Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ - Tác phẩm nổi tiếng của nhà thơ Minh Huệ

Bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của Minh Huệ là một bức tranh chân thực về tình yêu thương bao la của Bác dành cho bộ đội và nhân dân, đồng thời thể hiện lòng kính yêu và sự ngưỡng mộ sâu sắc của người chiến sĩ đối với vị lãnh tụ vĩ đại.

EduTOPS mang đến những tài liệu chi tiết về nhà thơ Minh Huệ và kiệt tác Đêm nay Bác không ngủ. Khám phá ngay những thông tin hấp dẫn và sâu sắc dưới đây.

1. Khái quát về nhà thơ Minh Huệ

- Minh Huệ (1927 - 2003), tên thật là Nguyễn Đức Thái, là một nhà thơ tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam.

- Quê hương của ông là thành phố Vinh, thuộc tỉnh Nghệ An, nơi đã nuôi dưỡng tâm hồn và cảm hứng sáng tác của ông.

- Sự nghiệp thơ ca của Minh Huệ bắt đầu từ thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp, với những tác phẩm mang đậm tinh thần yêu nước và cách mạng.

2. Khám phá tác phẩm Đêm nay Bác không ngủ - Minh Huệ

2.1 Bối cảnh ra đời của tác phẩm

Bài thơ được sáng tác dựa trên sự kiện lịch sử trong chiến dịch Biên giới cuối năm 1950, khi Bác Hồ trực tiếp ra chiến trường để theo dõi và chỉ đạo cuộc chiến đấu anh dũng của quân và dân ta.

2.2 Cấu trúc bài thơ

Bài thơ được chia thành 3 phần chính:

• Phần 1. Từ đầu đến “Lấy sức đâu mà đi”: Khắc họa lần thức dậy đầu tiên của anh đội viên, qua đó thể hiện sự ngạc nhiên và lo lắng của anh trước hình ảnh Bác Hồ không ngủ.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Anh thức luôn cùng Bác”: Lần thứ ba anh đội viên thức dậy, bày tỏ lòng kính yêu và quyết tâm đồng hành cùng Bác.
• Phần 3. Phần còn lại: Tập trung làm nổi bật hình tượng Bác Hồ - một lãnh tụ vĩ đại nhưng vô cùng gần gũi và đầy tình thương yêu.

2.3 Thể thơ của tác phẩm

Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” được viết theo thể thơ ngũ ngôn, mang đến nhịp điệu nhẹ nhàng nhưng sâu lắng, phù hợp với nội dung tình cảm và suy tư.

2.4 Tóm tắt nội dung

Đề bài: Hãy kể lại câu chuyện trong bài thơ theo trình tự thời gian (khoảng 9 - 10 dòng).

Trong đêm mưa phùn lạnh giá tại núi rừng Việt Bắc, dưới mái lều tranh đơn sơ, anh đội viên chợt thức giấc và nhìn thấy Bác Hồ vẫn ngồi bên bếp lửa hồng. Anh thầm nghĩ, cả ngày hành quân vất vả, đêm đến là lúc mọi người cần nghỉ ngơi để lấy sức cho ngày mai. Thế nhưng, Bác vẫn thức, vẻ mặt trầm ngâm, đôi mắt đượm buồn lo. Anh đội viên cảm nhận được tình yêu thương bao la của Bác khi thấy Người nhẹ nhàng dém chăn cho từng chiến sĩ, cẩn thận không làm ai giật mình tỉnh giấc. Lần thứ ba thức dậy, anh vẫn thấy Bác ngồi đó. Khi anh khuyên Bác nghỉ ngơi, Bác chia sẻ nỗi lo cho đoàn dân công đang phải chịu đựng cơn mưa rét. Tình thương của Bác khiến anh đội viên cảm động, lòng tràn đầy hơi ấm, xua tan cái lạnh bên ngoài. Chính vì vậy, anh quyết định thức cùng Bác, đồng hành với Người trong đêm dài.

2.5 Nội dung và nghệ thuật của bài thơ

a. Nội dung chính

Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” khắc họa tình yêu thương bao la của Bác Hồ dành cho bộ đội và nhân dân, đồng thời thể hiện lòng kính yêu và sự ngưỡng mộ sâu sắc của người chiến sĩ đối với vị lãnh tụ vĩ đại.

b. Đặc sắc nghệ thuật

Tác phẩm sử dụng ngôn ngữ giản dị, gần gũi, kết hợp với các biện pháp tu từ như so sánh, ẩn dụ, cùng giọng điệu tha thiết, trữ tình, tạo nên sức hấp dẫn và truyền cảm mạnh mẽ.

