Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên - Ngữ văn lớp 6 trang 4 sách Cánh Diều tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

EduTOPS xin trân trọng giới thiệu tài liệu Soạn văn 6: Bài học đường đời đầu tiên, nằm trong bộ sách Cánh Diều, tập 2. Đây là nguồn tài liệu quý giá giúp học sinh nắm vững kiến thức và chuẩn bị bài hiệu quả.

Dưới đây là nội dung chi tiết của tài liệu, được trình bày một cách hệ thống và dễ hiểu, dành riêng cho các bạn học sinh lớp 6.

1. Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên - Tóm tắt ngắn gọn và súc tích

Câu 1. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Câu chuyện được kể qua lời của nhân vật nào? Hãy liệt kê các nhân vật xuất hiện trong câu chuyện.

Hướng dẫn giải: 

• Lời kể của nhân vật: Dế Mèn
• Các nhân vật chính: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc

Câu 2. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Dế Mèn cảm thấy ân hận về hành động nào? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.

Hướng dẫn giải:

- Dế Mèn ân hận vì đã trêu chọc chị Cốc, khiến Dế Choắt phải chịu hậu quả.

- Tóm tắt: Dế Mèn kiêu ngạo, thích trêu đùa. Một lần, cậu trêu chị Cốc khiến chị tức giận, vô tình khiến Dế Choắt bị liên lụy và chết thảm.

Câu 3. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Sau sự việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt, thái độ và tâm trạng của Dế Mèn thay đổi như thế nào? Nguyên nhân của sự thay đổi đó là gì?

Hướng dẫn giải:

• Ban đầu, Dế Mèn thản nhiên, coi việc trêu chọc là thú vị.
• Sau khi Dế Choắt chết, Dế Mèn cảm thấy sợ hãi, ân hận và nhận ra sai lầm của mình.

Câu 4. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Qua các chi tiết “tự họa” về bản thân, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu và thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt và chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?

Hướng dẫn giải:

• Dế Mèn rất tự tin và hãnh diện về bản thân.
• Dế Mèn có tính cách kiêu căng, hống hách.

Câu 5. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học gì?

Hướng dẫn giải:

Bài học: Không nên kiêu ngạo, phải biết mình là ai và sống có trách nhiệm.

Câu 6. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hóa trên cơ sở đảm bảo không thoát ly sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chi tiết đã được nhà văn “nhân cách hóa”.

Hướng dẫn giải:

- Những điểm “có thật”:

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Những chi tiết được nhân cách hóa:

• Ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên chóng lớn lắm.
• Một chàng dế thanh niên cường tráng.
• Bước đi bách bộ, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn.
• Chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• Đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
• Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…

2. Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên - Hướng dẫn chi tiết và đầy đủ nhất

2.1 Chuẩn bị

- Truyện kể về bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn, một hành trình từ kiêu ngạo đến nhận thức sâu sắc.

- Các sự việc chính trong câu chuyện bao gồm:

• Dế Mèn tự giới thiệu về bản thân.
• Dế Mèn kể về người bạn hàng xóm, Dế Choắt.
• Dế Mèn trêu chọc chị Cốc.
• Cái chết đau lòng của Dế Choắt.
• Bài học đường đời đầu tiên mà Dế Mèn rút ra.

- Các nhân vật chính trong truyện: Dế Mèn, Dế Choắt và chị Cốc. Nhân vật trung tâm là Dế Mèn.

- Sự tương đồng giữa các con vật trong truyện và con người thể hiện qua:

• Ngoại hình được miêu tả giống con người: Dế Mèn - một thanh niên cường tráng, đi đứng oai vệ, kiểu cách; Dế Choắt - gầy gò, dài lêu nghêu, mặt mũi ngẩn ngơ.
• Tính cách: Dế Mèn - hung hăng, trịch thượng; Dế Choắt - yếu ớt, nhút nhát.

