đã khắc họa mùa xuân qua những hình ảnh nào? Những hình ảnh ấy mang đến cho em cảm nhận gì về mùa xuân?

Hướng dẫn giải:

• Hình ảnh: dòng sông xanh biếc, hoa tím biếc, bầu trời cao rộng
• Cảm nhận: vẻ đẹp tươi mới, tràn đầy sức sống và hy vọng

Câu 2. (trang 91 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân được thể hiện như thế nào qua những câu thơ: “ Ơi, con chim chiền chiện/ Hót chi mà vang trời/ Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay tôi hứng ?”

Hướng dẫn giải:

Nhà thơ đắm chìm trong vẻ đẹp của mùa xuân, cảm nhận sự rung động sâu sắc và niềm hạnh phúc trọn vẹn.

Câu 3. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình ảnh người cầm súng và người ra đồng gợi cho em liên tưởng đến ai? Tại sao khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ lại nhắc đến hình ảnh người cầm súng và người ra đồng?

Hướng dẫn giải:

• Hình ảnh người cầm súng: những người lính bảo vệ Tổ quốc, người ra đồng: những người nông dân lao động.
• Nguyên nhân: họ là biểu tượng cho hai nhiệm vụ trọng đại của đất nước trong thời kỳ đó.

Câu 4. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy phân tích đặc điểm về cách gieo vần và ngắt nhịp trong khổ thơ sau:

Đất nước/ bốn ngàn năm
Vất vả và/ gian lao
Đất nước /như vì sao
Cứ đi lên/ phía trước

Hướng dẫn giải:

Vần chân: ao (lao - sao), nhịp 2/3 đan xen với 3/2

Câu 5. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Theo em, tại sao tác giả lại muốn trở thành “con chim”, “một cành hoa”, “một nốt trầm”? Liên hệ với hoàn cảnh sáng tác của bài thơ, em có cảm nhận gì về thông điệp mà nhà thơ muốn gửi gắm qua những hình ảnh này?

Hướng dẫn giải:

• Nguyên nhân: nhà thơ mong muốn được đóng góp một phần nhỏ bé của mình cho đất nước và cuộc đời.
• Liên hệ: bài thơ được viết không lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện khát khao mãnh liệt được cống hiến.

Câu 6. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong phần đầu bài thơ, tác giả xưng “tôi” nhưng sang phần sau lại xưng “ta”. Theo em, sự thay đổi cách xưng hô này mang ý nghĩa gì?

Hướng dẫn giải:

• “Tôi”: đại diện cho cá nhân, “Ta”: đại diện cho cộng đồng.
• Sự thay đổi này thể hiện sự hòa nhập giữa cái riêng và cái chung, khát vọng gắn kết với tập thể.

Câu 7. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Sau khi đọc và tìm hiểu bài thơ, em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ trong nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ”? Nhan đề này gợi lên trong em những cảm xúc và suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

Nhan đề thể hiện khát vọng của tác giả là trở thành một mùa xuân, dù chỉ là một mùa xuân nho nhỏ - đóng góp phần nhỏ bé của mình để làm đẹp thêm mùa xuân của đất nước.

Viết kết nối với đọc - Khám phá sâu hơn

Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 câu) chia sẻ cảm nhận của em về một đoạn thơ mà em yêu thích trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ.

Hướng dẫn giải:

Chọn đoạn thơ yêu thích và trình bày cảm nhận cá nhân một cách chân thực và sâu sắc.

2. Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ - Hướng dẫn chi tiết và đầy đủ nhất

2.1 Trước khi đọc - Khám phá cảm nhận ban đầu

Câu 1. (trang 90 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Mùa xuân trong ký ức của em mang lại những kỷ niệm gì đáng nhớ?

Hướng dẫn giải:

Thời tiết ấm áp, cây cối đâm chồi nảy lộc, và không khí rộn ràng của dịp Tết cổ truyền dân tộc…

Câu 2. (trang 90 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy chia sẻ một vài đoạn thơ viết về mùa xuân mà em yêu thích.

Hướng dẫn giải:

Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si;
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi,
Mỗi sáng sớm, thần Vui hằng gõ cửa;
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần;
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nửa:
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân.

