Soạn bài Con chào mào - Ngữ văn lớp 6 trang 75 sách Kết nối tri thức tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Trong chương trình Ngữ văn lớp 6, học sinh sẽ khám phá bài thơ Con chào mào của nhà thơ Mai Văn Phấn, một tác phẩm giàu hình ảnh và cảm xúc, mang đến những bài học sâu sắc về thiên nhiên và cuộc sống.

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 6: Con chào mào, giúp học sinh nắm vững kiến thức và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm. Hãy cùng khám phá chi tiết ngay sau đây.

Đọc văn bản

1. Tác giả

- Mai Văn Phấn, sinh năm 1955, là một nhà thơ và nhà phê bình văn học nổi tiếng.

- Quê hương của ông là vùng đất Ninh Bình, nơi đã truyền cảm hứng cho nhiều tác phẩm của ông.

- Ông không chỉ là một nhà thơ tài hoa mà còn là một cây bút tiểu luận và phê bình sắc sảo.

- Thơ của Mai Văn Phấn đa dạng về đề tài, với những cách tân độc đáo trong cả nội dung và nghệ thuật, nhiều bài thơ của ông đã được dịch ra nhiều thứ tiếng.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm: Giọt nắng (thơ, 1992), Người cùng thời (trường ca, 1999), và Bầu trời không mái che (thơ song ngữ).

2. Tác phẩm

a. Xuất xứ

Bài thơ Con chào mào được trích từ tập thơ Bầu trời không mái che, một tác phẩm nổi bật trong sự nghiệp sáng tác của Mai Văn Phấn.

b. Thể thơ

Con chào mào là một bài thơ tự do, thể hiện sự phóng khoáng và sáng tạo trong phong cách thơ của Mai Văn Phấn.

c. Bố cục

Gồm 2 phần:

• Phần 1. Ba câu đầu: Hình ảnh con chào mào trong thực tế, mang đến những cảm nhận chân thực và sống động.
• Phần 2. Còn lại: Hình ảnh con chào mào trong suy nghĩ, khơi gợi những liên tưởng sâu sắc và giàu tính triết lý.

3. Đọc hiểu văn bản

a. Hình ảnh con chào mào trong thực tế

- Vị trí: trên cây cao chót vót, nơi tầm mắt khó với tới.

- Màu sắc: đốm trắng nổi bật trên bộ lông, cùng chiếc mũ đỏ rực rỡ.

- Âm thanh: tiếng hót trong trẻo “triu… uýt… huýt… tu hìu…”, như bản nhạc của thiên nhiên.

=> Hình ảnh con chào mào hiện lên chân thực, sống động với những đặc điểm quen thuộc và gần gũi.

b. Hình ảnh con chào mào trong suy nghĩ

- Con chào mào xuất hiện trong tâm trí của nhân vật “tôi”, như một biểu tượng của cái đẹp và tự do.

- Hành động: nhân vật “tôi” vẽ chiếc lồng chim, thể hiện mong muốn giữ chặt cái đẹp, nhưng đồng thời cũng là sự ích kỷ muốn độc chiếm thiên nhiên.

- Cuộc rượt đuổi giữa hai nhân vật:

• Nhân vật “tôi” vừa hoàn thành chiếc lồng thì chào mào vụt cánh bay đi, như một lời nhắc nhở về sự tự do.
• Tôi ôm khung nắng, khung gió, nhành cây: một hành động tượng trưng cho việc ôm trọn thiên nhiên rộng lớn.
• Hối hả đuổi theo: sự vội vã, lo lắng và tiếc nuối khi nhận ra mình không thể bắt giữ cái đẹp.

=> Đó là khao khát mở rộng “chiếc lồng” thành vô tận, để tâm hồn mình hòa nhập với thiên nhiên bao la.

- Không gian: con chào mào biến mất không dấu vết, để lại sự bâng khuâng trong lòng nhân vật.

- Hành động: nhân vật “tôi” trầm ngâm suy nghĩ, nhận ra giá trị của tự do và sự buông bỏ.

- Những hoạt động của chào mào: mổ những con sâu, ăn trái cây chín đỏ, uống từng giọt nước. Đó là những món quà chuộc lỗi khi nhân vật nhận ra rằng, con chim chào mào chỉ thực sự hạnh phúc khi được sống tự do giữa thiên nhiên bao la.

- “Chẳng cần chim bay về/Tiếng hót ấy giờ tôi nghe rất rõ”: Dù chào mào không còn hiện diện, tiếng hót của nó vẫn vang vọng trong tâm trí nhân vật “tôi”. Điều này cho thấy sự thay đổi trong cách nhìn nhận và yêu quý thiên nhiên của nhân vật, từ sự ích kỷ muốn độc chiếm đến sự tôn trọng và hòa hợp. Tình yêu chân thành ấy giúp nhân vật cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên dù ở bất kỳ nơi đâu.

Sau khi đọc

Câu 1. Em có thể tưởng tượng, hình dung những hình ảnh gì khi đọc ba dòng thơ đầu?

Hình ảnh chim chào mào với bộ lông đốm trắng, chiếc mào đỏ rực đang đứng trên cây cao, cất tiếng hót trong trẻo. Xung quanh là không gian thiên nhiên rộng lớn, yên bình và đầy sức sống.

Câu 2. Hãy nêu những ý nghĩ, cảm xúc của nhân vật “tôi” khi “vội vẽ chiếc lồng trong ý nghĩ”.

- Mong muốn vẽ xong chiếc lồng để giữ chặt con chim chào mào: thể hiện khát khao độc chiếm vẻ đẹp của thiên nhiên.