2.6 Mở bài và kết bài

a. Mở bài

Bác Hồ, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam, đã dành trọn cuộc đời mình cho sự nghiệp giải phóng đất nước. Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ đã khắc họa chân thực tình yêu thương bao la của Bác dành cho bộ đội và nhân dân, đồng thời thể hiện lòng kính yêu và sự ngưỡng mộ sâu sắc của người chiến sĩ đối với Người.

b. Kết bài

Qua bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”, hình ảnh Bác Hồ hiện lên thật gần gũi và ấm áp. Bác không chỉ là một vị lãnh tụ vĩ đại mà còn là một người cha già đầy tình thương, luôn lo lắng và quan tâm đến từng chiến sĩ và đồng bào.

3. Dàn ý phân tích bài thơ Đêm nay Bác không ngủ

(1) Mở bài

Giới thiệu khái quát về tác phẩm Đêm nay Bác không ngủ của nhà thơ Minh Huệ, nêu cảm nhận chung về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

(2) Thân bài

a. Tình yêu thương bao la của Bác Hồ dành cho bộ đội và nhân dân

- Tình cảm sâu nặng của Bác được thể hiện qua hình ảnh Người thức trắng đêm vì lo lắng cho đoàn dân công.

- Chi tiết anh đội viên tỉnh giấc giữa đêm, ngỡ ngàng phát hiện Bác vẫn thức khiến người đọc xúc động.

- Hình ảnh Bác ngồi lặng lẽ bên bếp lửa hồng trong đêm khuya thanh vắng gợi lên sự trầm tư, lo lắng của vị lãnh tụ.

- Cử chỉ ân cần của Bác khi nhón chân đi đắp chăn cho từng chiến sĩ thể hiện tình thương yêu vô bờ bến.

- Lời dặn dò ân tình của Bác với anh đội viên cùng nỗi niềm thương dân công ngủ ngoài rừng cho thấy trái tim nhân hậu của Người.

b. Lòng kính yêu và sự ngưỡng mộ của người chiến sĩ đối với Bác Hồ

- Sự ngạc nhiên xen lẫn lo lắng của anh đội viên khi thấy Bác vẫn thức trong đêm khuya.

- Cảm giác bàng hoàng của anh khi trời gần sáng mà Bác vẫn ngồi trầm ngâm bên bếp lửa.

- Hình ảnh Bác hiện lên kì vĩ, cao cả: 'Bóng Bác cao lồng lộng/Ấm hơn ngọn lửa hồng' khắc họa vẻ đẹp tâm hồn của vị lãnh tụ.

- Khi thấu hiểu nỗi lòng Bác, anh đội viên càng thêm kính phục và quyết định thức cùng Người.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị sâu sắc về nội dung và nghệ thuật đặc sắc của bài thơ Đêm nay Bác không ngủ, làm nổi bật hình tượng Bác Hồ vĩ đại.

4. Đêm nay Bác không ngủ

Anh đội viên thức dậy
Thấy trời khuya lắm rồi
Mà sao Bác vẫn ngồi
Đêm nay Bác không ngủ.

Lặng yên bên bếp lửa
Vẻ mặt Bác trầm ngâm
Ngoài trời mưa lâm thâm
Mái lều tranh xơ xác

Anh đội viên nhìn Bác
Càng nhìn lại càng thương
Người Cha mái tóc bạc
Đốt lửa cho anh nằm

Rồi Bác đi dém chăn
Từng người từng người một
Sợ cháu mình giật thột
Bác nhón chân nhẹ nhàng

Anh đội viên mơ màng
Như nằm trong giấc mộng
Bóng Bác cao lồng lộng
Ấm hơn ngọn lửa hồng

Thổn thức cả nỗi lòng
Thầm thì anh hỏi nhỏ:
- Bác ơi! Bác chưa ngủ?
- Bác có lạnh lắm không?

- Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc!
Vâng lời anh nhắm mắt
Nhưng bụng vẫn bồn chồn

Không biết nói gì hơn
Anh nằm lo Bác ốm
Lòng anh cứ bề bộn
Vì Bác vẫn thức hoài

Chiến dịch hãy còn dài
Rừng lắm dốc lắm ụ
Đêm nay Bác không ngủ
Lấy sức đâu mà đi!

...Lần thứ ba thức dậy
Anh hốt hoảng giật mình
Bác vẫn ngồi đinh ninh
Chòm râu im phăng phắc

Anh vội vàng nằng nặc
- Mời Bác ngủ Bác ơi!
Trời sắp sáng mất rồi
Bác ơi, mời Bác ngủ!

- Chú cứ việc ngủ ngon
Ngày mai đi đánh giặc
Bác thức thì mặc Bác
Bác ngủ không an lòng

Bác thương đoàn dân công
Đêm nay ngủ ngoài rừng
Rải lá cây làm chiếu
Manh áo phủ làm chăn

Trời thì mưa lâm thâm
Làm sao cho khỏi ướt
Càng thương càng nóng ruột
Mong trời sáng mau mau

Anh đội viên nhìn Bác
Bác nhìn ngọn lửa hồng
Lòng vui sướng mênh mông
Anh thức luôn cùng Bác

Đêm nay Bác ngồi đó
Đêm nay Bác không ngủ
Vì một lẽ thường tình
Bác là Hồ Chí Minh.