(Vội vàng, Xuân Diệu)

Mỗi năm hoa đào nở
Lại thấy ông đồ già
Bày mực Tàu, giấy đỏ
Bên phố đông người qua

(Ông đồ, Vũ Đình Liên)

2.2 Đọc văn bản - Khám phá chi tiết nội dung

Câu 1. (trang 90 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Những màu sắc và âm thanh nào được miêu tả trong khổ thơ?

Hướng dẫn giải:

• Màu sắc: màu xanh của dòng sông, màu tím biếc của bông hoa.
• Âm thanh: tiếng chim chiền chiện hót vang trời.

Câu 2. (trang 91 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình ảnh con chim, cành hoa, nốt trầm và mùa xuân nho nhỏ mang ý nghĩa gì?

Hướng dẫn giải:

- Hình ảnh “con chim hót, một nhành hoa, nốt trầm”: những sự vật nhỏ bé, gần gũi và thân thuộc với đời sống con người.

- Hình ảnh ẩn dụ “mùa xuân nho nhỏ”: thể hiện khát vọng của tác giả là đóng góp một phần nhỏ bé của mình để làm đẹp thêm mùa xuân của đất nước.

2.3 Sau khi đọc - Khám phá sâu hơn nội dung

Trả lời câu hỏi - Phân tích chi tiết

Câu 1. (trang 91 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong khổ thơ đầu, nhà thơ đã miêu tả mùa xuân qua những hình ảnh nào? Những hình ảnh đó mang lại cho em cảm nhận gì về mùa xuân?

Hướng dẫn giải:

• Mùa xuân được khắc họa qua các hình ảnh: dòng sông xanh biếc, hoa tím biếc, bầu trời cao rộng.
• Cảm nhận về mùa xuân: thanh bình, tươi đẹp và tràn đầy sức sống.

Câu 2. (trang 91 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân được thể hiện như thế nào qua những câu thơ: “ Ơi, con chim chiền chiện/ Hót chi mà vang trời/ Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay tôi hứng”?

Hướng dẫn giải:

Cảm xúc của nhà thơ trước vẻ đẹp của mùa xuân được thể hiện qua:

• Tiếng gọi “ơi con chim chiền chiện”: thể hiện sự tha thiết và trìu mến.
• Câu hỏi tu từ: “Hót chi mà vang trời” gợi lên tiếng chim hót trong trẻo, vang xa nhưng lại gần gũi, tròn trịa như những giọt sương long lanh.
• Nhà thơ tưởng tượng bằng tất cả sự rung động của tâm hồn: “tôi đưa tay tôi hứng” - như đang hứng lấy tiếng hót hay những giọt mưa xuân. Khổ thơ đầu của “Mùa xuân nho nhỏ” đã khắc họa hình ảnh mùa xuân thiên nhiên một cách độc đáo.

Câu 3. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hình ảnh người cầm súng và người ra đồng gợi cho em liên tưởng đến ai? Tại sao khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ lại nhắc đến hình ảnh người cầm súng và người ra đồng?

Hướng dẫn giải:

- Hình ảnh người cầm súng và người ra đồng gợi cho em nghĩ đến:

• Người cầm súng: những người chiến sĩ bảo vệ Tổ quốc.
• Người ra đồng: những người nông dân lao động.

- Khi nói về mùa xuân của đất nước, nhà thơ nhắc đến hình ảnh người cầm súng và người ra đồng vì họ là biểu tượng cho hai nhiệm vụ trọng đại của đất nước lúc bấy giờ: chiến đấu và sản xuất.

Câu 4. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Hãy phân tích đặc điểm về cách gieo vần và ngắt nhịp trong khổ thơ sau:

Đất nước/ bốn ngàn năm
Vất vả và/ gian lao
Đất nước /như vì sao
Cứ đi lên/ phía trước

Vần chân: ao (lao - sao), nhịp 2/3 đan xen với 3/2

Câu 5. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Theo em, tại sao tác giả lại muốn trở thành “con chim”, “một cành hoa”, “một nốt trầm”? Liên hệ với hoàn cảnh sáng tác của bài thơ, em có cảm nhận gì về thông điệp mà nhà thơ muốn gửi gắm qua những hình ảnh này?

