Kỹ năng làm bài đọc hiểu Ngữ văn 7: Bí quyết ôn thi HSG hiệu quả và xuất sắc

Nhằm hỗ trợ các em học sinh lớp 7 trong hành trình chinh phục điểm cao, EduTOPS xin giới thiệu bộ kỹ năng làm bài đọc hiểu toàn diện. Tài liệu này không chỉ cung cấp kiến thức nền tảng mà còn mang đến những gợi ý quý giá, giúp các em tự tin và sẵn sàng cho mọi kỳ thi sắp tới.

1. Đọc hiểu văn bản là gì?

- Đây là quá trình khám phá và giải mã thông điệp ẩn chứa trong từng câu chữ của văn bản.

- Trong bối cảnh thi cử, đọc hiểu được thể hiện qua các câu hỏi và bài tập nhằm đánh giá khả năng nắm bắt nội dung, hình thức và ý nghĩa sâu xa của văn bản.

2. Cấu trúc của câu hỏi đọc hiểu văn bản

- Bài tập phần đọc hiểu thường bao gồm hai phần chính

* Phần văn bản cần đọc hiểu (Ngữ liệu)

+ Phong cách ngôn ngữ: Thơ, văn xuôi, báo chí, chính luận, v.v.

+ Xuất xứ: Có thể trích từ sách giáo khoa Ngữ văn hoặc các nguồn bên ngoài

+ Nội dung: Đa dạng và phong phú, phản ánh nhiều khía cạnh của đời sống

* Câu hỏi đi kèm

+ Xác định kiểu văn bản: Phương thức biểu đạt chính

Lưu ý: Đề thi thường yêu cầu xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản

+ Thể loại văn bản

+ Xác định các yếu tố hình thức: Cách sử dụng từ ngữ, cấu trúc câu, biện pháp tu từ, và sự liên kết giữa các câu

+ Xác định nội dung chính của văn bản

+ Vận dụng kiến thức xã hội để trình bày suy nghĩ và quan điểm cá nhân về vấn đề liên quan

3. Các yêu cầu làm bài đọc hiểu

- Yêu cầu chung:

+ Hình thức: Trả lời ngắn gọn bằng các câu văn hoặc đoạn văn ngắn

+ Nội dung: Đầy đủ thông tin, tập trung vào trọng tâm của câu hỏi

- Kiến thức và kỹ năng cần thiết

+ Kiến thức: Nắm vững kiến thức Ngữ văn và hiểu biết xã hội

+ Kỹ năng: Giải thích từ ngữ, khái niệm - xác định chủ đề văn bản - viết đoạn văn nghị luận ngắn - phát triển năng lực cảm thụ văn học

1. Xác định phương thức biểu đạt

- Tự sự: Bao gồm nhân vật, đối thoại, sự kiện và kết quả

- Nghị luận: Trình bày quan điểm, luận điểm, lý lẽ và dẫn chứng

- Miêu tả: Sử dụng từ ngữ gợi hình, giúp người đọc hình dung rõ ràng về hình ảnh, âm thanh

- Thuyết minh: Cung cấp thông tin khoa học hoặc kiến thức đời sống

- Biểu cảm: Thể hiện cảm xúc, tình cảm của tác giả

- Hành chính:

Lưu ý: Khi ngữ liệu đọc hiểu là thơ, phương thức biểu đạt chính thường là Biểu cảm

Khi ngữ liệu đọc hiểu là văn xuôi, phương thức biểu đạt thường là Nghị luận

2. Xác định thể thơ

- Phương pháp đơn giản: Đếm số câu và số chữ để xác định thể thơ

4. Đặc điểm của kiểu bài đọc hiểu văn bản

Những kiểu câu hỏi thường gặp trong phần Đọc hiểu

- Câu hỏi nhận biết: Xác định phương thức biểu đạt, phong cách ngôn ngữ, tìm từ ngữ, hình ảnh, hoặc cách trình bày văn bản

- Câu hỏi hiểu: Yêu cầu học sinh giải thích ý nghĩa của một câu nói trong văn bản, hoặc lý giải quan điểm của tác giả. Đây là dạng câu hỏi kiểm tra sự đồng cảm và hiểu biết của học sinh đối với tác phẩm

- Câu hỏi vận dụng: Đề nghị học sinh rút ra thông điệp, bài học, hoặc đề xuất hành động cụ thể từ văn bản

Các bước làm bài đọc hiểu hiệu quả

Bước 1: Đọc kỹ đề bài, nắm vững nội dung trước khi bắt đầu làm bài. Ưu tiên làm câu dễ trước, câu khó sau

