Bài Văn Mẫu Lớp 7: Phân Tích 'Bài Ca Nhà Tranh Bị Gió Thu Phá' Của Đỗ Phủ - Tuyển Tập Những Bài Văn Mẫu Hay Nhất

Tài liệu này là nguồn tham khảo quý giá, giúp học sinh nắm vững phương pháp phân tích tác phẩm 'Bài ca nhà tranh bị gió thu phá'. Quý thầy cô và các em học sinh hãy cùng khám phá và áp dụng những kiến thức bổ ích này!

Phân tích Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ - Mẫu 01

Đỗ Phủ, một trong những nhà thơ hiện thực vĩ đại của văn học Trung Hoa, đã để lại những tác phẩm chạm đến tận đáy lòng người đọc. Thơ ông là những bức tranh sống động, phản ánh chân thực xã hội phong kiến, những mảnh đời bất hạnh và khát vọng về một cuộc sống bình yên. Chính những trải nghiệm đau thương trong cuộc đời đã giúp ông thấu hiểu nỗi đau của nhân loại. “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” được viết trong giai đoạn ông chịu nhiều gian khổ, thể hiện rõ nét hiện thực khắc nghiệt và tình yêu thương đồng loại của Đỗ Phủ.

Trong những năm tháng sống trong cảnh nghèo khó, Đỗ Phủ cùng gia đình phải trú ngụ trong một căn nhà tranh đơn sơ bên khe Cán Hoa, phía Tây Thành Đô.

Những cơn gió mùa thu kèm theo mưa đã làm tốc mái căn nhà tranh của ông. Đây chính là nguồn cảm hứng và cũng là hiện thực đau lòng để ông viết nên tác phẩm này.

Đoạn thơ đầu tiên miêu tả trận cuồng phong dữ dội vào tháng tám:

Tháng tám, trời thu cao, gió gào thét

Cuốn bay ba lớp tranh nhà ta

Tranh bay tản mác khắp bờ sông

Mảnh cao vướng trên ngọn cây rừng xa

Mảnh thấp rơi xuống mương sâu

Chỉ với vài câu thơ, Đỗ Phủ đã khắc họa rõ nét sự tàn phá khốc liệt của thiên nhiên. Những cơn gió mùa thu đã lật tung mái nhà tranh nghèo nàn của ông. Đỗ Phủ bất lực nhìn cảnh tượng ấy, một hiện thực đầy đau xót khi thiên nhiên dường như vô tình trước những đau khổ của con người.

Đây cũng là thời kỳ loạn lạc mà nhân dân Trung Hoa phải đối mặt. Chiến tranh, binh biến khiến người dân mất nhà cửa, người thân, và đạo đức xã hội suy đồi. Đỗ Phủ đau đớn chứng kiến xã hội rơi vào bế tắc:

Môi khô, miệng cháy, gào không thành tiếng

Quay về, chống gậy, lòng đầy uất ức

Nhà thơ già dù có gào thét đến khô cả môi cũng chẳng ai thấu hiểu, đành ngậm ngùi chống gậy với nỗi lòng đầy ấm ức. Nỗi đau hiện rõ trong từng câu chữ, khiến người đọc không khỏi xúc động. Xã hội tàn khốc, lòng người lạnh lùng, liệu có thể cứu vãn được không? Tác giả như trào dâng sự phẫn nộ và oán hận:

Ngoài biên máu chảy thành biển đỏ

Mở cõi nhà vua ý chưa bỏ

Hiện thực chiến tranh tàn khốc hiện ra trước mắt, nhưng nhà vua nào có thấu hiểu. Những năm tháng chinh chiến đã đẩy nhân dân vào cảnh lầm than, không lối thoát.

Cảnh mưa gió mùa thu tàn phá căn nhà khiến Đỗ Phủ không thể chợp mắt, thương vợ, thương con, và thương chính mình:

Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê

Đêm dài ướt át sao cho trót

Câu thơ như khắc sâu vào lòng người nỗi xót xa, khắc khoải cho một kiếp người nghèo khổ, long đong.

