Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà: Dàn ý chi tiết và 20 bài văn mẫu đặc sắc dành cho học sinh lớp 8

Nguyễn Khuyến, một thi nhân lỗi lạc của nền văn học Việt Nam, đã để lại cho hậu thế nhiều tác phẩm xuất sắc. Trong số đó, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' được xem là một viên ngọc sáng, thể hiện tài năng và tâm hồn của ông.

EduTOPS mang đến cho bạn tài liệu văn mẫu Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà, bao gồm dàn ý chi tiết và 20 bài văn mẫu đặc sắc. Hãy cùng khám phá ngay để hiểu rõ hơn về tác phẩm này.

Dàn ý phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến

I. Mở bài

- Khái quát về tác giả Nguyễn Khuyến: Cuộc đời, sự nghiệp sáng tác và những đóng góp nổi bật của ông đối với nền văn học Việt Nam.

- Giới thiệu bài thơ 'Bạn đến chơi nhà': Hoàn cảnh sáng tác, giá trị nội dung sâu sắc và những đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm.

II. Thân bài

1. Câu đầu: Giới thiệu việc bạn đến chơi nhà

- Thời gian: 'Đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, thể hiện sự mong đợi và trân trọng tình bạn.

- Cách xưng hô: 'Bác' thể hiện sự thân mật, gần gũi và tình cảm gắn bó giữa hai người bạn.

- Giọng điệu: Cởi mở, chân thành, phản ánh thái độ hiếu khách và niềm vui khi được đón tiếp bạn.

- Hai vế câu: Sóng đôi như một lời reo vui, tạo nên không khí vui tươi và đầy ắp tình cảm.

=> Câu mở đầu như một lời chào đón chân tình, tự nhiên, thể hiện sự quý mến và trân trọng tình bạn.

2. 6 câu tiếp: Hoàn cảnh của nhà thơ khi bạn đến thăm

Nhà thơ đã khéo léo miêu tả một tình huống éo le khi bạn đến chơi:

- Trẻ đi vắng: Không có người sai đi mua đồ tiếp đãi bạn, gợi lên sự thiếu thốn và bối rối.

- Chợ thì xa: Khoảng cách địa lý khiến việc đi chợ trở nên khó khăn, đồng thời nhấn mạnh sự vắng vẻ và đơn sơ của gia đình.

- Trong nhà chẳng có gì đáng giá:

• Ao sâu - khó bắt cá: Không thể có cá để tiếp đãi bạn.
• Cải chưa ra cây, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đang ra hoa - tất cả rau quả trong vườn đều chưa thể sử dụng được.
• Miếng trầu - ngay cả thứ tối thiểu để tiếp khách cũng không có.

=> Qua những hình ảnh này, nhà thơ muốn khắc họa một cuộc sống giản dị, thiếu thốn về vật chất nhưng đầy tình người.

- Sự thiếu thốn ấy không làm nhà thơ buồn phiền mà ngược lại, ông vẫn lạc quan, yêu đời: Thể hiện qua giọng điệu hài hước, dí dỏm.

3. Câu cuối: Tình bạn thắm thiết

- 'Bác đến chơi đây': Dù vật chất không đầy đủ, nhưng tình bạn chân thành mới là điều quý giá nhất.

- 'Ta với ta':

• Từ 'ta' đầu tiên: Chỉ chủ nhà - nhân vật trữ tình.
• Từ 'ta' thứ hai: Chỉ người bạn - vị khách quý.
• Từ 'với': Thể hiện sự gắn kết, không còn khoảng cách giữa hai người.

=> Câu thơ khẳng định tình bạn tri kỷ, sự thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc, vượt lên trên mọi giá trị vật chất.

III. Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật độc đáo của bài thơ 'Bạn đến chơi nhà'.

Phân tích ngắn gọn bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến

Đoạn văn mẫu số 1

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến truyền tải thông điệp sâu sắc về giá trị của tình bạn. Mở đầu bài thơ, tác giả giới thiệu việc người bạn đến thăm nhà. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, khiến nhân vật trữ tình vui mừng và mong muốn tiếp đãi bạn thật chu đáo. Cách xưng hô 'bác' thể hiện sự thân mật, gần gũi. Tuy nhiên, hoàn cảnh lại không cho phép: trẻ đi vắng, không ai để sai đi mua đồ tiếp khách, và chợ thì ở quá xa. Trong nhà, mọi thứ đều chưa thể dùng để tiếp đãi bạn: 'ao sâu - khôn chài cá', 'cải chửa ra cây, cà mới nụ', 'bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa'. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Dù hoàn cảnh thiếu thốn, tình bạn vẫn nguyên vẹn. Câu thơ cuối khẳng định tình bạn tri kỷ của Nguyễn Khuyến. Cụm từ 'ta với ta' mang ý nghĩa sâu sắc: 'ta' thứ nhất là nhân vật trữ tình, 'ta' thứ hai là người bạn. Từ 'với' thể hiện sự gắn bó, không còn khoảng cách. 'Ta với ta' chính là tôi và bác, chúng ta bên nhau. Cuộc sống tuy nghèo khó nhưng có bạn bè thì vẫn tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Tình bạn tri kỷ trong bài thơ thật đáng ngưỡng mộ và khâm phục.

Đoạn văn mẫu số 2

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến là một bản tình ca về tình bạn chân thành, sâu sắc. Mở đầu bài thơ, tác giả miêu tả hoàn cảnh khi người bạn đến thăm nhà. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, khiến nhân vật trữ tình tràn ngập niềm vui và hạnh phúc. Cách xưng hô 'bác' thể hiện sự thân mật, gần gũi giữa hai người bạn. Tuy nhiên, hoàn cảnh lúc này lại vô cùng éo le: trẻ đi vắng, không ai để sai đi mua đồ tiếp khách, và chợ thì ở quá xa. Không dừng lại ở đó, nhà thơ còn liệt kê một loạt sự vật như 'ao sâu - khôn chài cá', 'cải chửa ra cây, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa'. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Sự thiếu thốn dường như đã lên đến đỉnh điểm. Nhưng chính trong hoàn cảnh ấy, tình bạn vẫn vẹn nguyên, không hề vơi bớt. Câu thơ cuối khẳng định tình bạn tri kỷ của Nguyễn Khuyến: 'Bác đến chơi đây ta với ta'. Đại từ 'ta' thứ nhất chỉ nhà thơ, còn 'ta' thứ hai chỉ người bạn. Từ 'với' thể hiện sự gắn bó, không còn khoảng cách. 'Ta với ta' chính là tôi và bác, chúng ta bên nhau. Dù cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, nhưng có bạn bè thì vẫn tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Tình bạn tri kỷ trong 'Bạn đến chơi nhà' thật đáng ngưỡng mộ và cảm phục.

Đoạn văn mẫu số 3

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến là một bản ca ngợi tình bạn chân thành và sâu sắc. Hai câu thơ mở đầu giới thiệu sự kiện người bạn đến thăm. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, khiến nhân vật trữ tình tràn đầy niềm vui và mong muốn tiếp đãi bạn thật chu đáo. Tuy nhiên, hoàn cảnh lại không cho phép: trẻ đi vắng, không ai để sai đi mua đồ tiếp khách, và chợ thì ở quá xa. Trong nhà, mọi thứ đều chưa thể dùng để tiếp đãi bạn: 'ao sâu - khôn chài cá', 'cải chửa ra cây, cà mới nụ', 'bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa'. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Dù vậy, sự thiếu thốn ấy không làm giảm đi tình bạn tri kỷ. Đại từ 'ta' thứ nhất chỉ nhân vật trữ tình, còn 'ta' thứ hai chỉ người bạn. Từ 'với' thể hiện sự gắn bó, không còn khoảng cách. 'Ta với ta' chính là tôi và bác, chúng ta bên nhau. Cuộc sống tuy nghèo khó, nhưng có bạn bè thì vẫn tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Tình bạn tri kỷ trong bài thơ thật đáng ngưỡng mộ và cảm phục. 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến đã truyền tải một thông điệp ý nghĩa và giá trị về tình bạn.

Phân tích bài thơ Bạn đến chơi nhà của Nguyễn Khuyến

Mẫu 1

Đề tài tình bạn luôn là chủ đề quen thuộc trong văn học. Một trong những tác phẩm tiêu biểu là bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa”

Hai câu thơ đầu giới thiệu hoàn cảnh người bạn đến thăm nhà. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' cho thấy khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ. Tuy nhiên, hoàn cảnh của nhân vật trữ tình lúc này lại rất éo le: trẻ đi vắng, không ai để sai đi mua đồ tiếp khách, và chợ thì ở quá xa.

Những câu thơ tiếp theo, nhân vật trữ tình liệt kê sự thiếu thốn của mình:

“Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có”

Trong nhà của nhân vật trữ tình chẳng có gì để tiếp khách. Ao sâu khó bắt cá, vườn rộng nhưng cải chưa ra cây, cà mới có nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp chỉ có hoa. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Tuy nhiên, sự thiếu thốn này không làm giảm đi niềm vui và hạnh phúc của người bạn.

“Bác đến chơi đây ta với ta”

Câu thơ cuối khẳng định tình bạn tri kỷ. Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, bài 'Qua Đèo Ngang' cũng sử dụng cụm từ 'ta với ta':

“Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta”

Trong câu thơ trên, 'ta với ta' chỉ tác giả, đang một mình nơi đèo Ngang hoang vu, làm tăng thêm nỗi buồn và cô đơn. Còn trong 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến, 'ta với ta' mang ý nghĩa khác. 'Ta' thứ nhất là nhân vật trữ tình, 'ta' thứ hai là người bạn. Từ 'với' thể hiện sự gắn bó, không còn khoảng cách. 'Ta với ta' chính là tôi và bác, chúng ta bên nhau. Dù cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, nhưng có bạn bè thì vẫn tràn đầy niềm vui và hạnh phúc.

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến đã truyền tải một thông điệp ý nghĩa và giá trị về tình bạn.

Mẫu 2

Nguyễn Khuyến là một trong những nhà thơ lớn của dân tộc. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là bài thơ 'Bạn đến chơi nhà', ca ngợi tình bạn chân thành và sâu sắc.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa”

Hai câu thơ mở đầu giới thiệu việc người bạn đến thăm nhà. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, khiến nhân vật trữ tình vui mừng và mong muốn tiếp đãi bạn thật chu đáo. Cách xưng hô 'bác' thể hiện sự thân mật, gần gũi. Tuy nhiên, hoàn cảnh lại không cho phép: trẻ đi vắng, không ai để sai đi mua đồ tiếp khách, và chợ thì ở quá xa.