- Đề thi thường gồm hai phần: đọc hiểu và làm văn. Phần đọc hiểu đa dạng, đòi hỏi học sinh nắm vững kiến thức cơ bản như phong cách ngôn ngữ và phương thức biểu đạt

- Nhận biết 6 phong cách ngôn ngữ: Báo chí, Văn chương nghệ thuật, Khoa học, Chính luận, Khẩu ngữ, và Hành chính công vụ. Dựa vào xuất xứ văn bản để xác định

- Xác định 5 phương thức biểu đạt: Tự sự (có sự việc diễn biến), Biểu cảm (từ ngữ thể hiện cảm xúc), Nghị luận (từ ngữ khen chê, bộc lộ thái độ), Thuyết minh (giới thiệu, thuyết trình), và Miêu tả (từ láy, từ gợi tả)

- Nhận biết các phép tu từ: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, lặp từ, nói quá, nói giảm, chơi chữ (tu từ từ vựng); lặp cấu trúc câu, đảo ngữ, câu hỏi tu từ, liệt kê (tu từ cú pháp)

- Tác dụng của biện pháp tu từ: Làm rõ đối tượng, tăng tính gợi cảm, gợi hình ảnh, âm thanh, màu sắc, giúp văn bản trở nên hấp dẫn và sâu sắc hơn

- Đối với văn bản mới: Đọc kỹ nhiều lần để hiểu từng câu, từng từ, liên kết câu, cách ngắt dòng. Từ đó, trả lời các câu hỏi về nội dung chính, tư tưởng tác giả, và thông điệp rút ra

Bước 2: Đọc yêu cầu câu hỏi, gạch chân từ khóa quan trọng. Việc này giúp xác định hướng làm bài chính xác, tránh lan man hoặc lạc đề

Bước 3: Đặt câu hỏi và trả lời: Ai? Cái gì? Là gì? Như thế nào? Kiến thức nào? Đảm bảo bài làm đầy đủ, khoa học, tránh thiếu sót

Bước 4: Trả lời rõ ràng từng câu, từng ý. Lựa chọn từ ngữ cẩn thận, viết câu chính xác và trình bày mạch lạc

Bước 5: Đọc lại và chỉnh sửa từng câu trả lời một cách chuẩn xác. Đảm bảo không bỏ sót bất kỳ câu hỏi nào

*Một số lưu ý quan trọng khi làm bài

- Viết đúng từ ngữ, trình bày rõ ràng, tuân thủ quy tắc chính tả và dấu câu. Tránh viết dài dòng, lan man

- Dành khoảng 30 phút để hoàn thành phần đọc hiểu. Trả lời chính xác và bám sát yêu cầu của đề bài

- Làm bài cẩn thận, đầy đủ từng câu, không bỏ sót ý. Tránh viết vội vàng để đảm bảo chất lượng bài làm

5. Mẹo làm bài đọc hiểu hiệu quả

1. Phần đọc hiểu

- Đề bài thường cung cấp một khổ thơ hoặc đoạn văn, yêu cầu học sinh đọc và trả lời các câu hỏi liên quan

- Các câu hỏi thường gặp bao gồm:

- Xác định thể thơ hoặc phong cách ngôn ngữ của đoạn trích

- Nội dung chính của khổ thơ/đoạn trích là gì? (Với đoạn văn, câu hỏi thường là: Câu chủ đề của đoạn trích là gì?)

- Chỉ ra các biện pháp nghệ thuật chính được sử dụng trong khổ thơ/đoạn trích và phân tích tác dụng của chúng

2. Giải quyết đề bài

a. Đối với đoạn thơ

- Câu hỏi 1:

+ Xác định thể thơ bằng cách đếm số chữ trong mỗi câu. Thông thường, đề bài sẽ sử dụng các thể thơ phổ biến như bốn chữ, năm chữ, bảy chữ, hoặc lục bát

+ Đối với thể thơ trung đại như thất ngôn bát cú (7 chữ/câu, 8 câu/bài) hoặc thất ngôn tứ tuyệt (7 chữ/câu, 4 câu/bài), xác định bằng cách đếm số chữ và số câu. (Các thể thơ trung đại ít xuất hiện trong đề nhưng cần nắm vững cách nhận biết)

- Câu hỏi 2: Nêu nội dung chính của khổ thơ, tức là thông điệp hoặc dụng ý mà tác giả muốn truyền tải

..........

Tải file tài liệu để xem thêm chi tiết về kỹ năng làm bài đọc hiểu