Hướng dẫn Soạn bài Sơn Tinh, Thủy Tinh - Ngữ văn lớp 6 trang 10 sách Kết nối tri thức tập 2: Chi tiết và dễ hiểu

Truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 6, giúp học sinh khám phá vẻ đẹp của văn hóa dân gian Việt Nam.

EduTOPS mang đến tài liệu học tập Soạn văn 6: Sơn Tinh, Thủy Tinh, thuộc bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Hãy cùng khám phá ngay sau đây để nắm vững kiến thức và đạt kết quả cao.

1. Soạn bài Sơn Tinh, Thủy Tinh siêu ngắn

Câu 1. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các sự kiện trong truyện dân gian thường được liên kết bởi mối quan hệ nhân quả. Hãy tóm tắt cốt truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo chuỗi nguyên nhân - kết quả và trình bày theo mẫu sau:

Hướng dẫn giải:

• Vua Hùng kén rể
• Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn, cả hai đều tài giỏi
• Vua Hùng đưa ra điều kiện: ai mang sính lễ đến trước sẽ được cưới Mị Nương
• Sơn Tinh đến trước và cưới được Mị Nương
• Thủy Tinh đến sau, tức giận đem quân đuổi theo, khiến thành Phong Châu chìm trong biển nước
• Sơn Tinh dùng sức mạnh bốc đồi, dời núi để chặn dòng nước lũ
• Thủy Tinh thua trận
• Hàng năm, Thủy Tinh vẫn dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng đều thất bại

Câu 2. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trong truyện, nhân vật nào được gọi là thần? Hãy chỉ ra những đặc điểm khiến họ được xem là thần linh.

Hướng dẫn giải:

- Nhân vật được gọi là thần: Sơn Tinh, Thủy Tinh

- Đặc điểm: Sở hữu tài năng và sức mạnh siêu nhiên.

Câu 3. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Cuộc thi tài kén rể trong truyện có điểm gì đặc biệt?

Hướng dẫn giải:

Lễ vật yêu cầu đều là những thứ quý hiếm, chủ yếu có ở vùng núi cao. Điều này thể hiện sự ưu ái của nhân dân dành cho thần núi Sơn Tinh.

Câu 4. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Sơn Tinh phải giao tranh với Thuỷ Tinh vì lí do gì? Ai là người thắng cuộc và vì sao người thắng cuộc xứng đáng được xem là một anh hùng?

Hướng dẫn giải:

- Lý do Sơn Tinh phải giao tranh với Thủy Tinh: Thủy Tinh đến sau không lấy được Mị Nương, tức giận đem quân đuổi theo để cướp Mị Nương.

- Sơn Tinh là người thắng cuộc

- Sơn Tinh được xem là anh hùng vì đã ngăn chặn được dòng nước lũ, bảo vệ cuộc sống của nhân dân.

Câu 5. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Chủ đề của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là gì?

Hướng dẫn giải:

Truyện giải thích nguyên nhân của hiện tượng lũ lụt hàng năm ở đồng bằng Bắc Bộ, ca ngợi công lao dựng nước của các vua Hùng và thể hiện sức mạnh đoàn kết, tinh thần quyết tâm chinh phục thiên nhiên.

Câu 6. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Truyền thuyết thường lí giải nguồn gốc các sự vật, hiện tượng hoặc nguyên nhân của hiện tượng thời tiết. Theo em, truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lí giải hiện tượng tự nhiên nào? Tác giả dân gian cho rằng do đâu mà có hiện tượng đó?

Hướng dẫn giải:

• Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh lý giải hiện tượng lũ lụt
• Tác giả dân gian cho rằng do mối thù sâu nặng mà hàng năm Thủy Tinh dâng nước đánh Sơn Tinh, gây ra lũ lụt khắp nơi.

Câu 7. (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Thử tưởng tượng em là Thuỷ Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc.

Hướng dẫn giải:

Suy nghĩ và cảm xúc của Thủy Tinh sau thất bại: sự thất vọng và nỗi uất hận dâng trào.

2. Hướng dẫn Soạn bài Sơn Tinh, Thủy Tinh chi tiết và đầy đủ

2.1 Trước khi đọc

Câu 1. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trong cuộc sống, các hiện tượng tự nhiên có thể mang lại cả lợi ích và tác hại tùy theo thời điểm. Hãy nêu một số lợi ích và tác hại của các hiện tượng này.