Hướng dẫn giải:

Tác giả muốn trở thành “con chim”, “một cành hoa”, “một nốt trầm”: những hình ảnh giản dị, nhỏ bé của thiên nhiên. Nhà thơ khao khát được đóng góp một phần nhỏ bé của mình cho đất nước và cuộc đời. Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được viết không lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện khát vọng mãnh liệt được cống hiến.

Câu 6. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong phần đầu bài thơ, tác giả xưng “tôi” nhưng sang phần sau lại xưng “ta”. Theo em, sự thay đổi cách xưng hô này mang ý nghĩa gì?

Hướng dẫn giải:

• “Tôi”: đại diện cho cá nhân, “Ta”: đại diện cho cộng đồng.
• Việc thay đổi từ “tôi” sang “ta” thể hiện sự hòa nhập giữa cái riêng và cái chung, khát vọng gắn kết với tập thể và cống hiến cho cuộc đời.

Câu 7. (trang 92 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Sau khi đọc và tìm hiểu bài thơ, em có nhận xét gì về cách sử dụng từ ngữ trong nhan đề “Mùa xuân nho nhỏ”? Nhan đề này gợi lên trong em những cảm xúc và suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

- Mùa xuân vốn là một khái niệm trừu tượng, nhưng tác giả đã sử dụng tính từ “nho nhỏ” để khiến mùa xuân trở nên gần gũi, nhỏ bé và khiêm nhường.

- Cảm xúc và suy nghĩ:

Mùa xuân là một đề tài quen thuộc trong thơ ca. Nhiều tác giả đã viết về mùa xuân với những góc nhìn riêng. Khác với “Mùa xuân chín” của Hàn Mặc Tử, “Mùa xuân xanh” của Nguyễn Bính hay “Xuân lòng” của Tố Hữu, bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” mang một ý nghĩa riêng biệt. Mùa xuân trước hết mang ý nghĩa tả thực, là mùa đầu tiên trong năm, khi vạn vật bừng lên sức sống. Nhưng mùa xuân còn là biểu tượng của vẻ đẹp, sức sống tươi trẻ và những gì tinh khiết nhất của đất trời. Kết hợp với từ “nho nhỏ”, tác giả đã làm nổi bật sự giản dị, nhỏ bé và khiêm nhường của mùa xuân. Qua nhan đề này, Thanh Hải đã bày tỏ khát vọng được trở thành một mùa xuân, dù chỉ là một mùa xuân nho nhỏ, để đóng góp phần nhỏ bé của mình làm đẹp thêm mùa xuân của đất nước.

Viết kết nối với đọc - Khám phá sâu hơn

Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 câu) chia sẻ cảm nhận của em về một đoạn thơ mà em yêu thích trong bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”.

Hướng dẫn giải:

Khổ thơ cuối cùng trong bài “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải đã để lại cho em nhiều ấn tượng sâu sắc:

“Ta làm con chim hót
Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”

Cách xưng hô của tác giả chuyển từ “tôi” sang “ta”, kết hợp với các động từ “làm”, “nhập”, thể hiện khát vọng hòa nhập cái riêng vào cái chung. Thanh Hải muốn hóa thân thành những điều giản dị như “một tiếng chim hót” báo hiệu ngày mới, “một nhành hoa” tô điểm cho cuộc đời, và “một nốt trầm” làm xao xuyến lòng người. Những hình ảnh này tuy nhỏ bé nhưng chứa đựng khát vọng sống và cống hiến mãnh liệt. Đặc biệt, khi đặt trong hoàn cảnh sáng tác, lúc nhà thơ đang đối mặt với bệnh tật, khát vọng ấy càng trở nên cao đẹp và đáng trân trọng. Khổ thơ đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc về lẽ sống và sự cống hiến.

3. Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ - Tóm tắt ngắn gọn và đầy đủ

3.1 Đôi nét về tác giả và tác phẩm - Tìm hiểu sâu hơn

Tác giả

- Thanh Hải (1930 - 1980) quê ở huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế.

