Soạn bài Thánh Gióng - Ngữ văn lớp 6 sách Cánh Diều tập 1 trang 15: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Truyền thuyết Thánh Gióng, một tác phẩm văn học dân gian nổi tiếng, sẽ được khám phá sâu sắc trong chương trình Ngữ văn lớp 6.

Tài liệu Soạn văn 6: Thánh Gióng, thuộc bộ sách Cánh Diều tập 1, sẽ được cung cấp ngay dưới đây để hỗ trợ học sinh hiệu quả.

1. Soạn bài Thánh Gióng ngắn gọn và súc tích

Câu 1. Hãy liệt kê các sự kiện chính trong truyện Thánh Gióng.

Hướng dẫn giải:

• Người vợ ra đồng thấy vết chân to, ướm thử rồi mang thai, sinh ra cậu bé khôi ngô sau mười hai tháng.
• Giặc Ân xâm lược, vua sai sứ giả tìm người tài giúp nước.
• Cậu bé Gióng nghe tiếng sứ giả, bảo mẹ mời vào và bày tỏ nguyện vọng đánh giặc.
• Dân làng góp gạo nuôi cậu lớn nhanh như thổi.
• Khi giặc đến, Gióng nhận áo giáp, roi sắt, ngựa sắt và vươn vai thành tráng sĩ.
• Roi sắt gãy, Gióng nhổ tre đánh giặc.
• Giặc tan vỡ, tàn quân chạy trốn.
• Tráng sĩ cưỡi ngựa lên núi, cởi áo giáp rồi bay về trời.

Câu 2. Thánh Gióng thể hiện những phẩm chất nào? Tên gọi Thánh Gióng gợi lên suy nghĩ gì về thái độ của người kể đối với nhân vật này?

Hướng dẫn giải:

- Phẩm chất của Thánh Gióng: lòng dũng cảm và tình yêu quê hương đất nước.

- Thái độ của người kể: sự ngưỡng mộ, tự hào và tôn kính dành cho Gióng.

Câu 3. Tìm các chi tiết liên quan đến lịch sử trong truyện.

Hướng dẫn giải:

- Thời Hùng Vương thứ sáu, giặc Ân xâm lược nước ta.

- Nhân dân đoàn kết, đứng lên chống giặc ngoại xâm, giành lại độc lập.

Câu 4. Tìm những chi tiết kì ảo trong truyện Thánh Gióng. Những chi tiết này có ý nghĩa gì trong việc thể hiện nội dung truyện?

Hướng dẫn giải:

- Các chi tiết kì ảo trong truyện:

• Người vợ nhìn thấy vết chân to, ướm thử rồi mang thai.
• Mang thai suốt mười hai tháng.
• Đứa trẻ lên ba tuổi vẫn không biết nói, không biết cười, chỉ ngồi yên một chỗ.
• Khi nghe tiếng sứ giả, cậu bé bất ngờ cất tiếng nói đầu tiên.
• Cậu lớn nhanh như thổi, ăn bao nhiêu cũng không no, áo vừa mặc đã chật.
• Biến thành tráng sĩ cao lớn, oai phong.
• Ngựa sắt phun lửa, xông thẳng vào trận địa.
• Nhổ tre bên đường làm vũ khí đánh giặc.
• Cùng ngựa bay lên trời sau khi hoàn thành sứ mệnh.

- Tác dụng: giải thích nguồn gốc kỳ lạ của Thánh Gióng, đồng thời thể hiện khát vọng về người anh hùng có sức mạnh siêu nhiên để bảo vệ đất nước.

Câu 5. Theo em, truyện Thánh Gióng phản ánh hiện thực và ước mơ gì của cha ông ta?

Hướng dẫn giải:

- Hiện thực: tinh thần yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm.

- Ước mơ: niềm tin vào người anh hùng có sức mạnh phi thường, có thể bảo vệ đất nước.

Câu 6. Vì sao Đại hội Thể dục Thể thao dành cho học sinh phổ thông Việt Nam được đặt tên là Hội khỏe Phù Đổng?

Hướng dẫn giải:

Vì:

- Hội thi hướng đến lứa tuổi thiếu niên - lứa tuổi của Thánh Gióng, biểu tượng của sức mạnh và lòng dũng cảm.

- Mục đích: rèn luyện sức khỏe và tinh thần cho học sinh, noi gương Thánh Gióng.