Nỗi đau đớn, tủi nhục của một người tài hoa nhưng gặp cảnh lận đận, nghèo khó cứ bám riết lấy ông. Đỗ Phủ tự trách mình vô dụng, không thể giúp đỡ vợ con. Đất nước loạn lạc, nhân dân lầm than. Bức tranh hiện thực xã hội Trung Hoa đầy nước mắt và đau thương được ông khắc họa chân thực qua ngòi bút.

Ông càng khao khát, mong mỏi một cuộc sống ấm no, thoát khỏi cảnh cơ cực:

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan

Gió mưa chẳng núng vững vàng như thạch bàn

Than ôi bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt

Riêng lều ta nát chịu chết rét cũng được.

Đây là khổ thơ giàu giá trị nhân đạo, thể hiện tấm lòng cao cả, vị tha của Đỗ Phủ dành cho nhân dân Trung Hoa. Ước mơ có căn nhà rộng “muôn ngàn gian” để che chở người nghèo khỏi giá lạnh, khổ đau trong những ngày mưa gió. Ước muốn giản dị ấy cho thấy tình yêu thương vô bờ bến của ông dành cho đồng loại. Điều đáng quý là ông không ước cho mình, mà chỉ ước cho người khác. Câu thơ cuối khiến người đọc nghẹn lòng:

Riêng lều ta nát chịu chết rét cũng được

Dù sống trong cảnh nghèo khó, cơ cực, Đỗ Phủ vẫn giữ trọn tấm lòng vị tha. Dù phải đối mặt với cái chết vì giá rét, ông vẫn sẵn sàng hy sinh để mang lại cuộc sống ấm no cho nhân dân.

Bài thơ “Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” của Đỗ Phủ không chỉ phản ánh hiện thực xã hội Trung Quốc thời bấy giờ mà còn cho thấy tấm lòng nhân ái, vị tha của ông đối với cuộc đời và đồng loại.

Phân tích Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ - Mẫu 02

Thời kỳ nhà Đường (618 - 907) tại Trung Quốc chứng kiến sự phát triển rực rỡ của thi ca nghệ thuật, đạt được những thành tựu xuất sắc. Với hơn 2.300 thi sĩ và khoảng 48.000 bài thơ, thơ Đường được xem là một trong những di sản văn hóa quý giá nhất của nhân loại. Trong số đó, Đỗ Phủ (712 - 770) nổi bật với tấm lòng yêu nước thương dân, được tôn vinh là "thi thánh". Chủ đề hiện thực và tinh thần nhân đạo xuyên suốt trong thơ ông. Bài thơ "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" là một tác phẩm tiêu biểu.

Bài thơ này được xem là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của Đỗ Phủ, sáng tác vào những năm cuối đời khi ông sống tại Thành Đô. Bối cảnh loạn An Lộc Sơn vẫn chưa kết thúc, bài thơ lấy cảm hứng từ điệu dân ca cổ. Nhiều nhà thơ khác cũng có cách viết tương tự, như "Thu Phô ca" của Lý Bạch hay "Trường hận ca" của Bạch Cư Dị.

Mở đầu bài thơ, Đỗ Phủ miêu tả trận gió thu dữ dội. Đây không phải là cơn gió heo may dịu nhẹ mà là một trận bão tố hung dữ vào tháng tám:

Tháng tám, thu cao, gió thét gào,

Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta

Tranh bay sang sông rải khắp bờ,

Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa

Mảnh thấp quay lộn vào nương sa.

Căn nhà tranh yếu ớt bị cơn gió thu cuốn phăng, những tấm tranh bay tứ tán khắp nơi. Có tấm bay tới bờ sông, có tấm vướng trên ngọn cây rừng xa, có tấm rơi xuống mương nước. Việc lặp lại từ "tranh" nhiều lần cho thấy sự tàn phá khủng khiếp của trận bão. Căn nhà vốn là nơi nương thân qua ngày giờ đây tan hoang.

Nhìn từng tấm tranh bay theo gió, lòng thi nhân đau xót, bất lực. Tiếng thơ như lời than thở, khóc lóc cho cảnh sống cơ cực của chính mình.

