Soạn bài Bếp lửa - Ngữ văn lớp 8 trang 23 sách Kết nối tri thức tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Bài thơ Bếp lửa của Bằng Việt đã khắc họa những ký ức sâu sắc và đầy cảm xúc về người bà, đồng thời làm nổi bật tình cảm thiêng liêng giữa bà và cháu. EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 8: Bếp lửa, một nguồn tham khảo quý giá dành cho học sinh.

Học sinh lớp 8 có thể tham khảo nội dung chi tiết và đầy đủ được chúng tôi trình bày dưới đây, giúp các em hiểu sâu hơn về tác phẩm và nắm vững kiến thức.

1. Soạn bài Bếp lửa chi tiết và đầy đủ

Câu 1. Bài thơ là lời của nhân vật nào, thể hiện cảm xúc về ai? Cảm xúc đó được khơi gợi từ đâu?

- Bài thơ là lời của người cháu, bày tỏ tình cảm sâu sắc dành cho người bà.

- Cảm xúc được khơi dậy từ hình ảnh bếp lửa, biểu tượng của sự ấm áp và yêu thương.

Câu 2. Hãy xác định bố cục của bài thơ.

Bài thơ được chia làm 4 phần:

• Phần 1. Khổ thơ đầu: Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng về bà.
• Phần 2. Từ “Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói” đến “Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng”: Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.
• Phần 3. Tiếp theo đến “Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!”: Suy ngẫm về cuộc đời và sự hy sinh của người bà.
• Phần 4. Còn lại: Thực tại cuộc sống của người cháu và nỗi nhớ bà da diết.

Câu 3. Nêu cảm nhận của em về hình ảnh người bà và tình cảm cháu dành cho bà. Những từ ngữ, chi tiết nào trong bài thơ giúp em có cảm nhận như vậy?

- Hình ảnh người bà hiện lên với vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam: tần tảo, đảm đang, giàu đức hy sinh. Bà không chỉ chăm lo cho cháu mà còn là chỗ dựa tinh thần vững chắc.

- Tình cảm cháu dành cho bà là sự kính yêu, biết ơn sâu sắc, cùng nỗi nhớ thương da diết và lòng trân trọng vô bờ.

- Những từ ngữ, chi tiết thể hiện rõ điều này: Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế; Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe; Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học; Cháu thương bà biết mấy nắng mưa; Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!; Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc;...

Câu 4. Trong bài thơ, hình ảnh bếp lửa được lặp lại nhiều lần. Theo em, việc lặp lại như vậy có tác dụng gì?

Hình ảnh bếp lửa được lặp lại nhiều lần, trở thành hình ảnh trung tâm của bài thơ, mang nhiều ý nghĩa sâu sắc. Mỗi lần nhớ về bếp lửa, người cháu lại nhớ đến bà, và ngược lại, khi nhớ về bà là nhớ ngay đến hình ảnh bếp lửa. Đó là biểu tượng của tình cảm bà cháu thiêng liêng, sự ấm áp và yêu thương vô bờ.

Câu 5. Bài thơ đã “vẽ” nên bức chân dung cuộc sống nào? Điều gì trong bức chân dung ấy gây ấn tượng sâu sắc nhất với em? Vì sao?

- Bài thơ đã “vẽ” nên bức chân dung cuộc sống: người bà tần tảo, đảm đang; những năm tháng đói khổ, nhọc nhằn nhưng đầy tình yêu thương.

• Ấn tượng sâu sắc: hình ảnh người bà giản dị, chan chứa tình yêu thương, không chỉ hiện lên trong bài thơ mà còn gần gũi, thân thuộc trong ký ức tuổi thơ của mỗi người.

2. Soạn bài Bếp lửa ngắn gọn và súc tích

2.1 Tác giả

- Bằng Việt, tên thật là Nguyễn Việt Bằng, sinh năm 1941, quê ở huyện Thạch Thất, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Ông bắt đầu sáng tác thơ từ đầu những năm 1960 và là một trong những nhà thơ trưởng thành trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

- Hiện nay, ông giữ chức Chủ tịch Hội liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm:

• Tập thơ Hương cây - Bếp lửa (1968, 2005), đồng tác giả với Lưu Quang Vũ.
• Đường Trường Sơn, cảnh và người (ký sự thơ, 1972 - 1973)
• Đất sau mưa (1977)
• Khoảng cách giữa lời (1984)
• Cát sáng (1985), in chung với nhà thơ Vũ Quần Phương
• Tập thơ Bếp lửa - Khoảng trời (1986)
• Phía nửa mặt trăng chìm (1995)
• Tập thơ Ném câu thơ vào gió (2001)
• Tập thơ Nheo mắt nhìn vào gió (2008)
• Tập thơ Hoa tường vi (tập thơ, 7 - 2018)...

2.2 Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

- Bài thơ được sáng tác năm 1963, khi tác giả đang là sinh viên ngành Luật tại nước ngoài.

