Soạn bài Đồng chí - Ngữ văn lớp 8 trang 38 sách Kết nối tri thức tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Bài thơ Đồng chí của nhà thơ Chính Hữu là một tác phẩm nổi bật trong chương trình Ngữ văn lớp 8. Để hỗ trợ quá trình học tập, EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 8: Đồng chí, nằm trong bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, tập 2.

Tài liệu này sẽ giúp các bạn học sinh lớp 8 chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và đầy đủ nhất. Nội dung chi tiết đã được chúng tôi tổng hợp và chia sẻ ngay sau đây.

Hướng dẫn chi tiết Soạn bài Đồng chí - Ngữ văn lớp 8

Trước khi đọc

Câu 1. Ở lớp 6 và lớp 7, em đã được học những thể thơ nào? Hãy đọc một bài thơ thuộc thể thơ đó.

Hướng dẫn giải: 

• Những thể thơ đã được học: lục bát, bốn chữ, năm chữ, tự do.
• Một số bài thơ tiêu biểu: Mùa xuân nho nhỏ, Nói với con,...

Câu 2. Hãy nêu tên một bài thơ viết về tình đồng chí, đồng đội trong những năm chiến tranh mà em đã học hoặc đã đọc.

Hướng dẫn giải:

Một số bài thơ tiêu biểu: Đồng dao mùa xuân (Nguyễn Khoa Điềm), Bài thơ về tiểu đội xe không kính (Phạm Tiến Duật),…

Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Những đặc điểm của thể thơ tự do được thể hiện như thế nào qua bài thơ Đồng chí?

Hướng dẫn giải:

- Số tiếng trong một dòng: không bằng nhau (có dòng bảy tiếng, có dòng tám tiếng, có dòng sáu tiếng, lại có dòng chỉ hai tiếng,...)

- Số dòng trong mỗi khổ: không đều nhau

- Bài thơ gieo vần chân, vần liền: đá - lạ, nhau - đầu, kỉ - chí, cày - lay, vá - giày, tay - chân,...; vần chân phối hợp với vần lưng: vai - vài,...

- Nhịp thơ: ngắt nhịp linh hoạt, nhịp 3/4 (Quê hương anh/nước mặn đồng chua), nhịp 4/4 (Đêm rét chung chăn/thành đôi tri kỉ),...

Câu 2. Bài thơ có thể chia làm mấy phần? Xác định mạch cảm xúc qua các phần của bài thơ.

Hướng dẫn giải:

- Bố cục gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “Đồng chí!”. Cơ sở của tình đồng chí, đồng đội.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay!”. Biểu hiện của tình đồng chí.
• Phần 3. Còn lại. Biểu tượng của tinh thần đồng chí.

- Mạch cảm xúc được bắt nguồn từ cơ sở hình thành tình đồng chí, phát triển thành niềm xúc động trước biểu hiện và sức mạnh của tình đồng chí.

Câu 3. Bài thơ là lời tâm tình của ai với ai? Theo em, việc chọn nhân vật thể hiện cảm xúc như vậy có ý nghĩa gì?

Hướng dẫn giải:

Bài thơ là lời tâm tình của người lính với những người đồng chí, đồng đội. Việc chọn nhân vật thể hiện cảm xúc như vậy đã giúp nhà thơ thể hiện được một cách sâu kín, chân thực nhất và cảm động nhất tình cảm đồng chí, đồng đội bởi vì đó là tiếng nói của người trong cuộc, cùng đồng cam cộng khổ trong gian khó.

Câu 4. Qua sáu câu thơ đầu, em biết được gì về khởi nguồn của tình đồng chí giữa những người lính? Xác định và nêu ý nghĩa của những hình ảnh có tác dụng làm nổi bật tình cảm đó.

Hướng dẫn giải:

- Tình đồng chí bắt nguồn từ sự tương đồng về hoàn cảnh xuất thân của những người lính:

• “Anh” ra đi từ vùng “nước mặn đồng chua” còn “tôi” từ miền “đất cày lên sỏi đá”.
• Hai miền đất xa nhau và "đôi người xa lạ" nhưng cùng giống nhau ở cái “nghèo”.
• Hai câu thơ giới thiệu thật giản dị hoàn cảnh xuất thân của người lính: Họ là những người nông dân nghèo.