- Ông hoạt động văn nghệ trong suốt thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, là một trong những cây bút tiên phong xây dựng nền văn học cách mạng ở miền Nam.

Tác phẩm

* Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” được viết không lâu trước khi nhà thơ qua đời, thể hiện tình yêu cuộc sống, đất nước và khát vọng cống hiến của tác giả.

* Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1. Khổ thơ đầu: cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên và đất trời.
• Phần 2: Tiếp theo đến “Cứ đi lên phía trước”: hình ảnh mùa xuân của đất nước.
• Phần 3. Tiếp theo đến “Dù là khi tóc bạc”: suy ngẫm và ước nguyện của nhà thơ trước thiên nhiên và đất nước.
• Phần 4. Khổ cuối: lời ca ngợi quê hương, đất nước qua điệu ca Huế.

* Nhan đề

- Nhiều nhà thơ đã viết về mùa xuân với những góc nhìn khác nhau: “Mùa xuân chín” (Hàn Mặc Tử); “Mùa xuân xanh” (Nguyễn Bính); “Ý xuân” hay “Xuân lòng” (Tố Hữu).

- Trong bài thơ này, tác giả bày tỏ khát vọng trở thành một mùa xuân, dù chỉ là một mùa xuân nho nhỏ, để đóng góp phần nhỏ bé của mình làm đẹp thêm mùa xuân của đất nước.

3.2 Đọc - hiểu văn bản - Phân tích chi tiết

a. Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên

Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp được tác giả khắc họa qua:

• Các hình ảnh đặc trưng của mùa xuân: hoa tím biếc, dòng sông xanh, bầu trời cao rộng.
• Âm thanh: tiếng chim chiền chiện hót vang.
• Hình ảnh “giọt long lanh”: ẩn dụ chuyển đổi cảm giác độc đáo.

=> Tác giả đắm chìm trong vẻ đẹp của mùa xuân thiên nhiên với tâm thế trân trọng và đón nhận.

b. Cảm xúc trước mùa xuân của đất nước

- Hình ảnh lộc xuân trên “nương mạ”: cuộc sống lao động xây dựng đất nước của những người nông dân.

- Hình ảnh "người cầm súng": niềm tin vào ngày mai hòa bình và sự bảo vệ Tổ quốc.

- Từ láy “hối hả” và “xôn xao”: thể hiện nhịp sống lao động khẩn trương nhưng vui tươi, nhộn nhịp, hài hòa.

- Đất nước được so sánh với những hình ảnh đẹp đẽ và kỳ vĩ.

- Nhắc nhở mọi người nhớ về những tháng ngày gian khổ trong chiến đấu và cách mạng.

- Phụ từ “cứ” kết hợp với động từ “đi lên”: thể hiện quyết tâm mạnh mẽ, hiên ngang tiến lên phía trước dù khó khăn.

=> Sự lạc quan và niềm tin của nhà thơ vào sức sống, sự vươn lên mạnh mẽ của đất nước và dân tộc, dù trải qua nhiều gian khổ.

c. Mong ước được cống hiến của nhân vật trữ tình

- Điệp ngữ “ta” kết hợp với các hình ảnh “con chim hót, một nhành hoa, nhập vào hòa ca”: thể hiện sự hòa nhập giữa cái riêng và cái chung.

- Hình ảnh ẩn dụ “mùa xuân nho nhỏ”: thể hiện khát vọng được cống hiến và sống một cuộc đời ý nghĩa, được diễn đạt một cách chân thành và tha thiết.

- Điệp ngữ “dù” kết hợp với “tuổi hai mươi” - tuổi trẻ tràn đầy sức sống, và “khi tóc bạc” - tuổi già dặn dày kinh nghiệm: thể hiện khát vọng cống hiến trọn đời, không kể tuổi tác.

- Khát vọng sống gắn liền với tình yêu quê hương, đất nước: xin được hát câu Nam ai, Nam bình, những làn điệu dân ca đậm chất Huế, thể hiện tình yêu sâu sắc với quê hương.