2. Soạn bài Thánh Gióng ngắn gọn và đầy đủ ý nghĩa

2.1 Chuẩn bị

- Truyện diễn ra vào thời Hùng Vương thứ sáu, kể về hành trình Thánh Gióng đánh đuổi giặc Ân. Nhân vật trung tâm là Thánh Gióng, biểu tượng của sức mạnh và lòng yêu nước.

- Truyện gắn liền với sự kiện lịch sử: giặc Ân xâm lược bờ cõi nước ta, đe dọa nền độc lập dân tộc.

- Truyện ca ngợi cuộc chiến chống giặc ngoại xâm của dân tộc Việt Nam, thể hiện tinh thần yêu nước và ý chí bất khuất của nhân dân ta.

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. Câu nói đầu tiên của chú bé là gì?

Hướng dẫn giải:

Mẹ ra mời sứ giả vào đây

Câu 2. Những ai đã góp phần nuôi chú bé?

Hướng dẫn giải:

Ngoài cha mẹ, bà con trong làng cũng góp gạo nuôi chú bé.

Câu 3. Chú ý các chi tiết làm nổi bật phẩm chất nhân vật.

Hướng dẫn giải:

• Sứ giả vào, chú bé nói: “Ông về tâu với vua sắm cho ta một con ngựa sắt, một cái roi sắt và một tấm áo giáp sắt, ta sẽ phá tan lũ giặc này”.
• Một tráng sĩ cao lớn, oai phong lẫm liệt xuất hiện.
• Tráng sĩ thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đánh giết hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như ngả rạ.
• Roi sắt gãy, tráng sĩ nhổ tre bên đường quật vào giặc.
• Sau khi đánh giặc, tráng sĩ cưỡi ngựa bay lên trời.

Câu 4. Chi tiết kết thúc truyện ở phần 4 có gì đáng chú ý?

Hướng dẫn giải:

- “Vua nhớ công ơn, phong Thánh Gióng là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ ngay ở quê nhà, mở hội làng Gióng”: thể hiện sự tôn vinh và ghi nhớ công lao của anh hùng.

- “Bụi tre đằng ngà do ngựa phun lửa cháy, vết chân ngựa để lại thành những ao hồ, lửa thiêu cháy một làng nên gọi đó là làng Cháy”: giải thích nguồn gốc các địa danh theo truyền thuyết dân gian.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Hãy nêu một số sự kiện chính của truyện Thánh Gióng

Hướng dẫn giải:

- Bà lão ra đồng, nhìn thấy vết chân to, ướm thử rồi mang thai, sinh ra một cậu bé khôi ngô.

- Giặc Ân xâm lược, vua sai sứ giả đi tìm người tài giúp nước. Cậu bé nghe tiếng rao liền bảo mẹ mời sứ giả vào.

- Gióng yêu cầu ngựa sắt, roi sắt và áo giáp sắt để đánh giặc.

- Gióng được dân làng góp gạo nuôi lớn, vươn vai trở thành tráng sĩ oai phong.

- Sau khi đánh tan giặc, Gióng cởi áo giáp sắt và bay về trời.

Câu 2. Trong truyện, Thánh Gióng bộc lộ những phẩm chất nào? Tên Thánh Gióng gợi cho em những suy nghĩ gì về thái độ của người kể đối với nhân vật Gióng?

Hướng dẫn giải:

- Phẩm chất của Thánh Gióng:

• Lòng dũng cảm và sự kiên cường khi đối mặt với kẻ thù xâm lược.
• Tình yêu nước sâu sắc, không màng danh lợi cá nhân.

- Thái độ của người kể đối với nhân vật Gióng:

• Gióng là biểu tượng của người anh hùng dân tộc, luôn sẵn sàng hy sinh vì đất nước.
• Sức mạnh của Gióng đại diện cho sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc.
• Thể hiện niềm tin mãnh liệt của nhân dân vào sự xuất hiện của người anh hùng cứu nước.

Câu 3. Tìm các chi tiết cho thấy truyện có liên quan đến lịch sử.

Hướng dẫn giải:

- Vào thời Hùng Vương thứ sáu, giặc Ân xâm lược bờ cõi nước ta.

- Nhân dân ta đứng lên chống giặc ngoại xâm, giành lại độc lập bằng sức mạnh đoàn kết và tinh thần bất khuất.

Câu 4. Tìm những chi tiết hoang đường, kì ảo trong truyện Thánh Gióng. Những chi tiết đó có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung?