- Tình đồng chí hình thành từ sự cùng chung nhiệm vụ, cùng chung lý tưởng, sát cánh bên nhau trong hàng ngũ chiến đấu:

• Họ vốn “chẳng hẹn quen nhau” nhưng lý tưởng chung của thời đại đã gắn kết họ lại với nhau trong hàng ngũ quân đội cách mạng.
• “Súng” biểu tượng cho nhiệm vụ chiến đấu, “đầu” biểu tượng cho lý tưởng, suy nghĩ.
• Phép điệp từ (súng, đầu, bên) tạo nên âm điệu khoẻ, chắc, nhấn mạnh sự gắn kết, cùng chung lý tưởng, cùng chung nhiệm vụ.

- Tình đồng chí nảy nở và bền chặt trong sự chan hòa và chia sẻ mọi gian lao cũng như niềm vui:

• Cái khó khăn thiếu thốn hiện lên: đêm rét, chăn không đủ đắp nên phải “chung chăn”.
• Nhưng chính sự chung chăn ấy, sự chia sẻ với nhau trong gian khổ ấy đã trở thành niềm vui, thắt chặt tình cảm của những người đồng đội để trở thành “đôi tri kỷ”.

Câu 5. Dòng thứ bảy có gì đặc biệt? Điều đó có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện mạch cảm xúc của bài thơ?

Hướng dẫn giải:

- Dòng thứ bảy của bài thơ chỉ có hai tiếng: “Đồng chí”, kết thúc câu bởi dấu chấm than.

- Câu thơ như một dấu gạch nối mở đầu giữa mạch cảm xúc của bài thơ: Câu thơ 7, 8 từ đột ngột rút ngắn lại hai từ "đồng chí” làm diễn tả niềm tự hào xúc động ngân nga mãi trong lòng. Hai tiếng: “Đồng chí!” cất lên nghe đầy trân trọng và yêu mến. Đó chính là lời khẳng định cho tình cảm của những người lính trong những năm tháng chiến đấu gian khổ mà tự hào.

Câu 6. Nêu cảm nghĩ của em về hình ảnh người lính được khắc họa trong đoạn thơ từ Ruộng nương anh gửi bạn thân cày đến Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.

Hướng dẫn giải:

- Người lính đi chiến đấu để lại sau lưng những gì yêu quý nhất của quê hương: “ruộng nương, gian nhà, giếng nước gốc đa”. Từ “mặc kệ” cho thấy tư thế ra đi dứt khoát của người lính.

- Nhưng sâu xa trong lòng, họ vẫn da diết nhớ quê hương. Ở nơi chiến trường, họ vẫn hình dung thấy gian nhà không đang lung lay trong cơn gió nơi quê nhà xa xôi.

- Những gian lao, thiếu thốn trong cuộc sống của người lính những năm kháng chiến chống Pháp hiện lên rất cụ thể, chân thực: “áo rách vai, quần có vài mảnh vá, miệng cười buốt giá chân không giày”. Sự khổ sở của những cơn sốt rét rừng hành hạ, trời buốt giá, môi miệng khô và nứt nẻ, nói cười rất khó khăn, có khi nứt ra chảy cả máu.

- Những người lính vẫn cười bởi họ có hơi ấm và niềm vui của tình đồng đội: “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay”. Hơi ấm ở bàn tay, ở tấm lòng đã chiến thắng cái lạnh ở "chân không giày" và thời tiết "buốt giá". Cặp từ xưng hô "anh" và "tôi" luôn đi với nhau, có khi đứng chung trong một câu thơ, có khi đi sóng đôi trong từng cặp câu liền nhau, diễn tả sự gắn bó, chia sẻ của những người đồng đội.

Câu 7. Phân tích hình ảnh “đầu súng trăng treo” ở cuối bài thơ.