- Ý nghĩa sâu sắc của câu chuyện: Ở đời, thói hung hăng, bất cẩn và thiếu suy nghĩ sẽ dẫn đến hậu quả khôn lường. Câu chuyện nhắc nhở chúng ta phải sống khiêm tốn, biết suy nghĩ kỹ trước khi hành động.

- Đôi nét về loài Dế Mèn: thuộc họ côn trùng, thường sống ở đồng cỏ, bụi rậm hoặc rừng cây, hoạt động chủ yếu vào ban đêm.

2.2 Đọc hiểu

(1) Hãy chú ý các chi tiết miêu tả Dế Mèn

- Ngoại hình:

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Hành động và tính cách:

• Ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên chóng lớn lắm.
• Một chàng dế thanh niên cường tráng.
• Bước đi bách bộ, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn.
• Chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• Đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
• Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…

(2) Qua lời kể của Dế Mèn, em hình dung thế nào về Dế Choắt:

Gợi ý: Dế Choắt cũng trạc tuổi Dế Mèn. Thân hình gầy gò, lại yếu ớt.

(3) Hình ảnh Dế Mèn và Dế Choắt mà em hình dung ở phần 3 có điểm tương đồng nào với Dế Mèn và Dế Choắt trong bức tranh bên dưới?

Gợi ý: Nét tương đồng về ngoại hình: Dế Mèn khỏe mạnh, cường tráng; Dế Choắt gầy gò, ốm yếu.

(4) Dế Mèn đã “nghịch ranh” như thế nào?

Dế Mèn đã trêu đùa chị Cốc, khiến chị ta vô cùng tức giận.

(5) Tai họa mà Dế Mèn kể ở đây là gì? Xảy ra với ai?

- Tai họa mà Dế Mèn kể: Cái chết thương tâm của Dế Choắt.

- Xảy ra với Dế Choắt.

(6) Em hãy tưởng tượng nét mặt Dế Mèn lúc này:

Nét mặt đầy buồn bã, cúi gằm mặt xuống đầy hối hận và day dứt.

(7) Tranh minh họa nhân vật nào và về sự việc gì trong truyện?

Tranh minh họa Dế Mèn đang đứng trước mộ của Dế Choắt, suy ngẫm về bài học đường đời đầu tiên đầy ý nghĩa.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Câu chuyện trên được kể bằng lời của nhân vật nào? Hãy chỉ ra các nhân vật tham gia vào câu chuyện.

Hướng dẫn giải:

• Câu chuyện được kể bằng lời của nhân vật: Dế Mèn.
• Các nhân vật tham gia vào câu chuyện: Dế Mèn, Dế Choắt, chị Cốc.

Câu 2. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Dế Mèn đã ân hận về việc gì? Hãy tóm tắt sự việc đó trong khoảng 3 dòng.

Hướng dẫn giải:

• Dế Mèn đã ân hận về việc trêu chọc chị Cốc, dẫn đến cái chết thương tâm của Dế Choắt.
• Tóm tắt: Dế Mèn, một chàng dế cường tráng nhưng kiêu ngạo, đã trêu chọc chị Cốc khiến chị tức giận. Hậu quả là Dế Choắt, người bạn yếu ớt, phải chịu vạ lây và chết thảm.

Câu 3. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Dế Mèn đã có sự thay đổi về thái độ và tâm trạng như thế nào sau sự việc trêu chị Cốc dẫn đến cái chết của Dế Choắt? Vì sao có sự thay đổi ấy?

Hướng dẫn giải:

• Ban đầu, Dế Mèn thản nhiên, coi việc trêu chọc là thú vị.
• Sau khi Dế Choắt chết, Dế Mèn cảm thấy sợ hãi, ân hận và nhận ra sai lầm của mình.

Câu 4. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Từ các chi tiết “tự họa” về bản thân và lời lẽ, cách xưng hô, điệu bộ, giọng điệu, thái độ của Dế Mèn đối với Dế Choắt, chị Cốc, em có nhận xét gì về tính cách của nhân vật này?