Hướng dẫn giải:

Ví dụ:

- Mưa

• Ích lợi: Cung cấp nước cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp…
• Tác hại: Mưa lớn gây ngập lụt, ảnh hưởng đến đời sống và tài sản…

- Gió:

• Ích lợi: Mang lại không khí trong lành, hỗ trợ năng lượng gió…
• Tác hại: Gió mạnh có thể gây bão, phá hủy nhà cửa và cây cối…

Câu 2. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hãy kể tên những hoạt động của con người nhằm giảm thiểu tác hại của các hiện tượng tự nhiên mà em biết.

Hướng dẫn giải:

Một số hoạt động như: trồng rừng phòng hộ, hạn chế sử dụng túi ni-lông, xử lý nước thải công nghiệp…

2.2 Đọc văn bản

Câu 1. (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Sính lễ trong truyện có điểm gì đặc biệt?

Hướng dẫn giải:

Sính lễ đều là những sản vật quý hiếm và khó tìm kiếm.

Câu 2. (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Điều gì xảy ra khi Thủy Tinh nổi giận? Sơn Tinh đã ngăn chặn dòng nước lũ bằng cách nào?

Hướng dẫn giải:

Khi Thủy Tinh tức giận, hắn đem quân đuổi theo Sơn Tinh để giành Mị Nương. Sơn Tinh đã dùng sức mạnh bốc đồi, dời núi để chặn đứng dòng nước lũ.

2.3 Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các sự kiện trong truyện dân gian thường được liên kết bởi mối quan hệ nhân quả. Hãy tóm tắt cốt truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo chuỗi nguyên nhân - kết quả và trình bày theo mẫu sau:

Hướng dẫn giải:

• Vua Hùng tổ chức kén rể.
• Hai chàng trai tài giỏi cùng đến thi tài, không ai chịu thua ai.
• Vua Hùng ra điều kiện: ai mang sính lễ đến trước sẽ được cưới Mị Nương.
• Sơn Tinh đến trước và cưới được Mị Nương.
• Thủy Tinh đến sau, tức giận đem quân đuổi theo, khiến thành Phong Châu chìm trong biển nước.
• Sơn Tinh dùng sức mạnh bốc đồi, dời núi để chặn dòng nước lũ.
• Thủy Tinh thua trận.
• Hàng năm, Thủy Tinh vẫn dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng đều thất bại.

Câu 2. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Trong truyện, nhân vật nào được gọi là thần? Hãy chỉ ra những đặc điểm khiến họ được xem là thần linh.

Hướng dẫn giải:

- Những nhân vật được gọi là thần: Sơn Tinh, Thủy Tinh

- Đặc điểm khiến họ được coi là thần: sở hữu tài năng và sức mạnh siêu nhiên.

• Nhân vật Sơn Tinh: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi. Thần dùng phép lạ bốc đồi, dời núi, dựng thành lũy đất để ngăn chặn dòng lũ.
• Nhân vật Thủy Tinh: gọi gió, gió đến; hô mưa, mưa về. Thần gọi gió làm thành dông bão, dâng nước sông lên cuồn cuộn, rung chuyển cả trời đất.

Câu 3. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Cuộc thi tài kén rể trong truyện có điểm gì đặc biệt?

Hướng dẫn giải:

- Sơn Tinh và Thủy Tinh đều xuất chúng nên Hùng Vương không biết lựa chọn ai, bèn nghĩ ra yêu cầu ai mang sính lễ đến trước sẽ lấy được Mị Nương.

- Sính lễ gồm có: một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi.

=> Lễ vật đều là những đồ vật khó tìm và chủ yếu ở vùng núi cao. Qua đó thể hiện sự ưu ái của nhân dân dành cho vị thần núi.

Câu 4. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Sơn Tinh phải giao tranh với Thuỷ Tinh vì lí do gì? Ai là người thắng cuộc và vì sao người thắng cuộc xứng đáng được xem là một anh hùng?

Hướng dẫn giải:

- Lý do Sơn Tinh phải giao tranh với Thủy Tinh: Thủy Tinh đến sau không lấy được Mị Nương, tức giận đem quân đuổi theo để cướp Mị Nương.

- Sơn Tinh là người thắng cuộc.

- Sơn Tinh được xem là anh hùng vì đã ngăn chặn được dòng nước lũ, bảo vệ cuộc sống của nhân dân. Sơn Tinh cũng là biểu tượng cho sức mạnh của nhân dân trong công cuộc khắc phục thiên tai và bảo vệ cuộc sống.