Không dừng lại ở đó, hoàn cảnh của nhân vật trữ tình càng thêm éo le với những hình ảnh được khắc họa:

“Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có”

Trong nhà của nhân vật trữ tình, mọi thứ đều chưa thể dùng để tiếp khách: 'ao sâu - khôn chài cá', 'cải chửa ra cây, cà mới nụ', 'bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa'. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Tuy nhiên, sự thiếu thốn này không làm giảm đi tình bạn tri kỷ:

“Bác đến chơi đây ta với ta”

Câu thơ cuối khẳng định tình bạn tri kỷ của Nguyễn Khuyến. Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, cụm từ 'ta với ta' cũng đã từng xuất hiện:

“Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta”

Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, 'ta với ta' chỉ tác giả, đang một mình nơi đèo Ngang hoang vu, làm tăng thêm nỗi buồn và cô đơn trước dòng thời gian trôi chảy.

Còn trong thơ của Nguyễn Khuyến, 'ta với ta' mang ý nghĩa khác. 'Ta' thứ nhất là nhân vật trữ tình, 'ta' thứ hai là người bạn. Từ 'với' thể hiện sự gắn bó, không còn khoảng cách. 'Ta với ta' chính là tôi và bác, chúng ta bên nhau. Dù cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, nhưng có bạn bè thì vẫn tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Tình bạn tri kỷ thật đáng ngưỡng mộ và cảm phục.

Với những hình ảnh giản dị và giọng thơ hóm hỉnh, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến đã truyền tải một thông điệp ý nghĩa và giá trị về tình bạn.

Mẫu 3

Nguyễn Khuyến là một trong những nhà thơ lớn của dân tộc. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là bài thơ 'Bạn đến chơi nhà', ca ngợi tình bạn chân thành và sâu sắc:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!”

Cụm từ 'đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, khiến nhà thơ vui mừng và hạnh phúc. Cách xưng hô 'bác' thể hiện sự thân mật, gần gũi. Câu thơ đầu như một tiếng reo vui, một lời đón khách đầy cởi mở và chân thành.

Tuy nhiên, hoàn cảnh của nhà thơ lúc này lại rất éo le. Trẻ đi vắng, không ai để sai đi mua đồ tiếp khách, và chợ thì ở quá xa. Không chỉ vậy, nhà thơ còn liệt kê một loạt sự vật như 'ao sâu - khôn chài cá', 'cải chửa ra cây, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa'. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Sự thiếu thốn dường như đã lên đến đỉnh điểm. Nhưng thay vì buồn phiền, nhà thơ vẫn lạc quan, yêu đời. Bài thơ mang giọng điệu hóm hỉnh, vui tươi.

Dù vật chất thiếu thốn, tình bạn mới là điều quý giá nhất. Câu thơ cuối khẳng định tình bạn tri kỷ của Nguyễn Khuyến: 'Bác đến chơi đây ta với ta'. Bà Huyện Thanh Quan cũng từng sử dụng cụm từ 'ta với ta' trong bài 'Qua Đèo Ngang':

“Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng ta với ta”

Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, 'ta với ta' chỉ cùng một người, tức tác giả, đang một mình nơi đèo Ngang hoang vu. Thời gian chiều tà gợi nỗi buồn và sự cô đơn, sợ hãi trước dòng thời gian trôi chảy. Không gian rộng lớn nhưng chỉ toàn những vật vô tri, vô giác. Hình ảnh đời sống con người xuất hiện nhưng thầm lặng, nhỏ bé. Âm thanh sự sống đơn điệu, gợi nỗi buồn sâu thẳm. Con người lẻ loi trước vũ trụ mênh mông, nhớ về quê hương và thương xót cho hoàn cảnh đất nước.

Ngược lại, trong thơ Nguyễn Khuyến, 'ta với ta' mang ý nghĩa khác. 'Ta' thứ nhất là nhà thơ, 'ta' thứ hai là người bạn. Từ 'với' thể hiện sự gắn bó, không còn khoảng cách. 'Ta với ta' chính là tôi và bác, chúng ta bên nhau. Dù cuộc sống còn nhiều thiếu thốn, nhưng có bạn bè thì vẫn tràn đầy niềm vui và hạnh phúc. Nhà thơ không hề cảm thấy cô đơn, buồn bã mà ngược lại, rất vui vẻ và hạnh phúc. Tình bạn tri kỷ thật đáng ngưỡng mộ và cảm phục.

Như vậy, 'Bạn đến chơi nhà' đã khắc họa một tình bạn chân thành, đáng ngưỡng mộ. Bài thơ là một trong những tác phẩm tiêu biểu cho phong cách thơ của Nguyễn Khuyến.

Mẫu 4

Nguyễn Khuyến là một trong những nhà thơ lớn của dân tộc. Một trong những tác phẩm tiêu biểu của ông là bài thơ 'Bạn đến chơi nhà', ca ngợi tình bạn chân thành và sâu sắc:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!”

Mở đầu bài thơ, tác giả giới thiệu việc bạn đến thăm nhà. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ. Cách xưng hô 'bác' thể hiện sự thân mật, gần gũi giữa hai người bạn. Giọng điệu cởi mở, chân thành phản ánh thái độ hiếu khách của nhân vật trữ tình.

Tiếp theo, Nguyễn Khuyến khắc họa hoàn cảnh sống thiếu thốn của mình khi bạn đến thăm. Hoàn cảnh éo le khi 'trẻ thời đi vắng', nghĩa là không có ai để sai đi mua đồ tiếp khách. 'Chợ thời xa' gợi lên sự xa xôi, việc đi chợ rất mất thời gian và không có người ở nhà tiếp bạn. Trong nhà cũng chẳng có gì để tiếp đãi bạn: 'ao sâu - khôn chài cá', 'cải chửa ra cây, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa'. Ngay cả 'miếng trầu' - thứ tối thiểu để tiếp khách - cũng không có. Qua những hình ảnh này, nhà thơ muốn khắc họa một cuộc sống đạm bạc, thiếu thốn về vật chất. Tuy nhiên, sự thiếu thốn ấy không làm nhà thơ buồn phiền mà ngược lại, ông vẫn lạc quan, yêu đời, thể hiện qua giọng thơ hóm hỉnh, hài hước.

Câu thơ cuối cùng khẳng định tình bạn tri kỷ của nhà thơ. Dù thiếu thốn về vật chất, người bạn vẫn trân trọng tình cảm, điều đó thật đáng quý. Cụm từ 'ta với ta' từng xuất hiện trong bài thơ 'Qua Đèo Ngang' của Bà Huyện Thanh Quan:

“Dừng chân đứng lại trời, non, nước
Một mảnh tình riêng, ta với ta"

Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, hai đại từ 'ta' trong cụm từ 'ta với ta' đều chỉ nhà thơ. Lúc này, bà chỉ có một mình đối diện với chính mình, cô đơn và lẻ loi. Sự cô đơn ấy dường như không có ai cùng chia sẻ.

Còn trong thơ Nguyễn Khuyến, đại từ 'ta' chỉ tác giả và người bạn tâm giao. 'Ta với ta' đồng nghĩa với tôi và bác, chúng ta bên nhau. Từ 'với' thể hiện mối quan hệ song hành, gắn bó, không còn khoảng cách. Qua đó, nhà thơ thể hiện tình bạn tri âm tri kỷ. Dù trong hoàn cảnh thiếu thốn, chẳng có gì quý giá để tiếp đãi bạn, nhưng nhà thơ và người bạn vẫn cảm thấy vui vẻ, hạnh phúc. Nhà thơ không hề buồn thương, cô độc mà ngược lại, rất vui vẻ và ấm áp nhờ tình bạn tri kỷ.

Tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ là sự sẻ chia, đồng cảm, không màng đến giá trị vật chất. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' quả là một tác phẩm độc đáo và ý nghĩa.

Mẫu 5

Nguyễn Khuyến là một nhà thơ tiêu biểu của nền thi ca cuối thế kỷ XVIII và đầu thế kỷ XIX. Ông đã để lại nhiều tác phẩm ấn tượng, sâu sắc trong lòng người đọc.

Bài thơ 'Bác đến chơi nhà' thể hiện tình cảm mộc mạc, chân thành của tác giả dành cho người bạn thân. Tình bạn ấy không vì vật chất mà xuất phát từ sự thấu hiểu và gắn bó sâu sắc. Dù không có gì để tiếp đãi bạn, tình cảm giữa họ vẫn keo sơn, bền chặt.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!”

Bài thơ đã khắc họa tấm chân tình của tác giả dành cho người bạn tri kỷ. Tình bạn ấy không bị ảnh hưởng bởi vật chất tầm thường mà luôn giữ được sự cao quý và chân thành.

Câu thơ đầu tiên 'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà' thể hiện niềm vui và sự thân mật của tác giả khi gặp lại bạn thân sau một thời gian dài. Có thể vì bận bịu công việc hoặc đường xá xa xôi mà họ ít có dịp gặp gỡ.

Những câu thơ đầu khiến người đọc cảm nhận được sự hụt hẫng, lo lắng của tác giả khi khách quý đến thăm mà nhà chẳng có gì đãi khách. Ngay cả những thứ vốn sẵn có như rau cải, bầu bí trong vườn cũng không có. Tiếp khách mà ngay cả miếng trầu cũng không, thật đáng tiếc. Những lời thơ thể hiện sự phân trần, giải thích cho sự thiếu thốn của mình.

Tuy nhiên, nếu đọc kỹ, ta sẽ thấy đây chỉ là cách nói vui vẻ, bông đùa của Nguyễn Khuyến để trêu đùa bạn mình. Qua những lời trần tình, ta cũng cảm nhận được sự giản dị, mộc mạc của làng quê Việt Nam thời xưa.

Với nhịp thơ đều đặn, nhẹ nhàng, bài thơ như một lời tâm sự thủ thỉ, kèm theo những nụ cười hóm hỉnh, trêu đùa của tác giả. Đối lập với sự thiếu thốn vật chất là tấm lòng chân thành, tình cảm sâu sắc mà tác giả dành cho bạn mình.