Nỗi đau xót càng được thể hiện sâu sắc hơn ở khổ thơ tiếp theo. Nhà thơ chứng kiến cảnh căn nhà bị phá hủy bởi trận bão, mà ông gọi là "đạo tặc":

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,

Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,

Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre

Môi khô miệng cháy gào chẳng được

Quay về, chống gậy lòng ấm ức.

Chiến tranh triền miên khiến đời sống nhân dân cực khổ, xã hội loạn lạc. Đạo đức suy đồi đến mức tận cùng. Lũ trẻ hàng xóm không được dạy dỗ, không có nơi học hành, trở nên ngang tàng, kéo đến cướp tranh nhà Đỗ Phủ. Chúng không còn biết đến lễ giáo hay phép tắc. Chúng khinh nhà thơ "già yếu", thờ ơ trước tiếng kêu than “Môi khô miệch cháy” của ông. Sau thiên tai, gia đình nhà thơ lại gặp phải nạn "đạo tặc". Trước mắt ông là đám quần đồng, hạ lưu, kẻ cướp. Đó chính là hệ quả của một xã hội đang trên đà suy thoái. Con người sống với nhau bằng sự gian tham, xã hội đảo điên; tấm lòng nhà thơ đau đớn vô cùng, nhìn cuộc đời và con người trong xã hội mà lòng đầy ấm ức, căm hận. Muốn gào lên, thét lên nhưng không thể thốt thành lời.

Căn nhà bị gió phá, rồi lại bị lũ đạo tặc phá. Làm sao nó có thể chống chọi được với những trận cuồng phong và mưa rét đêm dài? Trời mưa tầm tã suốt đêm, mái nhà bị gió thu tàn phá nát tan. Gió lặng, mây đen kín bầu trời. Mưa rơi không ngừng, nhà dột khiến cả gia đình không thể ngủ. Đoạn thơ phản ánh hiện thực đau lòng và khốn khổ của nhà thơ trong đêm mưa.

Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt

Con nằm xấu nết đạp lót nát

Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu

Dày hạt mưa, mưa mưa chẳng dứt.

Tuổi già, sức yếu, bệnh tật... lại phải ngồi dưới mưa, trong lòng Đỗ Phủ thương mình ít mà thương vợ con, gia đình nhiều. Nỗi đau như dồn nén lại thành một khối, đè nặng lên một con người bất hạnh, đau khổ gần suốt cuộc đời. Nhà thơ như thấy mưa lâu hơn, nhiều hơn, đêm như dài hơn và nỗi buồn thương không dứt.

Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê

Đêm dài ướt át sao cho trót?

Thật là phúc bất trùng lai, hoạ vô đơn chí. Tai họa với nhà thơ là một đêm thu mưa dột. Thân già, sức yếu ngồi co ro trong mưa rét, nhìn vợ con nằm dưới mưa lòng đau quặn. Cái nghèo đeo đẳng mãi, chăn cũ lâu năm con đạp rách, nhà dột... Sự cùng cực của một gia đình tàn tạ trong thời loạn lạc, li tán.

Trong đêm mưa rét mất ngủ ấy, nỗi lòng nhà thơ vẫn tràn đầy niềm tin yêu vào cuộc sống, chất nhân văn vẫn dâng trào, lo cho đời, cho dân, cho nước.

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan

Gió mưa chẳng núng, vững như thạch bàn!

Than ôi! bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt

Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!