Hướng dẫn giải:

“Đầu súng trăng treo”: “súng” biểu tượng cho chiến tranh, cho hiện thực khốc liệt; “trăng” biểu tượng cho vẻ đẹp yên bình, mơ mộng và lãng mạn.

=> Hai hình ảnh “súng” và “trăng” kết hợp với nhau tạo nên một biểu tượng đẹp về cuộc đời người lính.

Câu 8. Xác định cảm hứng chủ đạo trong bài thơ Đồng chí.

Hướng dẫn giải:

Cảm hứng chủ đạo: tình cảm đồng đội, đồng chí gắn bó, sâu nặng và tình nghĩa.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn (khoảng 7 - 9 câu) trình bày cảm nghĩ của em về tình đồng chí được thể hiện trong bài thơ.

Hướng dẫn giải:

Mẫu 1

“Đồng chí” của Chính Hữu là một trong những bài thơ nổi tiếng viết về tình cảm đồng đội, đồng chí của người lính trong những năm kháng chiến chống Pháp. Tình cảm ấy được hình thành dựa trên cơ sở vững chắc là cùng chung hoàn cảnh sống, xuất thân cũng như lí tưởng, mục tiêu. Không chỉ vậy, người lính còn cùng nhau trải qua biết bao khó khăn, nguy hiểm. Để rồi, họ trở thành tri kỉ, gắn bó keo sơn như người thân trong một gia đình. Hai tiếng “Đồng chí!” vang lên nghe đầy trân trọng và yêu mến, đó chính là lời khẳng định cho tình cảm của những người lính trong những năm tháng chiến đấu gian khổ mà tự hào. Và những câu thơ của Chính Hữu viết về tình cảm của người lính thật xúc động, đáng trân trọng nhường nào. Đặc biệt ấn tượng nhất là câu thơ cuối bài “Đầu súng trăng treo”. Đó là một hình ảnh thật mà bản thân Chính Hữu đã nhận ra trong những đêm phục kích giữa rừng khuya. Nhưng nó còn là một hình ảnh thơ độc đáo, có sức gợi nhiều liên tưởng phong phú sâu xa. “Súng” biểu tượng cho chiến tranh, cho hiện thực khốc liệt. “Trăng” biểu tượng cho vẻ đẹp yên bình, mơ mộng và lãng mạn. Hai hình ảnh “súng” và “trăng” kết hợp với nhau tạo nên một biểu tượng đẹp về cuộc đời người lính - chiến sĩ mà thi sĩ, thực tại mà mơ mộng. Mối tình đồng chí, đồng đội tồn tại bất diệt trong những năm kháng chiến gian khổ thật đáng trân trọng, ngưỡng mộ.

Mẫu 2

“Đồng chí” của Chính Hữu đã để lại cho tôi nhiều cảm nhận về tình đồng chí. Trước hết, đồng chí là cách gọi để chỉ những người có cùng chung lý tưởng, mục tiêu hay cùng chung một đơn vị chiến đấu. Cảm xúc chủ đạo của bài thơ là tình đồng chí, đồng đội. Đó là thứ tình cảm cốt lõi, là bản chất sâu xa của sự gắn bó giữa những người lính cách mạng. Nhà thơ Chính Hữu đã từng tâm sự rằng “Những năm đầu cách mạng từ “đồng chí” mang ý nghĩa thiêng liêng và máu thịt vô cùng. Nơi khó khăn, cuộc sống của người này trở nên cần thiết với người kia. Một người có thể thay thế cho gia đình, cho cha mẹ, vợ con đối với một người khác. Hơn nữa, họ còn bảo vệ nhau trước mũi súng của kẻ thù, cùng nhau đi qua cái chết, chống lại cái chết, cùng nhau thực hiện một lý tưởng cách mạng”. Tình cảm này được xây dựng dựa trên những cơ sở bền chặt cũng như sự thấu hiểu, gắn bó từ trong chiến tranh gian khổ. Họ thấu hiểu, giúp đỡ và kề vai sát cánh trong mọi hoàn cảnh, đó là thứ tình cảm keo sơn như người thân trong gia đình. Có thể khẳng định rằng, tình cảm đồng chí thật đáng ngưỡng mộ và trân trọng.