Hướng dẫn giải:

• Dế Mèn rất tự tin và hãnh diện về bản thân.
• Dế Mèn có tính cách kiêu căng, hống hách.

Câu 5. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Ở cuối đoạn trích, sau khi chôn cất Dế Choắt, Dế Mèn đã “đứng lặng giờ lâu” và “nghĩ về bài học đường đời đầu tiên”. Theo em, đó là bài học gì?

Hướng dẫn giải:

Bài học mà Dế Mèn đã rút ra: Ở đời mà có thói hung hăng bậy bạ, có đầu óc mà không biết suy nghĩ, sớm muộn cũng sẽ gặp họa vào thân.

Câu 6. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Nhà văn Tô Hoài từng chia sẻ: “Nhân vật trong truyện đồng thoại được nhân cách hóa trên cơ sở đảm bảo không thoát ly sinh hoạt có thật của loài vật.”. Dựa vào những điều em biết về loài dế, hãy chỉ ra những điểm “có thật” trong văn bản, đồng thời, phát hiện những chi tiết đã được nhà văn “nhân cách hóa”.

Hướng dẫn giải:

- Những điểm “có thật”:

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Những chi tiết được nhân cách hóa:

• Ăn uống điều độ và làm việc có chừng mực nên chóng lớn lắm.
• Một chàng dế thanh niên cường tráng.
• Bước đi bách bộ, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn.
• Chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• Đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm việc.
• Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…

Soạn bài Bài học đường đời đầu tiên - Tóm tắt ngắn gọn và súc tích

3.1 Tác giả

- Tô Hoài (1920 - 2014), tên khai sinh là Nguyễn Sen.

- Tô Hoài sinh ra tại thị trấn Kim Bài, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Đông cũ, nhưng lớn lên ở làng Nghĩa Đô, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, tỉnh Hà Đông (nay thuộc phường Nghĩa Đô, quận Cầu Giấy, Hà Nội).

- Ông có vốn hiểu biết sâu rộng về phong tục, tập quán của nhiều vùng miền khác nhau trên đất nước.

- Sáng tác của ông tập trung vào việc diễn tả những sự thật giản dị của đời sống.

- Các tác phẩm của ông đa dạng về thể loại, bao gồm truyện ngắn, truyện dài, hồi ký, kịch bản phim, tiểu luận…

- Năm 1996, ông được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Dế Mèn phiêu lưu ký (truyện dài, 1941), O chuột (tập truyện ngắn, 1942), Cỏ dại (hồi ký, 1944), Truyện Tây Bắc (tập truyện, 1953)...

3.2 Tác phẩm

- Xuất xứ: Bài học đường đời đầu tiên trích từ chương I của truyện Dế Mèn phiêu lưu ký. Tên đoạn trích do người biên soạn SGK đặt.

- Tóm tắt: Dế Mèn là một chú dế cường tráng nhờ ăn uống điều độ. Tuy nhiên, cậu có tính kiêu căng, luôn nghĩ mình “có thể sắp đứng đầu thiên hạ”. Dế Mèn coi thường những người xung quanh, đặc biệt là Dế Choắt - người bạn hàng xóm gầy gò, yếu ớt. Một lần, Dế Mèn trêu chọc chị Cốc khiến Dế Choắt chịu hậu quả. Choắt bị chị Cốc mổ đến kiệt sức và trước khi chết, đã khuyên Dế Mèn bỏ thói kiêu căng. Dế Mèn ân hận và nhận ra bài học đường đời đầu tiên.

- Bố cục:

• Phần 1. Từ đầu đến “có thể sắp đứng đầu thiên hạ”: Dế Mèn giới thiệu về bản thân.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Tôi về, không chút bận tâm”: Câu chuyện về người bạn hàng xóm, Dế Choắt.
• Phần 3. Còn lại: Bài học đường đời đầu tiên của Dế Mèn.