Trong nỗi đau thương tột cùng của cuộc đời, con người thường dễ rơi vào khủng hoảng tinh thần, gục đầu cam chịu số phận. Nhưng với Đỗ Phủ thì khác, giữa đêm mưa lạnh giá, người ta tưởng ông sẽ ước có mái lều che thân, tấm chăn ấm, bát cơm no cho vợ con và bản thân. Thế nhưng, điều bất ngờ là trong niềm mong ước của ông, ông mơ về một ngôi nhà kỳ vĩ: “Muôn ngàn gian” vững chắc. Ngôi nhà ấy không phải để che chở riêng ông và gia đình, mà là để “Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan”. Ông thương xót những người nghèo khổ không nơi nương tựa, mong họ có chỗ trú ngụ tránh nắng mưa. Đó là tấm lòng nhân hậu, yêu thương bao la. Dù cuộc đời đầy rẫy khó khăn, loạn lạc, ông vẫn luôn lo lắng cho dân nghèo, than thở đến “nóng gan, cháy ruột”. Ông đồng cảm sâu sắc với cảnh ngộ gia đình tan nát vì chiến tranh, đói khổ vì nghèo túng, bệnh tật. Đau xót cho dân, cho nước, ông mơ ước một đất nước thái bình, nhân dân no ấm, quên đi nỗi khổ cực của bản thân. Có thể nói, Đỗ Phủ mang trong mình tình thương lớn của một nhà nho chân chính, sống và hành xử theo phương châm “Lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”.

Qua bài thơ, ta thấy Đỗ Phủ mang nặng tấm lòng nhân ái bao la của một con người trải qua nhiều bất hạnh giữa thời loạn lạc. Ông khao khát và mong mỏi hạnh phúc cho muôn dân. Bài thơ chứa đựng chất nhân văn cao cả của một bậc vĩ nhân, quên đi bản thân để lo cho dân, cho nước.

Phân tích Bài ca nhà tranh bị gió thu phá của Đỗ Phủ - Mẫu 03

Bài thơ: Mao ốc vị thu phong sở phá ca (Bài ca nhà tranh bị gió thu phá) của Đỗ Phủ thể hiện một tâm hồn cao đẹp trong một hoàn cảnh đặc biệt.

Tháng tám, thu cao, gió thét già,

Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.

….

Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt,

Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!

Đây là bài thơ tự do, với câu dài ngắn phóng khoáng, phù hợp với đề tài miêu tả trận gió lớn làm tốc mái nhà. Bài thơ thuộc thể loại "cổ thể" - thể thơ xuất hiện trước thơ Đường. Do hạn chế về trình độ, chúng ta chỉ đọc bản dịch thơ của nhà thơ Khương Hữu Dụng. Vì vậy, chúng ta chủ yếu tìm hiểu bố cục và hình ảnh, không đi sâu vào phân tích từ ngữ cụ thể trong nguyên tác chữ Hán như với các bài thơ trước.

Bài thơ gồm bốn phần với những bút pháp khác nhau, linh hoạt:

- Phần một:

Tháng tám thu cao, gió thét già,

Cuộn mất ba lớp tranh nhà ta.

Tranh bay sang sông rải khắp bờ,

Mảnh cao treo tót ngọn rừng xa,

Mảnh thấp quay lộn vào mương sa.

Năm câu đầu miêu tả cảnh gió cuốn bay mái nhà, những tấm tranh lợp nhà bị thổi sang bờ sông bên kia, treo trên ngọn cây rừng, hoặc rơi xuống lòng mương nước. Cảnh tượng thật kinh hoàng. Thơ chủ yếu tả cảnh, nhưng vẫn toát lên nỗi sợ hãi và hoảng loạn của nhà thơ - kết hợp giữa miêu tả và biểu cảm.

- Phần hai:

Trẻ con thôn nam khinh ta già không sức,

Nỡ nhè trước mặt xô cướp giật,

Cắp tranh đi tuốt vào lũy tre

Môi khô miệng cháy gào chẳng được,

Quay về, chống gậy lòng ấm ức!

Năm câu tiếp theo vừa kể lại sự việc, vừa bộc lộ nỗi xót xa, đau đớn - kết hợp tự sự và biểu cảm. Hai hình ảnh đối lập được miêu tả, thật đáng thương: Trong khi lũ trẻ thôn nam tranh nhau cướp những tấm tranh rồi bỏ chạy, thì nhà thơ Đỗ Phủ, một ông già tay chống gậy, miệng thét gào thảm thiết nhưng không thể đòi lại được, cuối cùng đành trở về với "lòng ấm ức". Nỗi đau vì cơn gió dữ mùa thu ngày càng tăng lên.

- Phần ba:

Giây lát, gió lặng, mây tối mực,

Trời thu mịt mịt đêm đen đặc.