Câu thơ cuối 'Bác đến chơi đây ta với ta' thể hiện rõ nét tình bạn chân thành, cao quý của tác giả. Đó là thứ tình cảm không bị ảnh hưởng bởi vật chất tầm thường, mà luôn bền chặt và vững vàng.

Trong thơ của Bà Huyện Thanh Quan, câu 'Một mảnh tình riêng ta với ta' thể hiện nỗi buồn và sự cô đơn khi tác giả chỉ có một mình đối diện với chính mình. Còn trong 'Bác đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến, 'ta với ta' lại mang ý nghĩa hoàn toàn khác: đó là sự hòa quyện, thấu hiểu giữa hai người bạn tri kỷ.

Bài thơ thể hiện sự thành công của Nguyễn Khuyến trong việc sáng tác thơ trào phúng. Ngôn ngữ tinh tế, nhịp thơ nhẹ nhàng, tự nhiên, tạo nên sự hấp dẫn và lôi cuốn người đọc. Lời thơ như một lời tâm sự chân thành, thủ thỉ, thể hiện tài năng và tâm hồn của tác giả.

Đây là một bài thơ hay, viết về tình bạn trong sáng, không vụ lợi. Nó ca ngợi tình bạn vĩnh cửu, được xây dựng trên nền tảng của sự thấu hiểu và trải qua nhiều thử thách. Tình bạn ấy không bao giờ bị phai nhạt bởi những thứ nhỏ nhặt, mà luôn bền chặt và đáng quý.

Mẫu 6

Tình mẹ bao la, tình cha mạnh mẽ, tình anh em thân thiết, nhưng thiêng liêng, bền chặt và lâu dài nhất vẫn là tình bạn.

Là một nhà thơ giàu tình cảm, Nguyễn Khuyến cũng không ngoại lệ khi viết về tình bạn. Những bài thơ của ông về chủ đề này đều là những minh chứng sâu sắc và đầy cảm xúc. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là một trong những tác phẩm tiêu biểu, không chỉ thành công nhất của ông mà còn là đại diện xuất sắc cho thơ Nôm Đường luật Việt Nam.

Bài thơ được viết trong một kỷ niệm đáng nhớ của Nguyễn Khuyến khi ông đã ở tuổi xưa nay hiếm. Nó thể hiện cảm xúc của ông khi gặp lại một người bạn cũ từ thời quan trường, nay tình cờ gặp nhau nơi thôn quê thanh bình – quê hương của ông. Từng câu thơ mượt mà, thanh cao, đầy tình cảm thắm thiết, gắn bó, mang đậm chất nhân văn. Câu thơ mở đầu như một tiếng reo vui, khơi nguồn cho mọi tình huống và cảm xúc trong bài.

Gặp lại bạn cũ thật là điều quý giá, đặc biệt là khi gặp nhau nơi chốn quê nhà. Tình bạn ấy thật đáng trân trọng. Dù đã trải qua bao vinh hoa chốn kinh thành, họ vẫn nhớ về nhau, vẫn tìm đến thăm hỏi. Tuy tình cảm nồng hậu, nhưng bài thơ vẫn có những tình tiết hài hước. Hôm nay bạn đến chơi nhà thật quý, nhưng hoàn cảnh lại khiến tác giả lúng túng: trẻ đi vắng, chợ xa, ao sâu khó bắt cá... Một loạt tình huống được liệt kê.

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!”

Thật trớ trêu và đầy hài hước. Lời thơ tự nhiên, vui tươi, trong sáng, tạo nên một thanh điệu hoạt bát, thể hiện sự hiếu khách của chủ nhà trước vị khách quý. Dù thiếu thốn mọi thứ, ngay cả miếng trầu tối thiểu cũng không có, câu cuối lại là một bất ngờ đầy ý nghĩa, chứa đựng cảm xúc dạt dào, khó tả.

Tình bạn ấy vượt lên trên mọi lễ nghi tầm thường. Ba từ 'ta với ta' là trọng tâm của bài thơ. Âm điệu thay đổi, trở nên thân mật, ngọt ngào. Nó khác biệt hoàn toàn với cụm từ 'ta với ta' trong bài 'Qua Đèo Ngang' của Bà Huyện Thanh Quan. Trong 'Qua Đèo Ngang', cụm từ này thể hiện nỗi cô đơn, hiu quạnh nơi đất khách, còn trong 'Bạn đến chơi nhà', nó lại là biểu tượng của tình bạn chân thành, thanh tao, trong sáng. Tác giả đã khéo léo lột tả sự nhiệt tình, nồng hậu của mình trước hoàn cảnh bất ngờ và thiếu thốn. Đằng sau những câu thơ giản dị là hai tâm hồn đồng điệu, hướng về nhau với tình cảm chân chất, hóm hỉnh.

Bài thơ đã khắc họa hình ảnh một tình bạn không cần vật chất, và từ đó đúc kết một chân lý sâu sắc: 'Bác đến chơi đây, ta với ta'. Bài thơ không chỉ là lời bày tỏ chân tình của tác giả mà còn là một triết lý, một bài học về giá trị của tình bạn – thứ cao quý hơn mọi của cải vật chất.

Mẫu 7

Ca dao dân ca có nhiều câu rất hay nói về tình bạn, một tình cảm thiêng liêng và đáng quý. Nguyễn Khuyến, một vị quan về ở ẩn, sống cô đơn nơi thôn quê, đã viết nên những vần thơ đầy cảm xúc khi gặp lại bạn cũ. Hãy cùng lắng nghe những cảm xúc ấy:

“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!”

Bài thơ khơi dậy trong ta niềm xúc động trước tấm lòng chân tình của Nguyễn Khuyến.

Mở đầu bài thơ là một lời chào thân mật, hóm hỉnh: 'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà'. Câu thơ như lời chào đón vui mừng của Nguyễn Khuyến khi có bạn đến thăm. 'Đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, khiến nhà thơ vui mừng khôn xiết. Từ khi về ở ẩn, sống cô đơn nơi thôn quê, ông luôn mong có người tâm giao để trò chuyện. Người bạn ấy đã đến, niềm vui nào lớn hơn?

Thoạt nghe, ta có cảm giác nhà thơ như tiếc nuối vì không có gì để tiếp đãi bạn. Đây là cách nói cường điệu, thi vị hóa cuộc sống đạm bạc của mình. Lời nói ấy vừa đùa vui với bạn, vừa thể hiện sự mong chờ những dịp bạn đến thăm. Hoàn cảnh sống của tác giả nơi thôn quê thật giản dị, thanh bạch, gắn bó với làng xóm quê hương.

Nhịp thơ đều đặn, nhẹ nhàng như lời tâm sự, kèm theo nụ cười hóm hỉnh của nhà thơ. Trong nhiều bài thơ, Nguyễn Khuyến đã thể hiện sâu sắc tình cảm với bạn bè:

“Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải, không tiền không mua
Câu thơ nghĩ đắn đo muốn viết
Viết đưa ai, ai biết mà đưa?
Giường kia, treo những hững hờ
Đàn kia, gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”

Qua đoạn thơ trên, ta thấy tình bạn giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê thật gắn bó. Chén rượu sẽ ngọt ngào nếu hai người cùng thưởng thức, đàn hát, bình thơ. Thiếu một trong hai, mọi thứ trở nên hững hờ, ngẩn ngơ.

Không chỉ tình bạn của Nguyễn Khuyến, trong dân gian, chúng ta còn xúc động trước tình bạn của Lưu Bình và Dương Lễ. Tình cảm của Nguyễn Khuyến và bạn mình không phân biệt tuổi tác, hoàn cảnh, mà dựa trên sự cảm thông, chia sẻ.

Câu thơ cuối cùng bộc lộ rõ tình cảm chân thành của Nguyễn Khuyến với bạn. Đó là tình cảm thiêng liêng, vượt lên trên mọi nghi thức xã giao. 'Bác đến chơi đây' - không cần vật chất, chỉ cần 'ta với ta'. Đại từ 'ta' được sử dụng rất độc đáo, vừa là 'tôi', vừa là 'bác', là hai chúng ta. Hai người đã quá hiểu nhau, không cần nói nhiều. Tình bạn của họ thật cao quý, đẹp đẽ.

Bài thơ thể hiện thành công nghệ thuật trào phúng, ngôn ngữ đặc sắc. Dù là thơ Đường với khuôn mẫu nghiêm ngặt, bài thơ vẫn rất bình dị, như lời ăn tiếng nói hàng ngày. Những sản vật đồng quê được đưa vào thơ một cách tự nhiên, tạo nên sự gần gũi, thân mật như chính tình cảm của họ.

Mẫu 8

Từ xưa đến nay, tình bạn luôn là chủ đề được nhắc đến nhiều trong thi ca Việt Nam. Dù không phải là chủ đề mới, nhưng mỗi người lại có cách cảm nhận và thể hiện riêng. Vì vậy, cùng là tình bạn, nhưng mỗi bài thơ lại mang những cung bậc cảm xúc, bối cảnh và nội dung khác nhau. Trong số đó, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm tiêu biểu. Bài thơ là lời tâm tình chân thành, mộc mạc của nhà thơ gửi đến người bạn của mình. Dù hoàn cảnh có nghèo khó, đơn sơ, tình bạn giữa họ vẫn thắm thiết, chân thành.

Mở đầu bài thơ là những lời tâm sự, thể hiện niềm vui của tác giả khi bạn đến thăm. 'Đã bấy lâu nay' gợi lên khoảng thời gian dài chưa gặp gỡ, và hôm nay, nhà thơ mới có dịp gặp lại bạn ngay tại ngôi nhà của mình. Ôi, thật hạnh phúc biết bao khi sau bao ngày xa cách, nhà thơ mới được gặp lại người bạn tri kỷ. Từ khi cáo quan về quê, sống giữa thiên nhiên, ông luôn mong có người bạn để trò chuyện, chia sẻ tâm sự. Cuối cùng, người bạn ấy cũng đến, và nhà thơ vui mừng đón tiếp với những lời trêu đùa hóm hỉnh, đáng yêu:

“Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có”

Những câu thơ trên là lời tâm sự của tác giả khi bạn đến thăm mà chẳng có gì để tiếp đãi. Người trẻ đi vắng, chợ thì xa, ao sâu nước lớn khó bắt cá, vườn rộng thênh thang khó đuổi gà. Cải chưa ra cây, cà mới nở nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp còn đang ra hoa. Tác giả đang phân trần với bạn về sự thiếu thốn của mình. Qua đó, ta cảm nhận được cuộc sống đạm bạc, giản dị, gắn bó với thiên nhiên của Nguyễn Khuyến. Nhịp thơ 4/3 nhẹ nhàng, uyển chuyển, dễ đi vào lòng người. Đoạn thơ còn cho thấy tinh thần lạc quan, yêu đời, yêu thiên nhiên của tác giả.

