Soạn bài Ca dao Việt Nam - Ngữ văn lớp 6 trang 42 sách Cánh Diều tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

EduTOPS Soạn văn 6: Ca dao Việt Nam, mang đến nguồn tài liệu hữu ích giúp học sinh chuẩn bị bài học môn Ngữ văn một cách hiệu quả và sáng tạo.

Nội dung chi tiết của tài liệu đã được chúng tôi cập nhật ngay dưới đây, mời các bạn học sinh lớp 6 cùng theo dõi và tham khảo để nắm vững kiến thức.

1. Soạn bài Ca dao Việt Nam - Hướng dẫn chi tiết và đầy đủ

1.1 Chuẩn bị - Khám phá và hiểu sâu về ca dao Việt Nam

• Ca dao, một thể loại thơ ca dân gian, là di sản văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam, được lưu truyền qua nhiều thế hệ.
• Với đa dạng thể thơ, đặc biệt là thể lục bát, mỗi bài ca dao thường gồm ít nhất hai dòng thơ, mang âm điệu nhẹ nhàng và sâu lắng.
• Ca dao không chỉ là tiếng lòng của người dân mà còn phản ánh tình cảm gia đình, tình yêu quê hương đất nước một cách chân thực và sâu sắc.

1.2 Đọc hiểu - Khám phá sâu sắc về thể thơ và biện pháp tu từ trong ca dao

Câu 1. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy tập trung phân tích thể thơ, vần điệu và nhịp điệu được sử dụng trong ba bài ca dao.

Hướng dẫn giải:

• Thể thơ: Lục bát, một thể thơ truyền thống của dân tộc.
• Vần: Tiếng thứ sáu của dòng lục gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng bát, tiếng thứ tám của dòng bát gieo vần xuống tiếng thứ sáu của dòng lục tiếp theo, tạo nên sự liên kết nhịp nhàng.
• Nhịp: 4/2 (câu 6) và 4/4 (câu 8), mang đến âm điệu uyển chuyển và sâu lắng.

Câu 2. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Cả ba bài ca dao đều sử dụng biện pháp tu từ nào để tạo nên sức hấp dẫn và ý nghĩa sâu sắc?

Hướng dẫn giải:

Ba bài ca dao trên sử dụng biện pháp tu từ so sánh, giúp làm nổi bật hình ảnh và ý nghĩa của từng câu thơ.

1.3 Trả lời câu hỏi - Khám phá sâu hơn về tình cảm gia đình qua ca dao

Câu 1. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Mỗi bài ca dao phản ánh tình cảm nào trong gia đình? Hãy phân tích và chỉ ra những nét đặc sắc của từng bài.

Hướng dẫn giải:

• Bài 1: Tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ dành cho con cái.
• Bài 2: Tình cảm sâu nặng với ông bà, tổ tiên, nguồn cội.
• Bài 3: Tình cảm gắn bó, yêu thương giữa anh em ruột thịt.

Câu 2. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chọn và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong một bài ca dao mà em yêu thích.

Hướng dẫn giải:

• Bài 1: Biện pháp tu từ so sánh: “công cha” với “núi ngất trời”; “nghĩa mẹ” với “nước ở ngoài biển Đông”. Sử dụng hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ để diễn tả công lao to lớn của cha mẹ.
• Bài 2: Hình ảnh so sánh “như cây có cội, như sông có nguồn”: Khẳng định tầm quan trọng của nguồn cội, gốc rễ trong cuộc sống.
• Bài 3: Biện pháp tu từ so sánh: “yêu nhau như thể tay chân”: Thể hiện sự gắn bó, nương tựa lẫn nhau giữa anh em.

Câu 3. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Bài ca dao nào để lại ấn tượng sâu sắc nhất với em? Hãy giải thích lý do tại sao.

Hướng dẫn giải:

• Học sinh tự lựa chọn và đưa ra lý do phù hợp.
• Gợi ý: Bài ca dao yêu thích nhất là Bài 1. Vì bài ca dao đã khắc họa thành công công lao to lớn của cha mẹ, những người luôn yêu thương và hy sinh vì con cái.

Câu 4. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nếu được vẽ minh họa cho bài ca dao thứ nhất, em sẽ thể hiện bức tranh như thế nào? Hãy miêu tả chi tiết bằng lời hoặc phác thảo ý tưởng của mình.

Hướng dẫn giải:

Bức tranh minh họa có thể được chia thành hai phần chính. Phần trên thể hiện “công cha” với hình ảnh người cha đang lao động và núi non hùng vĩ. Phần dưới thể hiện “nghĩa mẹ” với hình ảnh người mẹ dịu dàng ru con và biển cả bao la, tạo nên sự tương phản và ý nghĩa sâu sắc.

2. Soạn bài Ca dao Việt Nam - Hướng dẫn ngắn gọn và súc tích

2.1 Đôi nét về thể loại - Khám phá đặc điểm và giá trị của ca dao, dân ca

a. Khái niệm

- Ca dao và dân ca là hai khái niệm tương đồng, đại diện cho thể loại trữ tình dân gian, kết hợp giữa lời thơ và âm nhạc, phản ánh đời sống tâm hồn phong phú của con người.

- Dân ca là những sáng tác kết hợp giữa lời và nhạc, thường xuất hiện trong các buổi diễn xướng dân gian.

