Soạn bài Sống hay không sống - Vấn đề nhân sinh trong tác phẩm Chân trời sáng tạo, Ngữ văn lớp 11, trang 120, sách Chân trời sáng tạo tập 1

Sống hay không sống - đó là vấn đề là một tác phẩm văn học sâu sắc, được đưa vào giảng dạy trong chương trình Ngữ văn lớp 11, mang đến những suy ngẫm về ý nghĩa cuộc sống.

EduTOPS xin giới thiệu đến các em học sinh bài Soạn văn 11: Sống hay không sống - đó là vấn đề. Dưới đây là nội dung chi tiết, giúp các em nắm vững kiến thức và chuẩn bị tốt cho bài học.

Hướng dẫn soạn bài Sống hay không sống - đó là vấn đề

Trước khi đọc

Theo bạn, ngôn ngữ giao tiếp và cách nói năng của một người điên (hoặc giả điên) khác biệt như thế nào so với người bình thường? Hãy chia sẻ quan điểm của mình và thảo luận cùng các bạn trong lớp.

Gợi ý:

Ngôn ngữ giao tiếp và cách nói năng của một người điên (hoặc giả điên) thường khó hiểu, có thể bao gồm những câu nói đứt quãng, thiếu logic hoặc diễn đạt lộn xộn, không rõ ý so với người bình thường.

Đọc văn bản

Câu 1. Động cơ nào khiến vua Clô-đi-út quan tâm và hỏi han về nguyên nhân dẫn đến tình trạng tinh thần của Hăm-lét?

Vua Clô-đi-út nghi ngờ Hăm-lét đang giả điên để che giấu mục đích thực sự của mình.

Câu 2. Đây là lời đối thoại hay độc thoại? Có mối liên hệ gì giữa câu thoại của Pô-lô-ni-út với câu thoại này của nhà vua?

Đây là lời đối thoại. Vua đã bộc lộ suy nghĩ của mình khi nghe Pô-lô-ni-út nói chuyện với Ô-phê-li-a.

Câu 3. Đây là lời đối thoại hay độc thoại? Lời thoại này tiết lộ điều gì về tâm trí và tính cách của Hăm-lét?

Đây là lời độc thoại. Lời thoại này cho thấy sự băn khoăn, trăn trở sâu sắc trong tâm trí Hăm-lét.

Câu 4. Từ đây cho đến hết cuộc đối thoại với Ô-phê-li-a, Hăm-lét đã sử dụng lời lẽ như thế nào để đánh lạc hướng những kẻ đang theo dõi chàng?

Hăm-lét đã dùng những câu hỏi ngẫu nhiên, vô nghĩa để che giấu mục đích thực sự và đánh lạc hướng những kẻ đang theo dõi mình.

Câu 5. Lời thoại của nhân vật vua và Pô-lô-ni-út cho thấy sự suy đoán ban đầu của bạn là đúng hay sai? Hãy giải thích lý do tại sao bạn suy đoán đúng hoặc chưa đúng.

• Ý kiến: Đúng/Sai
• Giải thích: Dựa vào việc phân tích nội dung và tình tiết trong văn bản.

Sau khi đọc

Câu 1. Dựa vào nội dung tóm tắt cốt truyện ở phần đầu văn bản, hãy lí giải tình thế của Hăm-lét và mục đích giả điên của chàng.

- Tình thế của Hăm-lét: Hăm-lét là hoàng tử Đan Mạch, được hồn ma của cha - vị vua vừa qua đời - tiết lộ rằng cái chết của ông không phải do rắn độc cắn như triều đình loan báo, mà do Clô-đi-út, người em trai nham hiểm, đã đầu độc để chiếm ngai vàng và hoàng hậu. Từ đó, Hăm-lét bị thôi thúc bởi ý định trả thù cho cha, đồng thời băn khoăn tìm hiểu sự thật. Chàng giả điên, hành động kì lạ và nói năng khó hiểu để khiến mọi người xung quanh xa lánh. Nghi ngờ Hăm-lét đang âm mưu điều gì đó, vua Clô-đi-út sai người đưa chàng sang Anh, nhờ vua Anh thủ tiêu chàng. Tuy nhiên, Hăm-lét đã khôn khéo đảo ngược tình thế, loại bỏ hai tên hộ tống và trở về Đan Mạch để tiếp tục kế hoạch của mình.

- Mục đích giả điên: Che giấu những suy nghĩ và toan tính liên quan đến cái chết đột ngột của vua cha và hành động tàn ác của Clô-đi-út.