“Đầu trò tiếp khách, trầu không có
Bác đến chơi đây, ta với ta”

Tưởng chừng sự thiếu thốn đã là quá đủ, nhưng đến đây, ta còn thấy nhà thơ thật vui tính, biết trêu đùa bạn. Bạn đến chơi mà ngay cả miếng trầu cũng không có. Đây là sự thiếu sót hay chỉ là lời đùa vui? Điều quan trọng mà nhà thơ muốn nhấn mạnh là câu thơ cuối. Dù nghèo về vật chất, tình bạn vẫn đong đầy, chan chứa. Quan hệ bạn bè ở đây được xây dựng trên tình cảm chân thật, không phải vật chất tầm thường. Nếu người bạn của tác giả là người ưa vinh hoa, chắc chắn sẽ không lặn lội đến thăm nhà thơ nơi thôn quê nghèo.

Ở câu thơ cuối, ta bắt gặp cụm từ quen thuộc 'ta với ta'. Cụm từ này từng xuất hiện trong bài 'Qua Đèo Ngang' của Bà Huyện Thanh Quan, nhưng ở đó, nó thể hiện sự cô đơn, lẻ bóng. Còn trong thơ Nguyễn Khuyến, 'ta với ta' chỉ nhà thơ và người bạn, tuy hai mà một, tình cảm gắn bó không gì chia cắt được.

'Bạn đến chơi nhà' là một bài thơ hay và ý nghĩa về tình bạn của Nguyễn Khuyến. Tình bạn luôn là thứ quý giá nhất, vượt qua mọi giới hạn thời gian, không gian và vật chất. Bài thơ thể hiện thành công trong bút pháp trào phúng, ngôn ngữ giản dị, cách gieo vần đặc sắc, dễ nghe, dễ thuộc. Nguyễn Khuyến xứng đáng được coi là nhà thơ của làng quê Việt Nam.

Mẫu 9

Thơ Nguyễn Khuyến thường mang nặng nỗi buồn trước cảnh đất nước đau thương và thói đời bạc bẽo. Tuy nhiên, bài 'Bạn đến chơi nhà' lại là một nốt vui bất chợt, thể hiện sự thông minh, dí dỏm vốn có trong tính cách của cụ Tam Nguyên.

Ẩn chứa trong bài thơ là một tình bạn già khăng khít, vượt qua mọi ràng buộc của nghi thức tầm thường. Cái nghèo vật chất không lấn át được tình cảm ấm áp, chân thành. Bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật nhưng không tuân thủ cấu trúc 4 phần truyền thống, tạo nên nét độc đáo riêng.

Ở bài này, Nguyễn Khuyến chỉ dùng một câu làm câu đề, câu thứ hai đã chuyển sang phần thực. Giữa phần thực và phần luận không có ranh giới rõ rệt. Hai câu cuối, câu bảy gắn với phần luận, chỉ câu tám là phần kết. Sự phá cách này làm nên nét độc đáo trong cấu trúc bài thơ, đồng thời thể hiện khả năng sáng tạo của nhà thơ.

Câu mở đầu 'Đã bấy lâu nay bác tới nhà' giản dị, tự nhiên như lời chào hỏi thân tình của hai người bạn lâu ngày gặp lại. Tuổi già thường cô đơn, nên khao khát có bạn để trò chuyện, giãi bày tâm sự. Vì thế, khi bạn đến thăm, nhà thơ thực sự vui mừng.

Ông gọi bạn bằng 'bác', cách xưng hô dân dã, thân tình nhưng cũng đầy sự kính trọng, thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa chủ và khách. Câu thơ như lời chào quen thuộc, là tiền đề cho những lời giãi bày tiếp theo: 'Đã lâu rồi, nay mới có dịp bác quá bộ tới chơi nhà, thật là quý hóa. Vậy mà... thôi thì cứ tình thực mà nói, mong bác hiểu mà vui lòng đại xá cho!'

Sau khi từ quan, Nguyễn Khuyến về sống ở quê nghèo, nơi 'chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa'. Thế mà vẫn có bạn tìm đến thăm, chứng tỏ người ấy phải là tri kỷ. Xúc động thật sự, nhà thơ lấy tình bạn để khỏa lấp cái nghèo vật chất trong cuộc sống của mình.

Theo phép xã giao, khi khách đến chơi, chủ nhà phải có nước, trầu tiếp đãi. Bạn thân từ xa tới, lâu ngày mới gặp, nhất thiết phải mời cơm, mời rượu. Ở phố phường còn có quán xá, nhưng ở quê Nguyễn Khuyến thì kiếm đâu ra? Cái hay của bài thơ bắt đầu từ ý này: 'Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.'

Nhà thơ phân trần với khách về sự tiếp đãi không thể chu đáo của mình. Vừa mới tay bắt mặt mừng mà lại giãi bày: 'Nhà vắng người sai bảo, chợ ở xa, tôi thì già yếu không đi được', liệu có làm mất lòng nhau? Nhưng bạn già chắc sẽ thông cảm vì lí do chủ nhà đưa ra nghe chừng đúng cả. Mọi thứ ở nhà tuy sẵn nhưng ngặt nỗi:

“Ao sâu nước cả khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa”

Hiểu theo bề nổi của chữ nghĩa, nhà thơ muốn thanh minh với bạn: Cá thì nhiều đấy, nhưng ao sâu nước cả. Gà không thiếu nhưng vườn rộng rào thưa. Cải, cà, bầu, mướp thì đang ở độ chửa ra cây, còn mới nụ, vừa rụng rốn, đương hoa. Nghĩa là toàn ở độ dở dang, sắp sửa, chưa dùng được. Vậy là bữa cơm đãi khách với đầy đủ cá thịt hay đạm bạc rau dưa đều không thể có.

Thôi thì ta nói chuyện với nhau bằng điếu thuốc, chén nước, miếng trầu vậy. Nhưng giờ đến trầu thì đã hết tự bao giờ: 'Đầu trò tiếp khách trầu không có', mà xưa nay miếng trầu là đầu câu chuyện. Người đọc như hình dung ra rõ ràng cái sự loay hoay, lúng túng thật dễ thương của vị đại quan xưa, nay đã thành ông già dân dã chốn quê mùa.

Nhưng xét kĩ thì chủ nhà không nghèo, ngược lại, ông là người giàu có. Câu thơ toàn nói đến cái không nhưng lại hàm chứa cái có. Cái nghèo vật chất trong hiện tại được thi vị hóa như là sự giàu có trong tương lai. Có thể những thứ cá, gà, cải, cà, bầu, mướp đều chẳng thiếu và nhà thơ đã tiếp đãi bạn rất chu tất, còn nội dung bài thơ chỉ là cách giới thiệu độc đáo của cụ Tam Nguyên với bạn về cuộc sống thanh đạm của mình sau khi từ quan chăng?

Cách nói của nhà thơ là cố làm ra vẻ giàu có, dư dả nhưng thực ra ông rất nghèo và cái nghèo ấy dễ gì che giấu được! Bạn biết ta nghèo, lại ở một nơi xa xôi hẻo lánh mà vẫn tìm đến thăm ta, điều đó còn gì quý giá bằng! Tuy vậy, ẩn trong lời nói khiêm nhường của Nguyễn Khuyến là sự tự hào về cảnh sống thanh bần của mình. Ta tuy nghèo thật nhưng dễ gì giàu sang đổi được cái nghèo ấy! Trong đoạn thơ trên thấp thoáng nụ cười hóm hỉnh, thâm thúy của bậc đại nho.

Câu kết 'Bác đến chơi đây ta với ta' là linh hồn của bài thơ. 'Ta với ta' nghĩa là một tấm lòng đến với một tấm lòng; kẻ tri âm đến với người tri kỉ. Vậy thì tất cả những lễ nghi kia đều là tầm thường, vô nghĩa. Chủ và khách có chung một tình cảm thắm thiết thanh cao, đó là cái quý giá không vật chất nào sánh được. Ba tiếng 'ta với ta' gợi cảm xúc mừng vui, thân mật. Bạn bè xa cách đã lâu, nay vượt đường xa dặm thẳm, vượt cái yếu đuối của tuổi già để đến thăm nhau thì thật là quý hóa.

Đáng quý hơn nữa là bác với tôi, ta cùng lánh đục tìm trong, lui về vui thú điền viên để giữ trọn hai chữ thiên lương. Sự gần gũi, tương đắc về mặt tâm hồn đã gắn bó chủ và khách làm một. Những điều câu nệ, khách khí đã bị xóa nhòa. Chỉ còn lại niềm vui và sự chân thành bao trùm tất cả. Tình bạn ấy đã vượt lên trên những nghi thức tiếp đãi bình thường. Bạn đến chơi nhà không phải vì mâm cao cỗ đầy mà để được gặp nhau; được hàn huyên tâm sự cho thỏa nỗi khao khát nhớ mong.

Câu thơ đã thể hiện cách sử dụng từ ngữ tài tình của Nguyễn Khuyến. Đáng chú ý nhất là cụm từ 'ta với ta'. Đại từ 'ta' trong tiếng Việt vừa chỉ số ít, vừa chỉ số nhiều. Nguyễn Khuyến dùng cả hai nghĩa: 'Ta với ta' tuy hai nhưng là một. Từ 'với' gắn hai từ 'ta' lại. Bạn và nhà thơ ngồi bên nhau thủ thỉ tâm tình, hai người hòa thành một. Quả là không gì có thể đánh đổi được tình bạn thủy chung giữa hai ta.

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là tấm lòng của nhà thơ và cũng là bức tranh phong cảnh nông thôn bình dị tràn đầy sức sống. Khu vườn với luống cà, giàn mướp; mặt ao sóng gợn, tiếng gà xao xác trưa hè... là hiện thân của mảnh hồn quê mộc mạc, đậm đà, sâu lắng. Màu xanh trong của nước ao, màu xanh mơn mởn của ngồng cải, màu tím hoa cà, màu vàng tươi hoa mướp... loại nào cũng đang độ tươi non, làm vui mắt và ấm lòng người.