Hướng dẫn giải:

- Những chi tiết hoang đường, kì ảo trong truyện:

• Bà lão ra đồng, nhìn thấy vết chân to, ướm thử rồi mang thai.
• Mang thai suốt mười hai tháng.
• Đứa trẻ lên ba tuổi vẫn không biết nói, không biết cười, chỉ ngồi yên một chỗ.
• Khi nghe tiếng sứ giả, cậu bé bất ngờ cất tiếng nói đầu tiên.
• Cậu lớn nhanh như thổi, ăn bao nhiêu cũng không no, áo vừa mặc đã chật.
• Biến thành tráng sĩ cao lớn, oai phong.
• Ngựa sắt phun lửa, xông thẳng vào trận địa.
• Nhổ tre bên đường làm vũ khí đánh giặc.
• Cùng ngựa bay lên trời sau khi hoàn thành sứ mệnh.

- Tác dụng: Các chi tiết kì ảo làm nổi bật xuất thân phi thường của Thánh Gióng, đồng thời thể hiện khát vọng về người anh hùng có sức mạnh siêu nhiên để bảo vệ đất nước.

Câu 5. Theo em, truyện Thánh Gióng phản ánh hiện thực và ước mơ gì của cha ông ta?

Hướng dẫn giải:

- Hiện thực: tinh thần yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân Việt Nam trong cuộc chiến chống giặc ngoại xâm.

- Ước mơ: niềm tin mãnh liệt vào sự xuất hiện của người anh hùng phi thường, có thể bảo vệ đất nước.

Câu 6. Vì sao Đại hội Thể dục Thể thao dành cho học sinh phổ thông Việt Nam được đặt tên là Hội khỏe Phù Đổng?

Hướng dẫn giải:

- Đây là hội thi dành cho lứa tuổi thiếu niên - lứa tuổi của Thánh Gióng, biểu tượng của sức mạnh và lòng dũng cảm.

- Hội thi được tổ chức nhằm rèn luyện sức khỏe cho học sinh, giúp các em có thể lực tốt để học tập và lao động, góp phần xây dựng và bảo vệ đất nước.

3. Soạn bài Thánh Gióng chi tiết và đầy đủ ý nghĩa

3.1 Đôi nét về thể loại

a. Truyền thuyết

Là thể loại truyện dân gian kể về các sự kiện, nhân vật lịch sử hoặc liên quan đến lịch sử. Truyền thuyết thể hiện nhận thức và tình cảm của tác giả dân gian đối với các nhân vật, sự kiện lịch sử thông qua cách xây dựng nhân vật, cốt truyện, yếu tố kì ảo và lời kể.

b. Nhân vật

Nhân vật trong truyền thuyết có những đặc điểm nổi bật:

• Thường có lai lịch, phẩm chất, tài năng hoặc sức mạnh khác thường.
• Gắn liền với các sự kiện lịch sử và có công lao lớn đối với cộng đồng.
• Được cộng đồng truyền tụng, tôn thờ qua nhiều thế hệ.

c. Cốt truyện

Cốt truyện trong truyền thuyết mang những đặc điểm sau:

• Xoay quanh công trạng và kỳ tích của nhân vật được cộng đồng tôn vinh.
• Sử dụng yếu tố kì ảo để làm nổi bật tài năng và sức mạnh phi thường của nhân vật.
• Kết thúc thường gợi nhắc đến các dấu tích lịch sử còn lưu lại đến ngày nay.

d. Yếu tố kì ảo

Yếu tố kì ảo trong truyền thuyết thường được sử dụng để thể hiện sức mạnh phi thường của nhân vật hoặc phép thuật của thần linh. Qua đó, phản ánh nhận thức và tình cảm của nhân dân đối với các nhân vật và sự kiện lịch sử.

3.2 Giới thiệu về tác phẩm

a. Tóm tắt

Vào thời Hùng Vương thứ sáu, tại làng Gióng có hai vợ chồng chăm chỉ làm ăn, phúc đức nhưng mãi chưa có con. Một hôm, bà lão ra đồng thấy vết chân to, ướm thử rồi mang thai. Mười hai tháng sau, bà sinh ra một cậu bé. Cậu lên ba tuổi vẫn không biết nói, biết cười. Khi giặc Ân xâm lược, vua sai sứ giả tìm người tài giúp nước. Đến làng Gióng, cậu bé bất ngờ cất tiếng nói: “Mẹ mời sứ giả vào đây”. Cậu yêu cầu vua sắm ngựa sắt, roi sắt và áo giáp sắt để đánh giặc. Từ đó, cậu lớn nhanh như thổi. Khi giặc đến, cậu vươn vai thành tráng sĩ, đánh tan quân thù rồi bay về trời. Vua phong là Phù Đổng Thiên Vương và lập đền thờ tại quê nhà.

b. Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “...nằm ấy”: Sự ra đời kì lạ của Thánh Gióng.
• Phần 2. Tiếp theo đến “...cứu nước”: Sự lớn lên phi thường của Thánh Gióng.
• Phần 3. Tiếp theo đến “bay lên trời”: Gióng đánh giặc và sự ra đi.
• Phần 4. Còn lại: Sự tưởng nhớ công ơn Thánh Gióng và truyền thuyết về làng Gióng.