Câu 2. Xác định xung đột trong văn bản và cho biết những giằng xé nội tâm của Hăm-lét (liên quan đến việc lựa chọn giữa sống và chết, giữa những thái độ sống và nhân cách đối lập,...) có tác dụng như thế nào trong việc khơi sâu và phát triển xung đột trong các lớp kịch.

- Xung đột giữa việc Hăm-lét giả điên để che giấu ý đồ thực sự của mình với những hành động dò xét, theo dõi của vua Clô-đi-út và tay sai nhằm tiêu diệt chàng.

- Xung đột nội tâm của Hăm-lét: Sống hay không sống - đó là vấn đề.

- Tác dụng: Là yếu tố không thể thiếu trong xung đột kịch, thể hiện sự khủng hoảng tinh thần và những băn khoăn, do dự của Hăm-lét. Đồng thời, nó cho thấy nhân vật đang cố gắng vượt qua chính mình, từ chối lối sống “cam chịu”, “hèn mạt” để hướng tới tinh thần can đảm, biến ý định thành hành động.

Câu 3. Phân tích đoạn độc thoại nội tâm và những lời đối thoại của Hăm-lét với Ô-phê-li-a để làm rõ:

a. Nguyên nhân làm nảy sinh mối xung đột giữa Hăm-lét với các nhân vật khác và với xã hội Đan Mạch thời bấy giờ.

b. Thái độ, tình cảm của Hăm-lét trong những lời thoại với Ô-phê-li-a về người nữ.

Câu 4. Kẻ bảng sau vào vở, liệt kê một số biểu hiện “hành động bên trong”, “hành động bên ngoài” của nhân vật vua Clô-đi-út và Hăm-lét:

Từ bảng trên, hãy lí giải sự khác biệt giữa con người qua “hành động bên trong” và con người qua “hành động bên ngoài” của mỗi nhân vật. Nhận xét về cách xây dựng nhân vật và hành động kịch của tác giả trong văn bản.

Hướng dẫn giải:

- Sự khác biệt giữa con người qua “hành động bên trong” và con người qua “hành động bên ngoài” của mỗi nhân vật: Vua Clô-đi-út che giấu tội ác và bản chất độc ác bằng vẻ ngoài hiền lành, tốt bụng; Hăm-lét bên ngoài giả điên nhưng thực chất đang điều tra về cái chết của cha.

- Nhận xét về cách xây dựng nhân vật và hành động kịch của tác giả trong văn bản: Tác giả đã xây dựng thành công hai tuyến nhân vật đối lập thiện - ác, tạo nên sự tương phản rõ rệt và kịch tính.

Câu 5. Nhận xét về nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ đối thoại, độc thoại trong văn bản.

Hướng dẫn giải:

Nhận xét về nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ đối thoại, độc thoại trong văn bản: Tác giả sử dụng thành công các yếu tố này, góp phần đẩy xung đột lên cao trào và làm nổi bật tính cách nhân vật.

Câu 6. Xác định chủ đề và cho biết qua văn bản trên, tác giả muốn gửi đến người đọc/người xem thông điệp gì.

Hướng dẫn giải:

- Chủ đề của văn bản: Phản ánh chế độ xã hội thời trung cổ mục nát, thực dụng và tàn ác, nơi con người sẵn sàng dẫm đạp lên nhau để đạt được lợi ích cá nhân.

- Thông điệp tác giả muốn gửi đến người đọc/người xem: Hãy luôn tỉnh táo, sáng suốt để đưa ra những quyết định đúng đắn trong cuộc sống.

Câu 7. Từ việc đọc văn bản Sống hay không sống - Đó là vấn đề và Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài, bạn rút ra được những lưu ý gì khi đọc một văn bản bi kịch?

• Đọc kĩ lời thoại của nhân vật để hiểu sâu sắc tâm lý và tính cách.
• Chú ý đến ngôn ngữ nhân vật, đặc biệt là sự khác biệt giữa đối thoại và độc thoại.
• Xác định đề tài và thông điệp chính của vở kịch.
• Phân tích xung đột kịch và cách nó được đẩy lên cao trào.

*Bài tập sáng tạo: Thành lập nhóm kịch và sân khấu hoá (một phần hoặc toàn phần) một trong hai văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài hoặc Sống hay không sống - đó là vấn đề. Cho biết bạn dự định vào vai nhân vật nào trong màn sân khấu hoá của nhóm và giải thích lí do.

Hướng dẫn giải:

Học sinh thực hiện theo hướng dẫn và sáng tạo dựa trên yêu cầu của bài tập.