Câu 5. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Chủ đề của truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh là gì?

Hướng dẫn giải:

Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh giải thích nguyên nhân của hiện tượng lũ lụt hàng năm ở đồng bằng Bắc Bộ. Đồng thời, truyện ca ngợi công lao dựng nước của các vua Hùng (Thần núi Tản Viên trở thành con rể của vua). Qua đó, truyện thể hiện sức mạnh đoàn kết và tinh thần quyết tâm chinh phục thiên nhiên.

Câu 6. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Truyền thuyết thường lí giải nguồn gốc các sự vật, hiện tượng hoặc nguyên nhân của hiện tượng thời tiết. Theo em, truyện Sơn Tinh, Thuỷ Tinh lí giải hiện tượng tự nhiên nào? Tác giả dân gian cho rằng do đâu mà có hiện tượng đó?

Hướng dẫn giải:

• Truyện Sơn Tinh, Thủy Tinh lý giải hiện tượng lũ lụt.
• Tác giả dân gian cho rằng do mối thù sâu nặng mà hàng năm Thủy Tinh dâng nước đánh Sơn Tinh, khiến nước ngập khắp nơi, gây ra lũ lụt.

Câu 7. (trang 13 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Thử tưởng tượng em là Thuỷ Tinh và nêu những suy nghĩ, cảm xúc của nhân vật sau khi bị thua cuộc.

Hướng dẫn giải:

Suy nghĩ, cảm xúc của Thủy Tinh sau khi thua trận: Thất vọng, tức giận và không chấp nhận thua cuộc, quyết tâm tìm cách trả thù.

Viết kết nối với đọc

Đây là tưởng tượng của nhà thơ Nguyễn Nhược Pháp về hình ảnh Sơn Tinh và Thuỷ Tinh:

Sơn Tinh có một mắt ở trán
Thuỷ Tinh râu ria quăn xanh rì
Một thần phi bạch hổ trên cạn
Một thần cưỡi lưng rồng uy nghi.

(Nguyễn Nhược Pháp, trích Sơn Tinh, Thủy Tinh)

Điều này cho thấy, từ những thông tin về nhân vật trong câu chuyện, mỗi chúng ta đều có thể tưởng tượng ra ngoại hình của nhân vật Sơn Tinh, Thuỷ Tinh theo cách riêng. Hãy ghi lại tưởng tượng của em bằng một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu).

Hướng dẫn giải:

- Mẫu 1: Sau khi đọc truyền thuyết Sơn Tinh Thủy Tinh, em cảm thấy rất ấn tượng với hai nhân vật chính. Sơn Tinh là chúa miền non cao. Thân hình khỏe mạnh, khuôn mặt tuấn tú. Thần có tài lạ: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi. Còn Thủy Tinh là chúa vùng nước thẳm. Sức mạnh không hề thua kém: hô mưa mưa về, gọi gió gió đến. Nhưng khuôn mặt không được anh tuấn, lại mang vẻ gian ác. Cả hai vị thần đều vô cùng tài giỏi.

- Mẫu 2: Sơn Tinh và Thủy Tinh là truyền thuyết rất quen thuộc đối với nhân dân ta. Khi đọc truyền thuyết, em đã có những tưởng tượng về ngoại hình của hai vị thần này. Trước hết là Sơn Tinh, thần có khuôn mặt anh tuấn. Nước da ngăm đen nhưng đầy khỏe khoắn. Đôi mắt toát lên vẻ cương nghị. Thần có tài lạ: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi. Thủy Tinh cũng không hề thua kém. Nhưng vẻ ngoài có phần đáng sợ. Khuôn mặt toát lên vẻ gian ác với chòm râu quăn xanh rì. Thần có khả năng: hô mưa mưa về, gọi gió gió đến. Mỗi người một vẻ nhưng đều tài năng đều hơn người.

3. Hướng dẫn Soạn bài Sơn Tinh, Thủy Tinh ngắn gọn và dễ hiểu

3.1 Đôi nét về tác phẩm

- Sơn Tinh, Thủy Tinh thuộc thể loại truyện truyền thuyết.

- Bố cục:

• Phần 1: Từ đầu đến “mỗi thứ một đôi”. Hùng Vương thứ mười tám kén rể cho con gái.
• Phần 2: Tiếp theo đến “Thần nước đành rút quân”. Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn và cuộc giao đấu của hai vị thần.
• Phần 3: Còn lại. Sự trả thù hàng năm của Thủy Tinh và sự chiến thắng của Sơn Tinh.