- Ca dao là phần lời thơ của dân ca, đồng thời bao gồm cả những bài thơ dân gian mang phong cách nghệ thuật tương tự.

b. Đặc trưng

- Nội dung: Ca dao thường phản ánh đời sống tinh thần, tình cảm, tư tưởng của con người trong các mối quan hệ như tình yêu đôi lứa, gia đình, quê hương, đất nước…

- Nghệ thuật:

• Sử dụng thể thơ lục bát hoặc biến thể của lục bát.
• Ngôn ngữ giản dị, gần gũi với đời sống hàng ngày.
• Sử dụng nhiều biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ.
• Lời thơ ngắn gọn, dễ hiểu, dễ nhớ.
• Diễn đạt qua các hình thức dân gian như đối đáp, cách xưng hô “mình - ta”, lời hô gọi, cảm thán đầy cảm xúc…

2.2 Đọc - hiểu văn bản - Phân tích sâu sắc nội dung và nghệ thuật của ca dao

a. Bài 1

“Công cha như núi ngất trời,
Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông.
Núi cao biển rộng mênh mông,
Cù lao chín chữ ghi lòng con ơi!”

- Nội dung chính: Bài ca dao ca ngợi công lao to lớn của cha mẹ, đồng thời nhắc nhở con cái phải biết ghi nhớ và đền đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục.

- Nghệ thuật:

• Biện pháp tu từ so sánh: “công cha” với “núi ngất trời”; “nghĩa mẹ” với “nước ở ngoài biển Đông”. Sử dụng hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ để diễn tả công lao to lớn của cha mẹ.
• Hình ảnh “cù lao chín chữ”: ẩn dụ về công lao khó nhọc của cha mẹ trong việc nuôi dạy con cái (sinh, cúc, phủ, súc, trưởng, dục, cố, phục, phúc).

=> Hình ảnh thể hiện lòng biết ơn sâu sắc của con cái đối với cha mẹ.

b. Bài 2

“Con người có cố, có ông
Như cây có cội, như sông có nguồn”

- Nội dung: Bài ca dao khuyên nhủ con người phải luôn ghi nhớ nguồn cội, công ơn của thế hệ đi trước.

- Nghệ thuật:

• “Có cố, có ông”: chỉ thế hệ tổ tiên, ông bà.
• Hình ảnh so sánh “như cây có cội, như sông có nguồn”: mượn hình ảnh thiên nhiên để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ghi nhớ nguồn gốc.

c. Bài 3

"Anh em nào phải người xa,
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân
Yêu nhau như thể tay chân,
Anh em hòa thuận, hai thân vui vầy."

- Nội dung: Bài ca dao đề cao tình cảm anh em trong gia đình, nhắc nhở anh em phải biết yêu thương, đùm bọc và giúp đỡ lẫn nhau.

- Nghệ thuật:

• Cụm từ “cùng chung - cùng thân” nhấn mạnh mối quan hệ máu mủ, ruột thịt.
• Biện pháp tu từ so sánh: “yêu nhau như thể tay chân”: thể hiện sự gắn bó, nương tựa lẫn nhau trong cuộc sống.

3. Soạn bài Ca dao Việt Nam siêu ngắn - Tóm tắt nội dung và nghệ thuật

Câu 1. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Mỗi bài ca dao phản ánh tình cảm nào trong gia đình? Hãy phân tích ngắn gọn.

Hướng dẫn giải:

• Bài 1: Tình cảm yêu thương, kính trọng dành cho cha mẹ.
• Bài 2: Tình cảm biết ơn tổ tiên, nguồn cội.
• Bài 3: Tình cảm gắn bó, yêu thương giữa anh chị em ruột thịt.

Câu 2. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chọn và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ so sánh trong một bài ca dao.

Hướng dẫn giải:

- Bài 1:

• “công cha” với “núi ngất trời”; “nghĩa mẹ” với “nước ở ngoài biển Đông”.
• So sánh công ơn cha mẹ với những hình ảnh thiên nhiên lớn lao, kỳ vĩ, nhấn mạnh sự to lớn của công lao cha mẹ.

- Bài 2:

• “như cây có cội, như sông có nguồn”.
• Mượn hình ảnh thiên nhiên để khuyên nhủ con người về lòng biết ơn và trân trọng nguồn cội.

- Bài 3:

• Biện pháp tu từ so sánh: “yêu nhau như thể tay chân”.
• Thể hiện sự gắn bó, nương tựa lẫn nhau giữa anh em trong gia đình.

Câu 3. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Em thích bài ca dao nào nhất? Vì sao? Hãy chia sẻ cảm nhận của mình.

Hướng dẫn giải:

• Học sinh tự lựa chọn và giải thích lý do.
• Gợi ý: Bài ca dao số 2, với thông điệp về lòng biết ơn, là bài học quý giá trong cuộc sống.

Câu 4. (trang 43 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nếu được vẽ minh họa cho bài ca dao thứ nhất, em sẽ thể hiện bức tranh như thế nào? Hãy miêu tả chi tiết bằng lời hoặc phác thảo ý tưởng của mình.

Hướng dẫn giải:

Chia bức tranh thành hai phần chính. Phần trên thể hiện “công cha” với hình ảnh người cha đang lao động và núi non hùng vĩ. Phần dưới thể hiện “nghĩa mẹ” với hình ảnh người mẹ dịu dàng ru con và biển cả bao la, tạo nên sự tương phản và ý nghĩa sâu sắc.