Những sự vật tưởng như tầm thường ấy thực ra có sức an ủi rất lớn đối với một tâm hồn mang nặng nỗi đau đời của nhà thơ. Được đón bạn đến chơi nhà trong khung cảnh rạo rực sức sống ấy, chắc hẳn niềm vui của cụ Tam Nguyên cũng tăng lên gấp bội.

Bài thơ nói về một tình bạn trong sáng, đẹp đẽ. Giọng thơ tự nhiên như lời ăn tiếng nói hằng ngày của người nông dân quê mùa, chất phác, ấy vậy nhưng nó vẫn bộc lộ rõ nét tài hoa của ngòi bút Nguyễn Khuyến trong tả cảnh, tả tình. Cảnh, tình đan xen, hòa hợp, bổ sung cho nhau để tạo nên một bức tranh quê trong sáng, tươi mát và ấm áp tình người.

Mẫu 10

Trong lĩnh vực văn chương, tình bạn luôn là nguồn cảm hứng bất tận cho các nhà thơ. Chúng ta không khỏi xúc động trước mối quan hệ tri kỷ giữa Bá Nha và Tử Kỳ, hòa quyện trong những giai điệu du dương, hay tình bạn thắm thiết giữa Lý Bạch và Mạnh Hạo Nhiên trong cảnh tiễn biệt đầy nước mắt tại lầu Hoàng Hạc.

Văn học trung đại Việt Nam cũng không thiếu những tình bạn tri âm như vậy, tiêu biểu là mối quan hệ giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến là một tác phẩm độc đáo, vừa hóm hỉnh lại vừa chứa đựng tình bạn sâu sắc và nồng ấm.

Nguyễn Khuyến, quê ở Hà Nam, được mệnh danh là 'Tam nguyên Yên Đổ' và là một trong những nhà thơ lớn của dân tộc Việt Nam. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' được sáng tác sau khi ông về quê sống ẩn dật, ca ngợi tình bạn chân thành, trong sáng, vượt lên trên mọi giá trị vật chất tầm thường. Mở đầu bài thơ là lời chào đón đầy phấn khởi: 'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà'.

Cụm từ 'đã bấy lâu nay' như một tiếng reo vui, xóa tan nỗi nhớ nhung sau bao ngày xa cách. Cách xưng hô 'bác' giản dị, thân mật thể hiện sự gần gũi và niềm vui của nhà thơ khi được gặp lại người bạn tri kỷ. Chỉ một câu chào đơn giản cũng đủ để thể hiện niềm hạnh phúc vô bờ của Nguyễn Khuyến.

Sau lời chào mừng ấm áp, tưởng chừng sẽ là một bữa tiệc thịnh soạn để đón tiếp khách quý, nhưng thực tế lại chẳng có gì. Chủ nhà bỗng chuyển sang giọng điệu lúng túng khi kể về hoàn cảnh của mình:

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!'

Với lối nói hóm hỉnh, Nguyễn Khuyến đã phóng đại những thiếu thốn của mình: Ông muốn có một bữa tiệc thịnh soạn để tiếp đãi bạn, nhưng trẻ thì đi vắng, chợ lại xa. Ông nghĩ đến những món ăn từ vườn nhà, nhưng cá thì ao sâu không thể bắt, gà thì vườn rộng không thể đuổi, rau củ thì còn non.

Nhà thơ rất quý mến bạn, muốn tiếp đón chu đáo nhưng hoàn cảnh không cho phép. Ngay cả miếng trầu, biểu tượng văn hóa của người Việt, cũng không có. Điều này như một lời khẳng định về sự thiếu thốn tuyệt đối.

Qua cách nói dí dỏm, Nguyễn Khuyến đã khéo léo trình bày hoàn cảnh của mình, vừa để bạn hiểu và cảm thông, vừa thi vị hóa cuộc sống nghèo khó. Ông bằng lòng với cuộc sống thanh bần, an nhiên.

Nhịp thơ 4/3 cùng phép liệt kê và đối lập đã khắc họa cuộc sống nghèo mà sang của một ẩn sĩ. Đoạn thơ cho thấy sự vui tươi, hóm hỉnh trong cách tiếp đãi bạn, dù thiếu thốn vật chất nhưng tràn đầy tình cảm chân thành. Bức tranh làng quê Việt Nam hiện lên thật đẹp, thanh bình và giản dị.

Đến câu thơ cuối, mọi thứ vật chất lùi về phía sau, chỉ còn lại tình bạn tri kỷ chân thành: 'Bác đến chơi đây ta với ta'. Từ 'bác' một lần nữa xuất hiện, thể hiện sự trân trọng của tác giả với người bạn của mình.

Bác từ phương xa đến, mang theo tấm chân tình, không phải vì vật chất. Tình bạn giữa nhà thơ và bạn hiền càng trở nên cao đẹp và thiêng liêng, vượt lên trên mọi giá trị vật chất. Chữ 'ta' được nhắc lại hai lần, như một lời khẳng định về sự đồng điệu giữa hai tâm hồn. Câu thơ như một tiếng cười xòa, khẳng định tình bạn trong sáng và đậm đà.

Qua bài thơ 'Bạn đến chơi nhà', với tình huống bất ngờ, ngôn ngữ giản dị và giọng thơ hóm hỉnh, Nguyễn Khuyến đã cho người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của tình bạn trong thi ca Việt Nam. Tình bạn như thế vẫn là một tấm gương sáng, một bài học quý giá cho chúng ta noi theo.

Mẫu 11

Tình bạn là một chủ đề nổi bật trong thơ ca của Nguyễn Khuyến. Ông đã sáng tác nhiều bài thơ đặc sắc về tình bạn, chẳng hạn như 'Khóc Dương Khuê', 'Lụt hỏi thăm bạn'… Trong đó, 'Bạn đến chơi nhà' là tác phẩm nổi tiếng nhất, thể hiện tình bạn đậm đà, thắm thiết, đồng thời phản ánh nhân cách cao đẹp của nhà thơ.

Niềm vui khi bạn đến thăm được thể hiện qua câu thơ: 'Đã bấy lâu nay bác tới nhà'. Câu thơ vang lên như một tiếng reo vui, bộc lộ niềm hân hoan khi được gặp lại bạn sau thời gian dài xa cách. Cụm từ 'Đã bấy lâu' không chỉ thời gian cụ thể nhưng gợi lên sự chờ đợi và nhớ nhung khôn nguôi. Trạng ngữ chỉ thời gian đặt ở đầu câu nhấn mạnh sự xa cách và niềm xúc động dâng trào khi nhà thơ được gặp lại bạn.

Cách xưng hô 'bác' vừa thân mật, vừa kính trọng. Đặt trong bối cảnh Nguyễn Khuyến cáo quan về quê sống ẩn dật, ít giao lưu bạn bè, việc bạn đến thăm trở thành niềm mong mỏi khắc khoải. Đằng sau câu thơ, ta như cảm nhận được những bước chân chậm rãi, những giọt lệ lăn trên khóe mắt của hai người bạn già.

'Muốn đi lại tuổi già thêm nhác
Trước ba năm gặp bác một lần'

(Khóc Dương Khuê)

Cách mở đầu bài thơ tự nhiên, thể hiện niềm vui chân thành của nhà thơ khi bạn đến thăm. Tuy nhiên, hoàn cảnh tiếp đón lại không được như mong đợi:

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!'

Thông thường, bạn đến chơi nhà là dịp để thể hiện lòng hiếu khách. Người Việt có câu: 'Khách đến nhà không gà cũng vịt'. Thế nhưng, nhà thơ lại rơi vào hoàn cảnh trớ trêu: không có thức ngon, rau quả chưa đến mùa thu hoạch, thậm chí miếng trầu đầu câu chuyện cũng không có.

Sự thiếu thốn được diễn tả theo chiều hướng tăng tiến: từ xa đến gần (chợ - vườn - nhà), từ thấp đến cao (ao sâu - cải, cà - bầu mướp). Tất cả đều không có, tạo nên một sự thiếu thốn đến mức khó tin.

Thực tế, cuộc sống của Nguyễn Khuyến sau khi cáo quan về quê không đến nỗi nghèo khó. Với cơ ngơi 'năm gian nhà cỏ thấp le le', ông hoàn toàn có thể lo được bữa cơm tiếp bạn. Việc 'Đầu trò tiếp khách trầu không có' chắc hẳn là cách nói phóng đại, thể hiện sự hóm hỉnh vốn có của cụ Tam Nguyên Yên Đổ.

'Năm gian nhà cỏ thấp le le'. Giọng điệu của những câu thơ toát lên sự hài hước, dí dỏm. Các từ ngữ như 'thời', 'chửa', 'mới', 'đương' được sử dụng khéo léo, tạo nên tiếng cười kín đáo, vui vẻ. Đằng sau mỗi câu thơ, ta như thấy ánh mắt tinh nghịch của cụ Tam Nguyên.

Điều thú vị của đoạn thơ này là dù tác giả liệt kê những thứ không có, nhưng vẫn gợi lên một bức tranh làng quê dân dã, thân thuộc. Hình ảnh Nguyễn Khuyến trong bức tranh ấy hiện lên thật hồn hậu, chan hòa với thiên nhiên vườn Bùi.

Ông nhiệt tình dẫn bạn đi thăm thú điền viên. Cảnh làng quê vùng chiêm trũng không chỉ là nơi ông sống mà còn là nơi ông giữ trọn khí tiết thanh cao. Bài thơ không chỉ vẽ nên bức tranh quê mộc mạc mà còn gợi lên tình quê ấm áp, chân thành.

Tóm lại, qua giọng thơ hóm hỉnh, trào lộng, nhà thơ bày tỏ cuộc sống thanh bạch và tâm hồn thanh cao của một nhà nho. Ông từ chối mọi bổng lộc của thực dân Pháp, lui về sống ẩn dật nơi quê nhà. Cách tiếp đón bạn của nhà thơ cũng thể hiện sự trân trọng và tình cảm chân thành. Cụm từ 'ta với ta' không gợi sự cô đơn mà là sự gắn kết, hòa hợp giữa hai tâm hồn tri kỷ.