- Tóm tắt: Vào đời Hùng Vương thứ mười tám, nhà vua có một người con gái xinh đẹp, thùy mị tên là Mị Nương. Vua muốn tìm cho nàng một người chồng xứng đáng. Một hôm, hai chàng trai tài giỏi là Sơn Tinh và Thủy Tinh cùng đến cầu hôn. Vua không biết chọn ai nên đưa ra điều kiện: ai mang sính lễ đến trước sẽ được cưới Mị Nương. Sơn Tinh đến trước, cưới được Mị Nương. Thủy Tinh đến sau, tức giận dâng nước đánh Sơn Tinh. Cuộc chiến kéo dài, gây nhiều thiệt hại, nhưng cuối cùng Thủy Tinh thua trận. Hàng năm, Thủy Tinh vẫn dâng nước đánh Sơn Tinh nhưng đều thất bại.

3.2 Đọc - hiểu văn bản

1. Hùng Vương thứ mười tám kén rể cho con gái

- Giới thiệu về thời gian: thời vua Hùng thứ mười tám.

- Sự kiện chính: Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết dịu hiền. Vua cha yêu thương nàng hết mực nên muốn kén cho nàng một người chồng xứng đáng.

- Các sự kiện kéo theo: Một hôm, có hai chàng trai đến cầu hôn:

• Một người ở vùng núi Tản Viên có tài lạ: vẫy tay về phía đông, phía đông nổi cồn bãi; vẫy tay về phía tây, phía tây mọc lên từng dãy núi đồi. Người ta gọi chàng là Sơn Tinh.
• Một người ở miền biển: gọi gió, gió đến; hô mưa, mưa về. Người ta gọi chàng là Thủy Tinh.

=> Cả hai đều là những nhân vật xuất chúng, khác người từ xuất thân, diện mạo đến tài năng. Một trong hai người lấy được Mị Nương thì đó đều là một hôn ước xứng đôi vừa lứa.

- Chính vì Sơn Tinh và Thủy Tinh đều xuất chúng nên Hùng Vương không biết lựa chọn ai, bèn nghĩ ra yêu cầu ai mang sính lễ đến trước sẽ lấy được Mị Nương.

- Sính lễ gồm có: một trăm ván cơm nếp, một trăm nệp bánh chưng và voi chín ngà, gà chín cựa, ngựa chín hồng mao, mỗi thứ một đôi.

=> Lễ vật đều là những đồ vật không tầm thường, khó tìm và chủ yếu ở vùng núi cao. Qua đó thể hiện sự ưu ái của nhân dân dành cho vị thần núi.

2. Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn và cuộc giao đấu của hai vị thần

- Nguyên nhân giao đấu của hai vị thần: Sơn Tinh mang lễ vật đến trước, rước Mị Nương về núi. Thủy Tinh đến sau, không lấy được Mị Nương nên nổi giận, dâng nước đánh Sơn Tinh để cướp Mị Nương về.

- Diễn biến của trận đấu:

• Thủy Tinh hô mưa, gọi gió làm thành dông bão rung chuyển cả đất trời. Nước ngập khắp đồng ruộng, nhà cửa, dâng lên lưng đồi, sườn núi, thành Phong Châu nổi lềnh bềnh trên biển nước.

=> Việc Thủy Tinh dâng nước đánh Sơn Tinh đã gieo tai họa cho đất nước, khiến người dân khổ cực.

• Sơn Tinh bốc từng quả đồi, dời từng dãy núi để ngăn chặn dòng nước lũ.

=> Sơn Tinh chính là vị thần cứu nguy cho nhân dân.

- Kết quả: Thủy Tinh kiệt sức, buộc phải rút quân.

=> Sơn Tinh đã trở thành biểu tượng của sức mạnh nhân dân trong cuộc chiến chống lại thiên tai bão lũ.

3. Sự trả thù hàng năm của Thủy Tinh và sự chiến thắng của Sơn Tinh

- Từ đó, hàng năm, Thủy Tinh đều dâng nước đánh Sơn Tinh với hy vọng cướp được Mị Nương.

- Nhưng Thủy Tinh đều bị Sơn Tinh đánh bại.

=> Sức mạnh và niềm tin của nhân dân đã chiến thắng thiên tai lũ lụt.