3.3 Đọc - hiểu văn bản

a. Dế Mèn giới thiệu về bản thân

- Hình dáng

• Đôi càng mẫm bóng.
• Những cái vuốt ở chân, ở khoeo cứ cứng dần và nhọn hoắt.
• Người rung rinh một màu nâu bóng mỡ, soi gương được và rất ưa nhìn.
• Đầu to ra, nổi từng tảng rất bướng.
• Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp.

- Cử chỉ, hành động:

• Ăn uống điều độ, làm việc có chừng mực.
• Bước đi bách bộ, cả người rung rinh một màu nâu bóng mỡ soi gương được và rất ưa nhìn.
• Chốc chốc lại trịnh trọng và khoan thai đưa cả hai chân lên vuốt râu.
• Đi đứng oai vệ, mỗi bước đi làm điệu dún dẩy các khoeo chân, rung lên rung xuống hai chiếc râu.
• Dám cà khịa với tất cả mọi bà con trong xóm: quát mất chị Cào Cào, đá ghẹo anh Gọng Vó…

=> Một chàng dế thanh niên cường tráng.

b. Câu chuyện về người bạn hàng xóm là Dế Choắt

- Dự đoán về sự việc sắp được kể: Dế Mèn kiêu ngạo, hung hăng sẽ trêu trọc, coi thường Dế Choắt.

- Cuộc đối thoại giữa Dế Mèn và Dế Choắt:

• Một lần sang chơi nhà Choắt, Dế Mèn lên tiếng chê bai: “Sao chú mày sinh sống cẩu thả quá như thế. Nhà cửa đâu mà tuềnh toàng…Ôi thôi, chú mày ơi! Chú mày có lớn mà chẳng có khôn..”.
• Hay khi Choắt bày tỏ ý muốn Dế Mèn đào một cái ngách sang bên nhà của Mèn, để khi có kẻ đến bắt nạt thì giúp đỡ nhau. Nhưng Dế Mèn lại khinh khỉnh: “Hức! Thông ngách sang nhà ta? Dễ nghe nhỉ? Chú mày hôi như cú mèo thế này, ta nào chịu được. Thôi, im cái điệu hát mưa dầm sùi sụt ấy đi. Đào tổ nông thì cho chết!”. Sau đó, chàng ta trở về mà chẳng nghĩ ngợi gì.

=> Thái độ của Dế Mèn đã thể hiện sự kiêu căng, ích kỉ.

- Khi Dế Mèn rủ Dế Choắt không hề nghĩ đến hậu quả, khiến chị Cốc tức giận. Dế Mèn nhanh chóng chui vào hang để Dế Choắt một mình đối mặt với chị Cốc. Chú Dế Choắt tội nghiệp phải chịu nỗi oan ức, bị chị Cốc mổ cho đến kiệt sức. Nhưng Dế Mèn vẫn không ra cứu bạn, nhận lỗi về mình và chịu trách nhiệm về lỗi lầm. Cuối cùng Dế Choắt kiệt sức mà chết.

- Khi Dế Choắt chết: Dế Mèn ân hận về cách đối xử của mình với Dế Choắt. Nó hối hận khi đã gián tiếp gây ra cái chết của Dế Choắt. Nó tự trách mình rằng nó là một kẻ có sức mạnh nhưng lại chỉ biết trốn tránh một cách nhát gan. Chôn cất Dế Choắt xong, cảm giác của nó thật hụt hẫng và bất lực bởi Dế Choắt đã chết rồi, đâu thể cứu vãn được nữa. Dế Mèn đứng lặng bởi nó muốn suy nghĩ một cách nghiêm túc về cách sống của mình trong suốt thời gian qua.

=> Cái chết của Dế Choắt đã khiến Dế Mèn nhận ra bài học đường đời đầu tiên.