'Mình với ta tuy hai mà một
Ta với mình tuy một mà hai'

Nguyễn Khuyến không chỉ là chính mình mà còn là người bạn chân thành. Ông tiếp đãi bạn không bằng những món cao lương mỹ vị mà bằng tấm lòng chân thật. Với ông, tình bạn đẹp là tình bạn xuất phát từ sự chân thành, không bị ràng buộc bởi những giá trị vật chất tầm thường. Tình bạn ấy phải vượt lên trên mọi thứ phù phiếm. Qua đó, ta cũng thấy được nhân cách cao đẹp và tâm hồn trong sáng của vị Tam Nguyên Yên Đổ.

Đặt quan niệm về tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bối cảnh xã hội đầy biến động, nơi mà nhân tình thế thái thường được đánh giá qua vật chất:

'Còn tiền, còn bạc, còn đệ tử
Hết cơm, hết gạo, hết ông tôi'

Như vậy, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến đã khắc họa rõ nét tình bạn tri kỷ của tác giả, vượt lên trên mọi giá trị vật chất tầm thường.

Mẫu 12

Đọc thơ Nguyễn Khuyến, ta hiếm khi bắt gặp niềm vui bởi tâm hồn ông luôn chất chứa nỗi buồn trước cảnh nước mất nhà tan và những éo le của cuộc đời. Nỗi buồn ấy càng sâu sắc hơn khi ông cáo quan về sống ẩn dật. Tuy nhiên, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' lại mang đến một niềm vui bất ngờ. Ẩn sâu trong đó là tình bạn tri kỷ cao quý, vượt lên trên mọi nghi thức tầm thường. Cái nghèo vật chất không thể che lấp tình cảm chân thành và ấm áp.

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!'

Bài thơ được viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật, nhưng cách phát triển ý thơ lại rất bất ngờ, không tuân theo cấu trúc truyền thống (đề, thực, luận, kết) của thơ Đường. Điều này cũng phản ánh sự đặc biệt trong tình bạn của họ.

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà' - câu thơ mở đầu giản dị, tự nhiên như lời chào hỏi thân tình của hai người bạn lâu ngày mới gặp. Tuổi già thường cô đơn, nên việc có bạn đến thăm là niềm vui lớn. Cách xưng hô 'bác' thân mật, dân dã thể hiện sự kính trọng và tình cảm gắn bó giữa chủ và khách.

Câu thơ như một lời chào quen thuộc: 'Đã lâu rồi, nay bác đến chơi nhà, thật là vui quá!'. Tôi và bác chẳng xa lạ gì, mong bác thông cảm cho hoàn cảnh của tôi. Ngày còn làm quan, việc bạn đến thăm là chuyện thường, nhưng giờ đây, khi đã về hưu, có bạn đến thăm chứng tỏ tình bạn thật sự thân thiết. Vui sướng và xúc động, nhà thơ đã lấy tình cảm chân thành thay cho sự thiếu thốn vật chất để tiếp đãi bạn.

Thông thường, khi bạn đến nhà, dù thân hay sơ, trước hết phải có trầu nước, sau là cơm rượu. Nhưng sau lời chào, Nguyễn Khuyến liệt kê một loạt khó khăn của gia đình. Nhà thơ như đang phân trần với bạn về sự tiếp đãi chưa chu đáo. Phần thực và luận của bài thơ được xây dựng rất chặt chẽ, nhất quán trong cách diễn đạt. Có tất cả mà cũng chẳng có gì để đãi bạn. Ao có cá, vườn có gà, cà, cải, mướp, bầu, nhưng... Bức tranh vườn quê hiện lên sống động, vui tươi. Đó là một nếp sống thanh bạch, bình dị, đáng yêu. Ta như thấy Nguyễn Khuyến đang dắt bạn mình thăm vườn cây, ao cá, và mong bạn thấu hiểu cuộc sống của mình.

Các từ như 'sâu', 'cả', 'rộng', 'thưa', cùng các trạng từ chỉ tình trạng 'khôn', 'khó', và các trạng từ chỉ sự tiếp diễn 'chửa', 'mới', 'vừa', 'đương' được sử dụng một cách khéo léo, tự nhiên. Những từ ngữ này phản ánh một cuộc sống giản dị, gần gũi và đáng yêu.

Dân gian có câu: 'Đầu trò tiếp khách, trầu không có'. Liệu cái nghèo của cụ Tam Nguyên Yên Đổ có đến mức ấy không? Nhà thơ đã cường điệu hóa sự thiếu thốn của mình. Một ông quan lớn triều Nguyễn về hưu, với cơ ngơi chín sào, không thể nào thiếu cả miếng trầu. Đây chính là lời bông đùa hóm hỉnh với bạn, đồng thời thể hiện cuộc sống thanh bạch và tâm hồn thanh cao của một nhà nho từ chối lương bổng của giặc Pháp, lui về sống đời bình dị giữa làng quê.

Những thứ vật chất tầm thường nhất để tiếp bạn đều không có, thay vào đó là tình cảm chân thành, tha thiết. Tình bạn của họ được xây dựng trên nền tảng của sự yêu thương và kính trọng. Vật chất tuy quan trọng nhưng không phải là tất cả. Thật xúc động khi đọc những dòng thơ thể hiện tình cảm của Nguyễn Khuyến dành cho bạn:

'Bác Dương thôi đã thôi rồi
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta
Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước
Bác với tôi hôm sớm cùng nhau...'

(Khóc Dương Khuê, Nguyễn Khuyến)

Tình cảm giữa Nguyễn Khuyến và Dương Khuê thật sâu nặng, họ là tri kỷ, tri âm của nhau. Trong bài thơ này, những nghi thức xã giao dần bị gạt bỏ, để lộ ra viên ngọc quý - tâm hồn và tình cảm cao quý của họ.

'Bác đến chơi đây, ta với ta'. Câu kết là sự bùng nổ của ý và tình. Tiếp bạn không cần mâm cao cỗ đầy, chỉ cần một tấm lòng. Lần thứ hai chữ 'bác' xuất hiện, thể hiện sự trân trọng với người bạn không ngại đường xa đến thăm. Tình bạn là thứ quý giá nhất, không gì có thể mua được.

Mong muốn tiếp đãi bạn bằng những thứ sang trọng, nhưng cuối cùng chỉ có 'ta với ta'. Họ hiểu nhau, tuy hai mà một, cùng xem thường vật chất và trân trọng tình cảm. Tôi và bác chỉ cần gặp nhau để trò chuyện, tâm sự là đủ. Tình cảm của họ tràn đầy, sâu sắc và lắng đọng.

'Ta với ta' trong bài thơ 'Qua Đèo Ngang' của Bà Huyện Thanh Quan là sự đối diện với chính mình, với nỗi cô đơn u hoài của nữ sĩ. Còn 'ta với ta' trong bài thơ này là sự gặp gỡ của hai tâm hồn, hai con người. Một số bài thơ của Nguyễn Khuyến viết về bạn bè khiến ta càng thấm thía ý nghĩa sâu sắc của tình bạn.

'Từ trước bảng vàng nhà có sẵn
Chẳng qua trong bác với ngoài tôi'

(Gửi bác Châu Cầu)

Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là một tác phẩm xuất sắc viết về tình bạn, một tình bạn thắm thiết, keo sơn. Đó là sự hòa hợp của hai tâm hồn thanh cao, trọng tình trọng nghĩa. Tình bạn của họ thật đáng trân trọng, khác xa với thói đời mà Nguyễn Bỉnh Khiêm từng lên án: 'Còn bạc còn tiền còn đệ tử - Hết cơm hết rượu hết ông tôi'. Tình bạn cao quý ấy mãi mãi là biểu tượng đẹp đẽ của tình bằng hữu xưa nay.

Khép lại bài thơ, ai cũng xúc động trước tình bạn cao quý của họ. Lời thơ giản dị mà ý thơ sâu sắc, chứa đựng bao tình cảm thân thương, tạo nên nét đặc sắc riêng của tác phẩm.

Mẫu 13

Nguyễn Khuyến là một trong những nhà thơ tiêu biểu của nền văn học trung đại Việt Nam. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là một tác phẩm xuất sắc, thể hiện tình bạn tri kỷ sâu sắc của nhà thơ.

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà' - câu thơ mở đầu gợi lên một khoảng thời gian dài xa cách. Cụm từ 'đã bấy lâu nay' cho thấy sự mong đợi và nhớ nhung của nhà thơ. Cách xưng hô 'bác' vừa thân mật, vừa trân trọng, thể hiện sự gắn bó giữa hai người bạn. Như Nguyễn Khuyến từng viết: 'Bác già tôi cũng già rồi. Biết thôi, thôi thế, thì thôi mới là. Đường đi lại tuổi già thêm nhác'.

Những câu thơ tiếp theo báo hiệu một tình huống khó xử, nhưng cũng thể hiện tấm lòng chân thành của nhà thơ đối với bạn. Bạn lâu ngày mới đến thăm, việc đầu tiên là muốn tiếp đãi bạn thật chu đáo. Bốn câu thơ sau liệt kê những thứ có thể dùng để tiếp bạn, nhưng lại không thể thực hiện được:

'Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.'

Điều thú vị của những câu thơ này là chúng vừa gợi lên sự phong phú, vừa thể hiện sự thiếu thốn. Có gà, có cá, có cải, có cà, có bầu, có mướp, có ao, có vườn - tưởng chừng như cuộc sống khá giả, nhưng thực tế lại chẳng có gì để tiếp bạn. Những thứ ấy gợi lên một không khí làng quê đầm ấm, nhưng lại không đúng thời điểm để sử dụng. Ngay cả miếng trầu, biểu tượng của sự tiếp đón, cũng không có. Điều này khiến tác giả phải thừa nhận:

'Đầu trò tiếp khách, trầu không có'. Sự 'không có' ở đây được đẩy lên đến đỉnh điểm. Ở làng quê, cây cau, dây trầu, miếng vôi là thứ không thể thiếu, huống chi đối với một người như Nguyễn Khuyến. Nhưng tất cả sự thiếu thốn ấy được cường điệu để nhấn mạnh điều quan trọng nhất - tấm lòng chân thành:

'Bác đến chơi đây, ta với ta!'. 'Ta với ta' ở đây là sự đồng điệu, là tình bạn tri kỷ. Phải chăng tác giả đã sử dụng nguyên tắc 'hữu cơ vô tương tác': đẩy sự thiếu thốn đến cực điểm để làm nổi bật tình cảm chân thành? Khi đẩy sự 'không có' lên cao trào, bài thơ đã đạt đến sự cân bằng hoàn hảo.