- Bài thơ được in trong tập “Hương cây - Bếp lửa” (1968), tập thơ đầu tay của Bằng Việt và Lưu Quang Vũ.

b. Bố cục

Bài thơ được chia làm 4 phần:

• Phần 1: Khổ thơ đầu - Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng về bà.
• Phần 2: Từ “Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói” đến “Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng” - Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà gắn liền với hình ảnh bếp lửa.
• Phần 3: Tiếp theo đến “Ôi kỳ lạ và thiêng liêng - bếp lửa!” - Suy ngẫm về cuộc đời và sự hy sinh của người bà.
• Phần 4: Còn lại - Thực tại cuộc sống của người cháu và nỗi nhớ bà da diết.

c. Ý nghĩa nhan đề

“Bếp lửa” vốn là hình ảnh quen thuộc trong đời sống làng quê Việt Nam. Trong bài thơ, hình ảnh này không chỉ mang ý nghĩa tả thực, gắn liền với ký ức về người bà và tuổi thơ của tác giả, mà còn trở thành biểu tượng cho tình cảm bà cháu thiêng liêng. Bếp lửa gợi nhớ những kỷ niệm ấm áp về bà, đồng thời thắp lên ngọn lửa của sức sống, niềm tin, ước mơ và tình yêu thương vô bờ.

2.3 Đọc hiểu

a. Hình ảnh bếp lửa khơi nguồn cho dòng hồi tưởng về bà

- Hình ảnh bếp lửa gợi lên sự hy sinh, vất vả của người bà: “chờn vờn sương sớm”, “ấp iu nồng đượm” tạo cảm giác về một ngọn lửa bập bùng trong làn sương sớm, được nhen lên từ đôi tay khéo léo và tấm lòng ấm áp của bà.

- Điệp ngữ “một bếp lửa” nhấn mạnh hình ảnh trung tâm của bài thơ, khơi gợi nguồn cảm xúc dạt dào khi tác giả nhớ về bà.

- Chữ “thương” thể hiện tình cảm yêu mến, trân trọng của người cháu dành cho sự hy sinh và tần tảo của bà.

b. Những kỉ niệm tuổi thơ sống bên bà gắn với hình ảnh bếp lửa

Từ hình ảnh bếp lửa, người cháu nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ:

- Bếp lửa gắn liền với thời kỳ khó khăn của dân tộc:

• Khi cháu lên bốn tuổi: đã quen thuộc với mùi khói bếp, nhớ đến năm đói kém “đói mòn đói mỏi”, hình ảnh “khô rạc ngựa gầy”.
• Những năm tháng đói khổ khiến người cháu xót xa: “Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu/Nghĩ đến giờ sống mũi còn cay”.

- Bếp lửa gắn với những năm tháng sống cùng bà:

• Tiếng tu hú kêu trên cánh đồng xa gợi nhớ những câu chuyện bà kể.
• Cuộc sống sinh hoạt hàng ngày: bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.

- Bếp lửa còn thể hiện tình cảm của cháu: “Nhóm bếp lửa nghĩ thương bà khó nhọc”, đó là ngọn lửa của tình yêu thương cháy bỏng dành cho bà.

- Ngọn lửa bà nhen lên chứa đựng hy vọng và niềm tin mà bà truyền lại cho cháu.

c. Suy ngẫm về cuộc đời người bà

- Cuộc đời bà, giống như bao người phụ nữ Việt Nam khác, là một hành trình “lận đận nắng mưa”, tần tảo và hy sinh cả đời để lo cho con cháu.

- Điệp từ “nhóm” kết hợp với một loạt hình ảnh giàu ý nghĩa:

• “bếp lửa ấp iu nồng đượm”: thể hiện tình cảm ấm áp, dịu dàng của bà.
• “niềm yêu thương, khoai sắn ngọt bùi”: bà dạy cháu biết yêu thương và trân trọng những điều giản dị.
• “nồi xôi gạo mới sẻ chia chung vui”: bà dạy cháu bài học về sự sẻ chia và đoàn kết.
• “những tâm tình tuổi nhỏ”: bà góp phần nuôi dưỡng tâm hồn và nhân cách của cháu.

=> Từ hình ảnh bếp lửa bà nhen nhóm, cháu học được những bài học quý giá về cuộc sống và tình người.

- Câu thơ cuối vang lên như một tiếng reo: “Ôi kì lạ và thiêng liêng - bếp lửa”. Chỉ với “bếp lửa” giản dị, bà đã tạo nên bao điều kỳ diệu, nhờ đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng yêu thương vô bờ.

d. Thực tại cuộc sống của người cháu

- Người cháu khi trưởng thành: được đi nhiều nơi, chứng kiến hình ảnh “khói trăm tàu”, “lửa trăm nhà” với niềm vui và sự say mê trước cuộc sống hiện đại.

- Nhưng cháu vẫn không thể quên những kỷ niệm gian khó bên bà với “bếp lửa” chứa đựng tình yêu thương vô bờ.

- Câu hỏi “Sớm mai này bà nhóm bếp lên chưa?” như một lời nhắc nhở bản thân phải luôn ghi nhớ những năm tháng được sống bên bà.

2.4 Tổng kết

a. Nội dung

Bài thơ “Bếp lửa” đã khắc họa những kỷ niệm đầy xúc động về người bà và tình cảm bà cháu thiêng liêng. Đồng thời, tác giả bày tỏ lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn sâu sắc của người cháu đối với bà, cũng như với quê hương, gia đình và đất nước.

b. Nghệ thuật

• Giọng thơ chân thành, tha thiết, dễ đi vào lòng người.
• Kết hợp nhuần nhuyễn giữa biểu cảm, miêu tả, tự sự và bình luận.
• Hình ảnh thơ gần gũi, giản dị nhưng giàu sức gợi.