3. Đọc - hiểu văn bản

a. Sự ra đời kì lạ của Thánh Gióng

- Đời Vua Hùng thứ sáu, tại làng Gióng, có hai vợ chồng ông lão chăm chỉ làm ăn, nổi tiếng phúc đức nhưng mãi chưa có con.

- Một hôm, bà lão ra đồng thấy vết chân to, liền ướm thử xem thua kém bao nhiêu. Không ngờ, về nhà bà mang thai, mười hai tháng sau sinh ra một cậu bé.

- Cậu bé lên ba tuổi vẫn không biết nói, biết cười, chỉ đặt đâu nằm đấy.

=> Sự ra đời khác thường, trái với quy luật tự nhiên, báo hiệu cuộc đời phi thường của cậu bé làng Gióng.

b. Sự sinh trưởng phi thường của Gióng

- Khi giặc Ân xâm lược, vua sai sứ giả đi khắp nơi tìm người tài giúp nước.

- Cậu bé nghe tiếng sứ giả liền cất tiếng nói đầu tiên: “Mẹ mời sứ giả vào đây”.

- Gióng yêu cầu sứ giả về tâu vua chuẩn bị “một con ngựa sắt, một chiếc roi sắt và một tấm áo giáp sắt” với lời hứa sẽ đánh tan giặc.

=> Câu nói đầu tiên thể hiện lòng yêu nước và trách nhiệm của một cậu bé ba tuổi với đất nước.

- Từ khi gặp sứ giả, Gióng lớn nhanh như thổi: “Cơm ăn mấy cũng không no, áo vừa mặc đã chật”.

- Hai vợ chồng không đủ sức nuôi, phải nhờ bà con, làng xóm góp gạo. Cả làng vui lòng nuôi cậu, mong cậu giết giặc cứu nước.

=> Thể hiện sức mạnh của tinh thần yêu nước và sự đoàn kết của nhân dân. Gióng lớn lên trong sự chăm sóc của cả cộng đồng.

c. Gióng đánh giặc và sự ra đi

* Gióng đánh giặc:

- Khi giặc đến gần bờ cõi, Gióng vươn vai trở thành tráng sĩ cao lớn, oai phong lẫm liệt.

- Gióng chuẩn bị ra trận:

• Mặc áo giáp, cầm roi, nhảy lên ngựa.
• Thúc ngựa phi thẳng đến nơi có giặc, đánh giết hết lớp này đến lớp khác, giặc chết như ngả rạ.
• Roi sắt gãy, Gióng nhổ tre bên đường quật vào giặc. Giặc tan vỡ, chạy trốn.

=> Hình ảnh một con người oai phong, lẫm liệt, tràn đầy sức mạnh phi thường.

=> Sự ra đời kì lạ của Gióng dự báo trước cuộc đời phi thường, biểu tượng cho sức mạnh và ý chí của dân tộc Việt Nam.

* Sự ra đi của Gióng:

- Gióng một mình cưỡi ngựa lên đỉnh núi, cởi áo giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa bay lên trời.

=> Sự ra đi phi thường của một con người phi thường. Gióng trở về cõi bất tử, thể hiện lòng tôn kính của nhân dân với người có công lớn với đất nước.

d. Sự tưởng nhớ công ơn Thánh Gióng, tương truyền về làng Gióng

- Vua phong Gióng là Phù Đổng Thiên Vương, lập đền thờ tại quê nhà, nay là làng Phù Đổng, còn gọi là làng Gióng.

- Dấu tích còn lại: bụi tre ngà ở Gia Bình do ngựa phun lửa, vết chân ngựa thành ao hồ, lửa thiêu cháy một làng gọi là làng Cháy…

=> Thể hiện niềm tin bất diệt của nhân dân vào sức mạnh thần kì và tinh thần bất khuất của dân tộc.