Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia - Ngữ văn lớp 10 trang 74 sách Kết nối tri thức tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 10: Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, cung cấp những thông tin giá trị và thiết thực dành cho học sinh.

Nội dung chi tiết của tài liệu được trình bày dưới đây, mời các bạn học sinh lớp 10 tham khảo để chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và đầy đủ nhất.

1. Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia: Hướng dẫn chi tiết và đầy đủ

1.1 Trước khi đọc

Câu 1. Bạn cảm nhận như thế nào khi nhìn thấy (trực tiếp hoặc qua phim ảnh) những hàng bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội)?

Hướng dẫn giải:

Khi chiêm ngưỡng những hàng bia tiến sĩ tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, tôi cảm thấy vô cùng ngưỡng mộ, kính trọng và tự hào về những bậc tiền nhân tài đức vẹn toàn.

Câu 2. Bạn đã từng nghe hoặc thấy câu “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia” ở đâu và trong hoàn cảnh nào?

Hướng dẫn giải:

Ví dụ: Trong một chuyến tham quan Văn Miếu - Quốc Tử Giám; hoặc trong một tiết học Ngữ văn đầy cảm hứng.

1.2 Trong khi đọc

Câu 1. Các vị vua anh minh đã ban ân huệ gì cho kẻ sĩ?

Hướng dẫn giải:

Các vị vua đã yêu mến ban cho khoa danh, đề cao bằng tước trật, khắc tên ở tháp Nhạn, ban danh hiệu Long hổ, và tổ chức tiệc Văn hỉ để vinh danh.

Câu 2. Mục đích chính của việc dựng bia là gì?

Hướng dẫn giải:

• Vinh danh và lưu lại tiếng thơm muôn đời cho các bậc hiền tài.
• Khích lệ kẻ sĩ noi gương, rèn luyện danh tiết, và cống hiến hết mình giúp vua trị nước.

1.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Tìm trong đoạn 2 của văn bản những từ ngữ thể hiện thái độ trọng dụng hiền tài của “các đấng thánh đế minh vương”.

Hướng dẫn giải:

Những từ ngữ: quý, yêu mến, đề cao, mừng

Câu 2. Trong văn bản có một câu trực tiếp nói về mục đích của việc dựng bia ghi danh những người đỗ tiến sĩ. Bạn hãy cho biết đó là câu nào.

Hướng dẫn giải:

“Thế thì việc dựng tấm bia đá này lợi ích rất nhiều: kẻ ác lấy đó làm răn, người thiện theo đó mà gắng, dẫn việc dĩ vãng, chỉ lối tương lai, vừa để rèn giũa danh tiếng cho sĩ phu, vừa để củng cố mệnh mạch cho nhà nước.”

Câu 3. Xác định luận đề của văn bản và cho biết vì sao bạn xác định như vậy?

Hướng dẫn giải:

• Luận đề: Bàn về tầm quan trọng của hiền tài đối với vận mệnh của đất nước.
• Dựa vào: Nhan đề, lí lẽ và dẫn chứng trong văn bản.

Câu 4. Xét về nội dung, đoạn 3 có mối quan hệ như thế nào với đoạn 2?

Hướng dẫn giải:

• Xét về nội dung, đoạn 3 tiếp tục bổ sung cho đoạn 2.
• Đoạn 2: Việc làm thể hiện sự coi trọng của “các đấng thánh đế minh vương” với người hiền tài trong thiên hạ.
• Đoạn 3: Nói về những chính sách khuyến khích hiền tài đã được làm và đang tiếp tục làm (khắc bia) của đất nước.

Câu 5. Bạn hãy khái quát về nội dung đoạn 4 và cho biết đoạn này đảm nhận chức năng gì trong mạch lập luận.

Hướng dẫn giải:

• Nội dung: Kẻ sĩ cần tự trọng bản thân và nỗ lực cống hiến để báo đáp đất nước.
• Chức năng trong mạch lập luận: Đoạn 4 và 5 đóng vai trò là luận cứ, làm rõ mối quan hệ giữa hiền tài và vận mệnh quốc gia.

Câu 6. Khi viết bài văn bia, tác giả đã thể hiện ít nhất hai tư cách: một là người truyền đạt “thánh ý”, hai là kẻ sĩ được trọng dụng, luôn suy nghĩ về việc báo đáp. Việc kết hợp hai tư cách này đã ảnh hưởng như thế nào đến cách triển khai luận điểm của tác giả?

Hướng dẫn giải:

Việc triển khai luận điểm của tác giả trở nên cụ thể và rõ ràng hơn nhờ sự đối chiếu giữa hai tư cách này.