Câu kết của bài thơ mang một sức nặng tình cảm lớn. Nó khiến ta liên tưởng đến bài thơ 'Ngắm trăng' trong 'Nhật ký trong tù' của Hồ Chí Minh:

'Trong tù không rượu cũng không hoa,
Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ.
Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ,
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.'

Nhà thơ Hồ Chí Minh cũng gặp tình huống tương tự: bạn trăng đến thăm, nhưng 'Trong tù không rượu cũng không hoa'. Giải pháp cuối cùng là tấm lòng đối với tấm lòng: người ngắm trăng, trăng ngắm người, vượt lên mọi thiếu thốn. Điều này cho thấy giải pháp của Nguyễn Khuyến cũng là giải pháp muôn thuở của con người. Một bữa tiệc thịnh soạn mà thiếu đi tình cảm chân thành thì còn gì ý nghĩa?

Trong bài thơ này, dù nói là 'không có gì', nhưng tấm lòng muốn tiếp đãi bạn đã hiện lên rõ ràng. Tuy nhiên, đây là một bài thơ đùa vui, người đọc đừng quá nghiêm túc mà nghĩ rằng nhà thơ để bạn ngồi nói chuyện suông rồi tiễn về. Cũng đừng tưởng rằng Nguyễn Khuyến là người giàu có.

Rất có thể bài thơ là lời đùa vui, một chút cường điệu duyên dáng trước bữa cơm không được thịnh soạn như ý. Đó cũng có thể là cách nhà thơ bộc bạch tấm lòng thành. Điều đáng chú ý là trong các thứ được nhắc đến để tiếp bạn, lại không thấy có rượu - một thứ không thể thiếu trong thơ ca, từ Đỗ Phủ đến Hồ Chí Minh, và cả Nguyễn Khuyến trong các tác phẩm khác: 'Rượu ngon không có bạn hiền, Không mua không phải không tiền không mua!' (Khóc Dương Khuê),

'Rượu tiếng rằng hay...' (Thu ẩm). Nhưng một bài thơ tám câu không thể nói hết mọi thứ, và người đọc cũng không thể hiểu hết được. Biết đâu trong mâm, rượu đã sẵn sàng! Đặc sắc của bài thơ nằm ở cách diễn đạt tự nhiên, như lời nói thường ngày: 'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà. Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa... Cải chửa ra cây, cà mới nụ, Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa... Bác đến chơi đây, ta với ta'.

Lời thơ giản dị, tưởng chừng như không có chút dụng công nào. Đặc sắc thứ hai là tạo ra một thế chênh vênh: sáu câu nói về sự thiếu thốn, để rồi hai câu kết bất ngờ cân bằng lại tất cả, biến những câu thơ về 'không có' trở thành có ý nghĩa, và đề cao tình bạn 'ta với ta' ấm áp, thân tình.

Mẫu 14

Nguyễn Khuyến vừa là nhà thơ trào phúng, vừa là nhà thơ trữ tình. Ông thường viết về cuộc sống bình dị mà thơ mộng nơi thôn quê với những chủ đề gần gũi, thân thuộc. Tác phẩm 'Bạn đến chơi nhà' của ông giống như một dòng sông êm đềm, lững lờ trôi qua làng quê, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc một cách tự nhiên.

Bài thơ không chỉ thể hiện tình bạn sâu sắc của nhà thơ mà còn chứa đựng một quan niệm mới mẻ: tình bạn không nằm ở vật chất tầm thường mà ở sự chân thành và tri kỷ. Quan điểm này được tác giả gửi gắm qua cả nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

'Đã bấy lâu nay bác tới nhà' - câu thơ mở đầu khắc họa hoàn cảnh đón tiếp người bạn lâu ngày. Tác giả thể hiện niềm vui và sự niềm nở khi đón khách quý. Cách xưng hô 'bác' toát lên sự gần gũi, thân thiết như người trong nhà. Tuy nhiên, sáu câu thơ tiếp theo lại bộc lộ sự bối rối của nhà thơ khi muốn tiếp đãi bạn thật chu đáo nhưng hoàn cảnh lại vô cùng éo le.

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!'

Phân tích đặc sắc nội dung và nghệ thuật của bài thơ 'Bạn đến chơi nhà', ta thấy Nguyễn Khuyến muốn tiếp đãi bạn thịnh soạn nhưng 'trẻ' thì đi vắng, 'chợ' thì xa, cây nhà lá vườn thì 'khôn chài cá', 'khó đuổi gà', 'cải' chưa ra cây, 'cà' còn nụ, 'bầu vừa rụng rốn', 'mướp' đương hoa. Từ sơn hào hải vị đến món ăn dân dã, nhà thơ đều muốn mời bạn, nhưng không thể thực hiện được.

Tiếp đó, Nguyễn Khuyến muốn tiếp bạn bằng phong tục thường ngày, bằng miếng trầu đầu câu chuyện, nhưng cũng không thành. Chính trong hoàn cảnh éo le này, tình bạn chân thành và sâu sắc nhất mới tỏa sáng:

'Bác đến chơi đây ta với ta.' Câu thơ như một tiếng cười xòa đùa vui của nhà thơ. Khác với hình ảnh 'ta với ta' trong bài thơ 'Qua đèo ngang' của Bà Huyện Thanh Quan: 'Một mảnh tình riêng ta với ta'.

Trong bài thơ của Bà Huyện Thanh Quan, 'ta với ta' thể hiện sự cô đơn khi đối diện với chính mình và sự nhỏ bé trước thiên nhiên mênh mông. Còn 'ta với ta' trong bài thơ của Nguyễn Khuyến lại thể hiện sự hòa hợp, gắn bó giữa hai người bạn, hai mà như một.

Đồng thời, câu thơ cũng ngầm khẳng định tình bạn giữa hai người đã vượt qua mọi khoảng cách, không còn sự e dè, ngại ngùng. Một tình bạn chân chính không nằm ở vật chất mà ở sự chân thành và tri kỷ.

Quan niệm về tình bạn của Nguyễn Khuyến cũng đồng điệu với quan niệm mà Nguyễn Bỉnh Khiêm muốn phê phán trong bài thơ 'Thói đời':

'Còn bạc, còn tiền còn đệ tử
Hết cơm, hết rượu hết ông tôi'

Mặc dù sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật với khuôn mẫu chặt chẽ, nhưng nhờ nhịp thơ 4/3 và lời thơ giản dị, bài thơ không hề cứng nhắc mà nhẹ nhàng như lời nói thường ngày. Bút pháp trào phúng, phép đối và nói quá khiến tác phẩm giống như lời tâm tình, đùa vui hóm hỉnh giữa tác giả và người bạn.

Việc khéo léo đưa các hình ảnh như 'vườn rộng rào thưa', 'ao sâu nước cả', 'cải chửa ra cây'... không chỉ vẽ nên bức tranh làng quê yên bình, no ấm mà còn cho thấy tài năng của Nguyễn Khuyến trong việc biến những sự vật dân dã thành thơ ca. Những yếu tố này góp phần tạo nên sự thành công của bài thơ, đồng thời thể hiện sự trân trọng của tác giả với tình bạn đẹp tuổi xế chiều.

Tình bạn là đề tài không mới, nhưng với tài năng và ngôn ngữ riêng, Nguyễn Khuyến đã tạo nên một bài thơ đầy cảm xúc, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Một tình bạn vượt lên trên mọi giá trị vật chất, thanh cao và sâu đậm. Qua đó, ta thấy được con người ngay thẳng, chân thật và coi trọng tình nghĩa của nhà thơ.

Mẫu 15

Tình bạn có lẽ là một thứ tình cảm sâu nặng và đáng quý không kém gì tình yêu đôi lứa. Chính vì thế, các thi nhân xưa đã không ngần ngại đưa tình bạn thiêng liêng vào trong những tác phẩm của mình. Nổi bật trong số đó là bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến, một tác phẩm được viết về người bạn Dương Khuê khi ông qua đời. Tình bạn ấy được thể hiện một cách chân thành và đáng trân trọng vô cùng.

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!'

Lời chào hỏi tự nhiên, thân mật đã trở thành câu thơ: 'Đã bấy lâu nay bác tới nhà'. Ta có thể cảm nhận rõ niềm vui sướng, hân hoan của tác giả khi được gặp lại người bạn thân thiết. Niềm vui ấy như không thể kìm nén dù chỉ trong chốc lát. Cách xưng hô 'bác - tôi' thể hiện sự gần gũi, thân thiết giữa hai người bạn lâu ngày gặp lại. Câu thơ mở đầu đã bộc lộ trọn vẹn sự quý mến và niềm hạnh phúc của tác giả khi người bạn hiền ghé thăm. Nhưng ngay sau lời chào đón là sự lúng túng bất ngờ của chủ nhà.

Cách nói hóm hỉnh, hài hước của Nguyễn Khuyến khiến người đọc không khỏi bật cười. Người xưa thường tiếp đãi khách quý bằng những món ăn dân dã từ vườn nhà. Nhưng trong tình huống này, hoàn cảnh sống đã khiến nhà thơ phải cường điệu hóa sự thiếu thốn của mình đến mức chẳng có gì để tiếp bạn, thậm chí cả miếng trầu cũng không có. Ông cha ta có câu: 'Miếng trầu là đầu câu chuyện'.

Từ miếng trầu tiếp khách đến bữa cơm đạm bạc với cá, gà, mướp, bầu... đều không có. Qua đây, ta thấy được sự thân thiết vượt lên trên mức tình bạn thông thường, trở thành tình tri kỷ, tình anh em ruột thịt. Tác giả không ngần ngại kể ra những khó khăn của mình với bạn mà không hề giấu giếm. Đó chính là tình bạn chân thành, thiêng liêng và cao quý nhất.

Câu kết bài vừa là sự tổng kết, vừa là sự bùng nổ về ý và tình. Tiếp bạn không cần cao lương mỹ vị, mâm cao cỗ đầy, mà chỉ cần một chén rượu nhạt cùng tình cảm đong đầy là đủ để hai người bạn tận hưởng niềm vui gặp gỡ.

'Bác đến chơi đây, ta với ta.' Chữ 'bác' xuất hiện lần thứ hai, tràn đầy sự kính trọng và thân quen. 'Ta với ta' - hai mà như một, bởi họ hiểu nhau như thể đã hòa làm một. Câu thơ thể hiện sự kệ đời, không màng đến xung quanh, chỉ cần có bạn và tình bạn là đủ để tác giả vui sướng khôn tả. Vật chất tuy không có, nhưng họ có tình bằng hữu thâm giao quý giá gấp ngàn lần.