- Sợ hãi khi nghĩ đến việc chim bay đi, đồng nghĩa với việc cái đẹp của thiên nhiên sẽ biến mất khỏi tầm tay.

- Khi “hối hả đuổi theo” mang cả nắng, gió, nhành cây: thể hiện khao khát mở rộng “chiếc lồng” thành vô tận, để tâm hồn mình hòa nhập với thiên nhiên bao la.

- Khi chim đã “vô tăm tích”, nhân vật “tôi” hình dung con chim chào mào đang mổ những con sâu, ăn trái cây chín đỏ, uống từng giọt nước thanh sạch. Đó là những món quà chuộc lỗi khi nhân vật nhận ra rằng, con chim chào mào chỉ thực sự hạnh phúc khi được sống tự do giữa thiên nhiên rộng lớn.

Câu 3. Vì sao lúc đầu, nhân vật “tôi” sợ chim bay đi nhưng kết thúc bài lại khẳng định: Chẳng cần chim lại bay về/Tiếng hót ấy giờ tôi đã nghe rất rõ.

- Lời khẳng định ở hai câu thơ cuối cho thấy sự thay đổi sâu sắc trong suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật dành cho thiên nhiên.

- Chim chào mào không cần quay về, nhưng tiếng hót của nó vẫn vang vọng trong tâm trí nhân vật “tôi”. Điều này cho thấy nhân vật đã học cách yêu thiên nhiên bằng sự tôn trọng, không còn là sự độc chiếm ích kỷ. Tình yêu ấy giúp nhân vật cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên dù ở bất cứ nơi đâu.

Câu 4. Dòng thơ nào được lặp lại trong bài thơ? Theo em việc lặp lại như vậy có tác dụng gì?

- Dòng thơ được lặp lại trong bài thơ: “Triu… uýt…. huýt … tu hìu…”.

- Đó là tiếng hót của con chào mào, nhưng cũng chính là âm thanh của thiên nhiên, xuất hiện ở đầu và cuối bài thơ. Việc lặp lại này cho thấy hành trình tìm về với thiên nhiên của chim chào mào, đồng thời nhấn mạnh sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.

Câu 5. Con chim chào mào đã bay đi rồi nhưng nhân vật “tôi” vẫn có thể nghe rất rõ tiếng chim hót. Viết một đoạn văn (khoảng 5-7 câu) miêu tả một hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp được em lưu giữ trong ký ức.

- Gợi ý:

• Hình ảnh thiên nhiên: cánh đồng lúa chín, dòng sông quê hương…
• Miêu tả hình ảnh thiên nhiên (theo không gian, thời gian)
• Kỉ niệm với hình ảnh thiên nhiên.
• Cảm nhận về hình ảnh thiên nhiên.

- Bài mẫu:

Mẫu 1

Mỗi lần về thăm quê, em lại được dạo chơi trên những cánh đồng lúa rộng mênh mông. Buổi sáng, ánh mặt trời của ngày mới chỉ vừa bắt đầu ló rạng cũng đủ khiến mọi vật dường như bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài. Ánh nắng ấm áp làm tan những giọt sương sớm còn đọng trên những chiếc lá. Những ruộng lúa xanh mướt trải dài mênh mông. Gió từ xa thổi vào khiến cho những hàng lúa đung đưa như nhảy múa trước gió. Từ phía đường làng đi lại, một vài bác nông dân vừa đi vừa trò chuyện thật vui vẻ. Tiếng chim gọi nhau ríu rít nghe thật vui tai. Lúc này, cánh đồng như được bao phủ bởi một màu vàng thật ấm áp của nắng. Và của cả những bông lúa vàng ươm, trĩu nặng nữa. Mùi lúa thơm theo những cơn gió lan tỏa khắp cánh đồng. Những chú trâu được thả đang thung thăng gặm cỏ ở phía đồi cỏ. Đàn cò trắng chao lượn vài vòng trên không rồi đáp xuống nghỉ ngơi. Mỗi người một công việc của mình, ai cũng thật bận rộn. Một không khí tươi vui hòa quyện tạo ra một bức tranh làng quê thật yên bình và tràn đầy sức sống. Bây giờ, quê hương em ngày càng trở nên hiện đại, những cánh đồng lúa cũng không còn nhiều như lúc trước, nhưng những hình ảnh đẹp đẽ này vẫn còn in đậm trong tâm trí của em.

Mẫu 2

Trong kí ức của tôi, quê hương hiện lên thật tươi đẹp. Khi còn nhỏ, tôi thường về quê ngoại chơi. Không giống như vẻ ồn ào của thành phố, quê ngoại của tôi là một vùng quê yên bình. Mỗi buổi sáng, tôi lại dậy sớm rồi cùng bà ngoại đi dạo quanh xóm làng. Ông mặt trời đã thức giấc từ sớm. Ánh nắng chói chang đã bao trùm lên mọi vật. Hai bà cháu vừa đi vừa trò chuyện rất vui vẻ. Bầu không khí ở đây mới trong lành làm sao! Cây cối hai bên đường xanh tươi, rợp bóng mát. Trên đường chỉ có các bác nông dân dắt trâu ra đồng. Phía xa là cánh đồng lúa bát ngát một màu vàng ươm. Những bông lúa trĩu hạt rung rinh trong cơn gió sớm mai. Hương lúa thơm ngào ngạt khiến tôi cảm thấy thật dễ chịu. Mỗi ngày, tôi đều được thưởng thức những món ăn do bà ngoại nấu. Toàn là những món đậm chất thôn quê như canh rau mồng tơi, cua đồng rang me, cá om dưa...