Hướng dẫn soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 51 - Ngữ văn lớp 11, sách Kết nối tri thức tập 2

Hôm nay, EduTOPS mang đến cho bạn tài liệu Soạn văn 11: Thực hành tiếng Việt trang 51, nằm trong bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, tập 2. Đây là nguồn tài liệu quý giá giúp học sinh nắm vững kiến thức và kỹ năng cần thiết.

Nội dung bài soạn được thiết kế để hỗ trợ học sinh lớp 11 chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và hiệu quả. Dưới đây là những hướng dẫn chi tiết giúp bạn tiếp cận bài học một cách toàn diện và sâu sắc hơn.

Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 51

Câu 1. Câu thơ nào dưới đây thể hiện sự sáng tạo của tác giả trong việc phá vỡ quy tắc ngôn ngữ thông thường? Dựa vào đâu bạn đưa ra kết luận đó?

a.

Xanh om cổ thụ tròn xoe tán,
Trắng xóa tràng giang phẳng lặng tờ.

(Hồ Xuân Hương, Cảnh thu)

b.

Trong vườn đêm ấy nhiều trăng quá,
Ánh sáng tuôn đầy các lối đi.

(Xuân Diệu, Trăng)

Gợi ý:

a. Hồ Xuân Hương đã đảo ngược trật tự thông thường bằng cách đặt tính từ trước danh từ: “xanh om cổ thụ”, “trắng xóa tràng giang”.

b. Cụm từ “nhiều trăng” mang tính sáng tạo độc đáo, vì lượng từ “nhiều” thường không đi kèm với “trăng” – một thực thể tự nhiên duy nhất và không thể đếm được.

Câu 2. Hãy chỉ ra cụm từ có cách kết hợp từ không bình thường và phân tích hiệu quả của cách kết hợp đó trong hai câu sau:

a. Đó là vẻ đẹp trầm mặc nhất của sông Hương, như triết lí, như cổ tích, kéo dài mãi đến khi mặt nước phẳng lặng của nó gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà...

(Hoàng Phủ Ngọc Tường, Ai đã đặt tên cho dòng sông?)

b. Để khi khoác ba lô lần đầu về Đất Mũi, rằng, thôi thì, ta cứ lỏng tay thơ thẩn với Cà Mau.

(Trần Tuấn, Cà Mau quê xứ)

Gợi ý:

a. Cụm từ “bát ngát tiếng gà” là một kết hợp không bình thường, vì “bát ngát” thường dùng để miêu tả không gian rộng lớn, không thể bổ nghĩa cho “tiếng gà”. Cách kết hợp này tạo nên hình ảnh không gian mênh mông, xa xăm, gợi lên sự rộng lớn và thanh bình của vùng quê.

b. Cụm từ “lỏng tay thơ thẩn với Cà Mau” là một cách kết hợp độc đáo. Từ “lỏng tay” thường dùng để diễn tả việc cầm nắm vật gì đó, nhưng ở đây lại được dùng để thể hiện tâm trạng thoải mái, nhẹ nhàng của tác giả khi đặt chân đến vùng đất Cà Mau.

Câu 3.

a. Thế là cãi nhau, hai thằng miền Trung giữa cái nắng miệt mài bên những hạt phù sa sinh nở khỏi từ hai chữ “quê nhà” ấy của thi sĩ đất Bắc.

(Trần Tuấn, Cà Mau quê xứ)

b. Hãy tìm các từ ngữ có thể kết hợp hợp lý với cụm từ “cái nắng” trong câu trên. So sánh những cụm từ bạn tạo ra với cụm từ “cái nắng miệt mài” để thấy được tác dụng của cách kết hợp mà tác giả đã lựa chọn.

Gợi ý:

• Các từ ngữ như: triền miên, dai dẳng
• Từ “miệt mài” vốn dùng để miêu tả tính cách con người, nhưng khi kết hợp với “cái nắng”, nó khiến cho hình ảnh nắng trở nên sinh động, như thể nắng cũng có tính cách “siêng năng, cần cù” của con người, đặc biệt là nắng miền Trung.

Câu 4. Nhận xét đặc điểm các cụm từ in đậm trong hai câu sau và phân tích giá trị biểu đạt của từng trường hợp:

a. Giờ tới lượt bạn tôi gửi lại nơi này mấy đọt phù sa thơ kèm chút gió Lào cố quận.

(Trần Tuấn, Cà Mau quê xứ)

b. Con Sông Đà tuôn dài tuôn dài như một áng tóc trữ tình, đầu tóc chân tóc ẩn hiện trong mây trời Tây Bắc bung nở hoa ban hoa gạo tháng Hai và cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân.

(Nguyễn Tuân, Người lái đò Sông Đà)

Gợi ý:

a. Thông thường, người ta sử dụng cụm từ “hạt phù sa”, nhưng trong văn bản này, tác giả lại dùng “đọt phù sa”, tạo nên hình ảnh giàu tính tạo hình. Phù sa không còn là thứ vô tri vô giác mà trở nên sống động, như những đọt cây non tơ đang vươn mình. Cách diễn đạt này mang đến một tứ thơ tươi mới, tràn đầy sức sống và sự sáng tạo.

b.

- Cụm từ “áng tóc trữ tình” là một sáng tạo độc đáo của Nguyễn Tuân. Từ “áng” thường đi kèm với “mây”, “thơ”, hoặc “văn”, nhưng khi kết hợp với “tóc”, nó mang lại chất thơ và sự lãng mạn cho câu văn. “Áng tóc trữ tình” càng làm tăng thêm vẻ đẹp thi vị, gợi lên hình ảnh mềm mại và đầy cảm xúc.

- Cụm từ “cuồn cuộn mù khói núi Mèo đốt nương xuân” phá vỡ trật tự từ ngữ thông thường, tạo nên sự bất ngờ và gợi nhiều liên tưởng thú vị. Cách sắp xếp này không chỉ làm nổi bật hình ảnh mù khói mà còn mang đến cảm giác về sự chuyển động và sức sống mãnh liệt của thiên nhiên.