Câu 7. Hãy tìm một vài dẫn chứng lịch sử (qua những gì đã học hoặc tìm hiểu thêm) để làm sáng tỏ nhận định sau đây của tác giả bài văn bia: “Vì vậy các đấng thánh đế minh vương chẳng ai không lấy việc bồi dưỡng nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí làm việc đầu tiên.”

Hướng dẫn giải:

Các triều đại phong kiến đều coi trọng việc tổ chức khoa cử để tuyển chọn nhân tài, như triều Lê, triều Nguyễn đều có các kỳ thi Hương, thi Hội để chọn người tài giúp nước.

Câu 8. Qua việc đọc văn bản trên, bạn hiểu gì về tầm quan trọng của việc xác định mục đích viết và bày tỏ quan điểm của người viết trong văn nghị luận?

Hướng dẫn giải:

• Xác định rõ luận điểm, trình bày lí lẽ và dẫn chứng một cách mạch lạc, thuyết phục.
• Lập luận cần khoa học, logic, và có sự liên kết chặt chẽ giữa các phần.

1.4 Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày suy nghĩ của bạn về sự cần thiết của việc trọng dụng hiền tài.

Hướng dẫn giải:

Thân Nhân Trung từng khẳng định: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”. Việc trọng dụng và bồi dưỡng hiền tài là điều vô cùng cần thiết. Hiền tài không chỉ là người có trí tuệ uyên bác mà còn sở hữu phẩm chất đạo đức cao quý, luôn sẵn sàng cống hiến cho đất nước. Từ xưa, các triều đại phong kiến đã coi trọng việc tuyển chọn và trọng dụng nhân tài, ghi danh họ vào sử sách. Ngày nay, việc này vẫn được đề cao. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bồi dưỡng nhân tài để phục vụ đất nước. Hiện tại, nhiều quỹ học bổng và chính sách khuyến học được triển khai nhằm hỗ trợ những học sinh giỏi vượt khó. Để Việt Nam có thể sánh vai với các cường quốc, việc trọng dụng và phát triển hiền tài là yếu tố không thể thiếu.

2. Soạn bài Hiền tài là nguyên khí của quốc gia: Hướng dẫn ngắn gọn và súc tích

2.1 Tác giả

- Thân Nhân Trung (1418 - 1499), tự là Hậu Phủ.

- Quê quán: Làng Yên Ninh, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang.

- Ông đỗ Tiến sĩ năm 1469, nổi tiếng với tài văn chương và được vua Lê Thánh Tông trọng dụng, thường xuyên tham gia vào các hoạt động văn bút.

- Khi hội Tao đàn được thành lập, ông được vua Lê Thánh Tông phong làm “Tao đàn phó nguyên súy”.

2.2 Tác phẩm

a. Xuất xứ

- Nhằm phát triển giáo dục và khuyến khích nhân tài, từ năm 1439, triều đình phong kiến nhà Lê đã thiết lập các nghi lễ như xướng danh, yết bảng, ban áo mũ, cấp ngựa, đãi yến và vinh quy bái tổ cho những người đỗ đạt cao.

- Văn bản 'Hiền tài là nguyên khí của quốc gia' được trích từ 'Bài kí đề danh tiến sĩ khoa Nhâm Tuất, niên hiệu Đại Bảo thứ ba', biên soạn năm 1484 dưới thời vua Lê Thánh Tông.

b. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “không có việc gì không làm đến mức cao nhất”: Khẳng định vai trò quan trọng của hiền tài đối với sự phát triển của đất nước.
• Phần 2. Phần còn lại: Ý nghĩa sâu sắc của việc khắc bia ghi danh tiến sĩ đối với hiện tại và tương lai.

c. Tóm tắt

Hiền tài chính là nguyên khí của quốc gia. Nguyên khí thịnh vượng thì đất nước hùng mạnh, phát triển; nguyên khí suy yếu thì đất nước lâm vào cảnh suy vong. Việc khắc bia ghi danh tiến sĩ không chỉ vinh danh người tài mà còn khích lệ kẻ sĩ noi gương, rèn luyện danh tiết, cống hiến cho đất nước. Đồng thời, nó cũng giúp ngăn chặn những hành vi xấu, khuyến khích người tốt phấn đấu, góp phần củng cố nền móng vững chắc cho quốc gia.

d. Nội dung

Văn bản 'Hiền tài là nguyên khí của quốc gia' khẳng định tầm quan trọng của hiền tài đối với sự hưng thịnh hay suy vong của một quốc gia.

e. Nghệ thuật

• Lập luận chặt chẽ, logic và rõ ràng.
• Ngôn từ giản dị, dễ hiểu nhưng sâu sắc và có sức thuyết phục cao.