Mền vải lâu năm lạnh tựa sắt,

Con nằm xấu nết đạp lót nát

Đầu giường nhà dột chẳng chừa đâu

Dày hạt mưa, mưa, mưa chẳng dứt.

Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê, Đêm dài ướt át sao cho trót? Tám câu tiếp theo miêu tả trận mưa dữ dội hành hạ nhà thơ. Mưa càng lúc càng nặng hạt, nhà dột nát, chăn mền ướt sũng "lạnh tựa sắt", con thơ quấy khóc... Đoạn thơ vừa tả cảnh vừa kể chuyện về cuộc đời long đong, kết hợp với lời than thở đầy xúc động. Hai câu cuối "Từ trải cơn loạn ít ngủ nghê - Đêm dài ướt át sao cho trót?" khái quát nỗi đau thân phận và cảnh đời thê thảm của một người tài hoa nhưng bất hạnh. Hình ảnh "đêm dài" vừa tả thực đêm mưa gió lạnh lẽo, vừa ẩn dụ cho tình cảnh đất nước và cuộc đời nhà thơ trong những năm loạn lạc, phải lưu lạc xa quê. Câu thơ cuối dùng cấu trúc hỏi tu từ, vừa giãi bày nỗi đắng cay, vừa ngầm lên án giai cấp thống trị đương thời vì sự hèn kém dẫn đến cảnh binh đao, khiến nhân dân phải sống trong cảnh lầm than, tối tăm.

Như vậy, qua ba phần đầu của bài thơ gồm mười tám câu, tác giả "Mao ốc vị thu phong sở phá ca" vừa miêu tả, vừa kể lại trận gió mưa mùa thu tàn phá căn nhà của mình, đồng thời ẩn dụ cho bức tranh xã hội loạn lạc thời Trung Đường. Từ đó, nhà thơ cất lên tiếng nói xót xa cho thân phận mình và cho kiếp người trước thiên tai và những tai ương do con người gây ra. Mỗi dòng thơ như một dòng nước mắt tuôn trào không ngừng...

- Đến phần bốn:

Ước được nhà rộng muôn ngàn gian,

Che khắp thiên hạ kẻ sĩ nghèo đều hân hoan,

Gió mưa chẳng núng, vững vàng như thạch bàn!

Kết thúc bài thơ, thay vì tiếp tục than thở, nhà thơ bình tĩnh suy ngẫm và cất lên tiếng nói lạc quan, thể hiện khát vọng lớn lao, cao đẹp. Đỗ Phủ ước có "nhà rộng muôn ngàn gian" để che chở cho tất cả mọi người, từ kẻ sĩ đến người nghèo, đều được sống hạnh phúc. Hai câu kết thật bất ngờ: "Than ôi! Bao giờ nhà ấy sừng sững dựng trước mắt, Riêng lều ta nát, chịu chết rét cũng được!" Đoạn thơ này, đặc biệt là hai câu kết, thể hiện tấm lòng vị tha (chỉ nghĩ đến người khác, không nghĩ riêng cho mình) và tinh thần nhân đạo (thương người, mong mọi người hạnh phúc) rất đáng quý của Đỗ Phủ. Ước mơ ấy tuy mang màu sắc lãng mạn nhưng xuất phát từ hiện thực và bản tính nhân hậu của một thi sĩ luôn gắn bó với đời, luôn quan tâm đến hạnh phúc của nhân dân. Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá" của Đỗ Phủ không chỉ thể hiện nỗi khổ của bản thân mà còn vượt lên trên bất hạnh cá nhân để khát khao một ngôi nhà vững chắc, che chở cho mọi người nghèo. Đặt tên bài thơ là "bài ca", phải chăng Đỗ Phủ muốn cất cao tiếng hát vì con người, khích lệ họ vượt qua đau khổ để hướng tới tương lai tươi sáng? Đỗ Phủ xứng đáng là nhà thơ hiện thực với tâm hồn lãng mạn cao quý, được người đời tôn vinh là bậc "Thánh Thi".

.............

Mời các bạn tải file tài liệu để xem thêm nội dung chi tiết