Đoạn trích Sông nước Cà Mau - Trích từ chương XVIII, tác phẩm Đất rừng phương Nam của nhà văn Đoàn Giỏi

Đoạn trích này sẽ được giới thiệu trong chương trình Ngữ văn lớp 6. Dưới đây là tài liệu tham khảo chi tiết dành cho bạn đọc.

Sông nước Cà Mau

Nghe đọc Sông nước Cà Mau:

Càng tiến gần về phía mũi Cà Mau, sông ngòi và kênh rạch càng dày đặc như mạng nhện. Trên cao là bầu trời xanh thẳm, dưới thấp là dòng nước xanh biếc, xung quanh chỉ toàn một màu xanh ngút ngàn của cây lá. Tiếng rì rào bất tận từ những cánh rừng bốn mùa xanh tốt, cùng với tiếng sóng vỗ không ngừng từ biển Đông và vịnh Thái Lan, vang vọng trong làn gió mặn mòi – âm thanh đơn điệu ấy như ru ngủ thính giác, khiến thị giác con người dần mệt mỏi trước khung cảnh chỉ có một màu xanh lặng lẽ và đơn điệu.

Từ khi đi qua Chà Là, Cái Keo... rồi rời con sông Bảy Háp để xuôi theo dòng nước, tôi bắt đầu cảm nhận được điều này... Ở đây, người ta đặt tên đất, tên sông không phải bằng những từ ngữ hoa mỹ, mà dựa trên đặc điểm riêng biệt của chúng. Chẳng hạn, rạch Mái Giầm được gọi như vậy vì hai bên bờ mọc đầy cây mái giầm với thân tròn xốp và chỉ có một chiếc lá hình mái chèo nhỏ; kênh Bọ Mắt mang tên này vì nơi đây tập trung vô số bọ mắt đen như hạt vừng, bay theo thuyền thành từng đám như những đám mây nhỏ, chúng đốt vào da thịt khiến ngứa ngáy và nổi mẩn đỏ; kênh Ba Khía được đặt tên vì hai bên bờ có vô số con ba khía bám đặc quanh gốc cây (ba khía là loài còng biển lai cua, càng sắc tím đỏ, thường được làm mắm trộn tỏi ớt rất ngon). Còn xã Năm Căn, nghe nói ngày xưa chỉ có một cái lán năm gian của những người đốn củi hầm than dựng nên, và Cà Mau là cách nói trại từ “tức khơ mâu” trong tiếng Miên, có nghĩa là “nước đen”.

Thuyền chúng tôi rời kênh Bọ Mắt, đổ ra sông Cửa Lớn và xuôi về Năm Căn. Dòng sông Năm Căn rộng lớn, nước chảy ầm ầm ra biển ngày đêm như thác đổ, cá nước bơi thành từng đàn đen kịt, nhô lên hụp xuống như những người bơi ếch giữa sóng trắng. Thuyền lướt giữa dòng sông rộng hơn ngàn thước, hai bên bờ là rừng đước cao vút như hai bức tường thành vô tận. Cây đước mọc san sát, lớp này chồng lên lớp kia, tạo thành những bậc màu xanh lá mạ, xanh rêu, xanh chai lọ... mờ ảo trong làn sương và khói sóng buổi sớm.

Chợ Năm Căn nằm sát bờ sông, nhộn nhịp, đông đúc và tấp nập. Đây là khung cảnh quen thuộc của một xóm chợ vùng rừng ven biển thuộc tỉnh Bạc Liêu, với những túp lều lá đơn sơ bên cạnh những ngôi nhà gạch hiện đại hai tầng, những đống gỗ cao như núi chất đống ven bờ, những cột đáy, thuyền chài, thuyền lưới, thuyền buôn bập bềnh trên sóng... Nhưng Năm Căn còn mang vẻ bề thế của một trấn “anh chị rừng xanh”, kiêu hãnh khoe sự trù phú của vùng đất cuối cùng Tổ quốc. Dọc bến sông là những bến vận hà nhộn nhịp, những lò than hầm gỗ đước sản xuất than củi nổi tiếng nhất miền Nam, những ngôi nhà bè lung linh dưới ánh đèn măng-sông như những khu phố nổi. Nơi đây, người ta có thể dừng thuyền lại, gọi một món xào, món nấu kiểu Trung Quốc hay một đĩa thịt rừng nướng ướp gia vị địa phương, kèm theo vài cút rượu. Không chỉ vậy, người ta còn có thể mua từ cây kim, cuộn chỉ, quần áo may sẵn, đến những món nữ trang đắt giá mà không cần rời khỏi thuyền. Những cô gái Hoa kiều bán hàng xởi lởi, những người Chà Châu Giang bán vải, những bà cụ người Miên bán rượu, với giọng nói líu lo và trang phục sặc sỡ, đã tô điểm cho Năm Căn một màu sắc độc đáo, vượt trội hơn hẳn các xóm chợ khác ở vùng rừng Cà Mau.

I. Đôi nét về tác giả Đoàn Giỏi

- Đoàn Giỏi (1925 - 1989), quê ở tỉnh Tiền Giang.

- Ông bắt đầu sự nghiệp văn chương trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1946 - 1954).

- Các tác phẩm của Đoàn Giỏi thường khắc họa cuộc sống, thiên nhiên và con người vùng đất Nam Bộ.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Đường về gia hương (truyện dài, 1948), Đất rừng phương Nam (truyện dài, 1957), Hoa hướng dương (truyện ngắn, 1960), Ngọn tầm vông (truyện ký, 1956), Khí hùng đất nước (ký, 1948)...

II. Khám phá vẻ đẹp và ý nghĩa của tác phẩm Sông nước Cà Mau

1. Xuất xứ

- Đoạn trích Sông nước Cà Mau được trích từ chương XVIII của tác phẩm Đất rừng phương Nam.

- Đất rừng phương Nam (1957) là tác phẩm truyện dài nổi tiếng nhất của nhà văn Đoàn Giỏi. Tác phẩm kể về hành trình lưu lạc của bé An - nhân vật chính - tại vùng đất U Minh, miền Tây Nam Bộ trong những năm đầu kháng chiến chống thực dân Pháp.

- Tên đoạn trích được đặt bởi người biên soạn.

2. Bố cục

Gồm 3 phần:

- Phần 1. Từ đầu đến “một màu xanh đơn điệu”. Những cảm nhận chung về khung cảnh sông nước Cà Mau.

- Phần 2. Tiếp theo đến “và khói sóng ban mai”. Khung cảnh kênh rạch và con sông Nam Căn.

- Phần 3. Còn lại. Vẻ đẹp của chợ Năm Căn.

3. Tóm tắt

Bài văn khắc họa khung cảnh sông nước Cà Mau với vẻ đẹp thiên nhiên rộng lớn, gắn liền với những địa danh mang nét đặc trưng riêng. Đồng thời, tác giả tái hiện sinh động khung cảnh chợ Năm Căn nhộn nhịp, đông đúc và tấp nập.