Hai con người khác nhau, hai hình dáng, nhưng suy nghĩ và tình cảm của họ dường như đã hòa làm một, gắn kết khăng khít. Họ thăm nhau dựa trên tình tri kỷ keo sơn, một tình bạn không thể tách rời, vĩnh hằng. Bài thơ như một lời nhắc nhở chúng ta phải biết trân trọng và nuôi dưỡng tình bạn, hãy mở lòng với mọi người và đừng để vật chất làm hoen ố giá trị thiêng liêng của tình bạn, tình tri kỷ.

Tóm lại, bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' của Nguyễn Khuyến được viết bằng ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, gần gũi và tự nhiên. Qua đó, ta thấy được một hồn thơ đẹp và tình bằng hữu thâm giao. Đó là tình bạn được xây dựng từ sự thấu hiểu, chia sẻ, cảm thông và tôn trọng lẫn nhau, không hề vụ lợi. Bài thơ giúp chúng ta nhìn nhận lại bản thân, nhắc nhở rằng đừng để vật chất lôi kéo mà hãy giữ gìn tình bạn cao đẹp, trong sáng và thủy chung - vốn là bản tính tốt đẹp của người Việt.

Mẫu 16

'Sống trong ngọc đá kim cương
Không bằng sống giữa tình thương bạn bè'

Câu ca dao đã khắc họa một tình cảm thiêng liêng và đáng quý - tình bạn chân thành, thắm thiết. Nguyễn Khuyến, một vị quan về ở ẩn, sống trong nỗi cô đơn và u hoài nơi thôn quê, cũng không giấu nổi niềm xúc động khi gặp lại bạn cũ. Hãy lắng nghe tiếng nói chân thành, mộc mạc của nhà thơ khi trò chuyện với bạn:

'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!'

Bài thơ đã khơi dậy trong ta niềm xúc động trước tấm lòng chân thành của Nguyễn Khuyến. Mở đầu bằng câu thơ nhẹ nhàng, hóm hỉnh: 'Đã bấy lâu nay, bác tới nhà', tác giả như đang reo lên trong niềm vui bất ngờ và sự trân trọng dành cho người bạn. 'Đã bấy lâu nay' gợi lên một khoảng thời gian dài xa cách, và giờ đây, khi được gặp lại, làm sao không vui mừng, xúc động? Từ khi cáo quan về quê, sống giữa thiên nhiên, tâm hồn ông luôn chất chứa nỗi u hoài. Trong những giây phút ấy, ai mà không mong có một người bạn để tâm sự, để an ủi? Người bạn ấy đã đến, và niềm vui của Nguyễn Khuyến được bộc lộ qua lời đùa vui dí dỏm.

Những câu thơ tiếp theo phản ánh hoàn cảnh sống của tác giả: chợ thì xa, người nhà đi vắng, ao sâu nước lớn không thể bắt cá, vườn rộng khó đuổi gà. Ngay cả cải, cà, bầu, mướp cũng chưa đến mùa thu hoạch, thậm chí miếng trầu tiếp khách cũng không có. Tác giả như đang phân trần, giải thích sự thiếu sót của mình. Thực ra, đây chỉ là cách nói cường điệu để đùa vui với bạn, đồng thời thể hiện sự mong chờ, nhớ nhung bấy lâu. Qua đó, ta cũng hiểu được cuộc sống giản dị, đạm bạc của tác giả nơi thôn quê. Nhịp thơ 4/3 nhẹ nhàng, êm ái như lời tâm tình, kèm theo nụ cười hóm hỉnh, vui tươi của tác giả. Đối lập với những cái 'không' ấy là tình bạn chân thành, đáng quý.

Câu thơ cuối bộc lộ rõ nét tình cảm chân thành của tác giả dành cho bạn. Đó là một tình bạn thiêng liêng, cao quý, được xây dựng trên nền tảng tình cảm chân thật, không vụ lợi. 'Bác đến chơi đây, ta với ta' khiến ta nhớ đến câu kết trong bài 'Qua đèo Ngang' của Bà Huyện Thanh Quan, khi bà đứng trước cảnh đèo ngang hoang vắng, cô liêu, mang nặng nỗi buồn không thể chia sẻ cùng ai. Nhưng 'ta với ta' của Nguyễn Khuyến lại chỉ hai người bạn tuy hai mà một, gắn bó khăng khít, không gì chia cắt được. Ở đây, chỉ có 'ta với ta', nhưng lại có tất cả. Tình bạn ấy không cần vật chất, thậm chí không cần cả miếng trầu để mở đầu câu chuyện. Qua đó, ta thấy được nghệ thuật trào lộng hóm hỉnh, nhẹ nhàng mà sâu sắc của Nguyễn Khuyến.

Bài thơ thể hiện sự thành công của tác giả trong việc sử dụng bút pháp trào phúng. Ngôn ngữ thơ bình dị như lời ăn tiếng nói hàng ngày, nhưng vẫn đậm đà hương vị làng quê. Những sản vật nông thôn được đưa vào thơ một cách tự nhiên, kết hợp với âm điệu nhẹ nhàng, tạo nên một mạch thơ liên tục, thanh thoát. Bài thơ như một cuộc trò chuyện tâm tình giữa nhà thơ và người bạn tri kỷ.

Đây là một trong những bài thơ hay nhất về tình bạn chân thành, thắm thiết của Nguyễn Khuyến. Bài thơ làm nổi bật vẻ đẹp trong cuộc đời và thơ văn của ông. Nguyễn Khuyến xứng đáng là nhà thơ của làng quê Việt Nam. Tình bạn cao cả mà ông thể hiện sẽ là bài học quý giá, giúp ta cảm nhận và trân trọng những tình cảm thiêng liêng trong cuộc sống.

Mẫu 17

Nguyễn Khuyến, còn được biết đến với danh hiệu Tam Nguyên Yên Đổ, là một trong những nhà thơ Nôm xuất sắc nhất của nền văn học Việt Nam. Thơ của ông là sự hòa quyện giữa vẻ đẹp tinh tế, trau chuốt và sự giản dị, chân thành. Bài thơ 'Bạn đến chơi nhà' là một minh chứng tiêu biểu cho điều đó. Tác phẩm không chỉ thể hiện tình bạn sâu sắc mà còn là một trong những chủ đề nổi bật trong sáng tác của ông.

Xuyên suốt bài thơ là tình bạn chân thành, thắm thiết, được thể hiện qua tình huống tiếp đãi đầy bất ngờ và thú vị. Mở đầu bài thơ, tác giả khắc họa mối quan hệ gần gũi, khăng khít giữa hai người: 'Đã bấy lâu nay bác tới nhà'. Cách xưng hô 'bác' vừa thân mật, dân dã lại vừa toát lên sự kính trọng. Cụm từ 'Đã bấy lâu nay' không chỉ là cách tính thời gian mà còn cho thấy Nguyễn Khuyến luôn nhớ đến bạn, mong ngóng ngày gặp lại. Sau câu thơ mở đầu, hàng loạt tình huống éo le được đưa ra.

Đầu tiên, trẻ con không có nhà nên không ai đi chợ. Liệu rằng ở quê nhà của tác giả có những món ăn giản dị để tiếp đãi người bạn thân thiết? Nhưng không, những món sơn hào hải vị không có, mà ngay cả những thứ sẵn có trong nhà cũng không thể dùng để thiết đãi khách: ao sâu nước lớn nên 'khôn chài cá', vườn rộng rào thưa nên khó đuổi được gà. Đến cả rau quả cũng không: bầu vừa rụng rốn, cà mới nụ, cải chưa lên cây... Nhà có đủ thứ mà hóa ra lại chẳng có gì. Sự thiếu thốn còn được đẩy lên cao trào: 'Đầu trò tiếp khách trầu không có'. Trong văn hóa Việt, miếng trầu là khởi đầu của mọi cuộc gặp gỡ, thế mà nhà Nguyễn Khuyến lại thiếu đi thứ cơ bản ấy. Nhưng liệu có phải thật sự như vậy không? Một người chu đáo như Nguyễn Khuyến chắc hẳn không để tình huống này xảy ra. Tác giả đã tạo ra những tình huống éo le: trẻ đi vắng, chợ xa, nhà thiếu thốn... để thử thách tấm lòng trong tình bạn. Liệu đây có phải là một tình bạn đẹp, một tình cảm chân thành?

Không phải là cái 'ta với ta' cô đơn, lạc lõng như trong thơ Bà Huyện Thanh Quan, mà là 'ta với ta' của tình bạn đẹp đẽ, sâu nặng. Giữa chủ và khách không còn khoảng cách, hai người hòa làm một. Dù vật chất thiếu thốn, nhưng điều còn lại, điều quan trọng nhất chính là tình cảm chân thành. Có lẽ trong buổi tiếp đãi đó không có cơm canh, không có miếng trầu thơm, nhưng nó vẫn diễn ra trong niềm vui, sự thân mật và gần gũi. Đây mới chính là tình bạn chân chính.

Bài thơ đã khéo léo sử dụng cách lập ý, tạo ra tình huống bất ngờ, hấp dẫn, đưa ra hàng loạt những thiếu thốn để từ cái 'không' nói về cái 'có': tình bạn chân thành, thắm thiết. Lời thơ giản dị, dân dã nhưng cũng vô cùng điêu luyện. Tác giả sử dụng nhiều khẩu ngữ, đậm chất đời thường: 'thời, khôn, chửa...' và tài tình trong cách dùng từ 'ta với ta' – tuy hai mà một, bao gồm cả chủ và khách. Hình ảnh mộc mạc, quen thuộc của làng quê Việt Nam: ao cá, vườn rau càng làm nổi bật vẻ đẹp của tình bạn.

Bài thơ đạt đến sự hài hòa giữa nội dung và nghệ thuật. Tác phẩm khẳng định tình bạn là một tình cảm thiêng liêng, cao quý mà chúng ta cần nâng niu, trân trọng. Điều cốt yếu trong tình bạn không phải là của cải vật chất mà là cách đối đãi, hành xử với nhau. Quan niệm của Nguyễn Khuyến về tình bạn vẫn còn nguyên giá trị và ý nghĩa đến tận ngày nay.