Soạn bài Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt - Ngữ văn lớp 7 trang 107 sách Kết nối tri thức tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

“Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt” là một đoạn trích đặc sắc từ tập tùy bút - bút ký “Thương nhớ mười hai” của nhà văn Vũ Bằng. EduTOPS xin gửi đến các bạn học sinh tài liệu Soạn văn 7: Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt, một nguồn tham khảo quý giá để khám phá sâu hơn tác phẩm này.

Tài liệu này sẽ là trợ thủ đắc lực cho các bạn học sinh lớp 7 trong quá trình chuẩn bị bài. Hãy cùng khám phá chi tiết ngay sau đây để hiểu rõ hơn về tác phẩm và nâng cao kỹ năng phân tích văn học.

1. Soạn Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt siêu ngắn

Câu 1. (trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Hãy tìm những chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) cùng với không gian gia đình.

Hướng dẫn giải:

Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

- Đầu tháng Giêng: mưa riêu riêu, gió lành lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

- Sau rằm tháng Giêng: đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không còn mát xanh nhưng để lại mùi hương man mác, trời đã hết nồm, mưa xuân bắt đầu thay thế mưa phùn, những vệt xanh tươi hiện ở chân trời,...

- Không gian gia đình: “Nhang trầm, đèn nến…mở hội liên hoan”.

Câu 2. (trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Về thiên nhiên: rạo rực nhựa sống

- Về con người: nhựa sống căng tràn, tràn đầy yêu thương

Câu 3. (trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Hướng dẫn giải:

Tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến một cách trực tiếp và chân thành, thể hiện sự gắn bó sâu sắc với mùa xuân.

Câu 4. (trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Tác giả đã triển khai từ tình cảm con người dành cho mùa xuân một cách tự nhiên, sau đó lấy chính trải nghiệm của bản thân để chứng minh cho lời khẳng định, tạo nên sự gần gũi và thuyết phục.

Câu 5. (trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Hướng dẫn giải:

Cách viết này cho thấy tình yêu mến sâu sắc, sự gắn bó tha thiết của người viết với mùa xuân, đồng thời thể hiện niềm tự hào và tình cảm riêng tư đối với Hà Nội.

Câu 6. (trang 110 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm của lời văn đó tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Hướng dẫn giải:

- Câu văn: Mùa xuân của tôi - mùa xuân Bắc Việt… có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

- Tác dụng: giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn, tạo cảm giác gần gũi và chân thật như đang được trò chuyện cùng tác giả.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương em.

Hướng dẫn giải:

- Cảnh sắc: căng tràn sức sống, rực rỡ sắc màu của hoa lá, cây cối đâm chồi nảy lộc.

- Không khí: ấm áp, tươi vui, tràn ngập tiếng cười và niềm hân hoan của mọi người khi đón chào mùa xuân mới.

2. Soạn Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt chi tiết: Hướng dẫn đầy đủ và sâu sắc

2.1 Trước khi đọc

Câu 1. (trang 107 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em biết những bài hát, bức tranh hay bức ảnh nào về mùa xuân? Hãy chia sẻ cùng các bạn.

Hướng dẫn giải:

• Bài hát: Mùa xuân đầu tiên, Ngày xuân long phụng sum vầy, Lắng nghe mùa xuân về…
• Bức tranh (hoặc bức ảnh): Xuân sớm (Julian Onderdonk, 1919), Cây anh đào (Van Gogh)...

Câu 2. (trang 107 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Em thích nhất điều gì ở mùa xuân quê em?

Hướng dẫn giải:

Mùa xuân quê em: Cây cối đâm chồi nảy lộc, Không khí rộn ràng khắp đường phố, Các khu chợ tấp nập người mua bán…

2.2 Trong khi đọc

Câu 1. (trang 107 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Có phải “ai cũng chuộng mùa xuân” không?

Hướng dẫn giải:

Ai cũng chuộng mùa xuân là một điều tự nhiên, bởi mùa xuân mang đến sự tươi mới và hy vọng.

Câu 2. (trang 107 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Những loài cây sắp trổ lá đơm hoa vào mùa xuân.

Hướng dẫn giải:

Hoa đào, hoa mai e ấp, báo hiệu một mùa xuân tràn đầy sức sống.

Câu 3. (trang 107 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Không gian đặc trưng của mùa xuân miền Bắc.

Hướng dẫn giải:

Không gian: Có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

Câu 4. (trang 108 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau thời điểm rằm tháng Giêng.

Hướng dẫn giải:

Bức tranh mùa xuân tuyệt đẹp sau thời điểm rằm tháng Giêng:

• Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
• Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
• Trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn không còn làm cho nền trời đùng đục như pha lê mờ
• Những vệt xanh tươi hiện ở chân trời
• Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy ho
• Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

Câu 5. (trang 109 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng.

Hướng dẫn giải:

Khung cảnh đêm trăng tháng Giêng: Đêm xanh biêng biếc, tuy có mưa dây, nhưng nhìn lên thấy rõ từng cánh sếu bay.

2.3 Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Mạch cảm xúc của tác giả được khơi dậy qua sự hồi tưởng về không gian. Tìm chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội (vào đầu tháng Giêng và sau rằm tháng Giêng) và chi tiết miêu tả không gian gia đình.

Hướng dẫn giải:

Chi tiết miêu tả không gian đặc trưng của mùa xuân Hà Nội:

- Đầu tháng Giêng: “Mùa xuân của tôi – mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội – là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…”

- Sau rằm tháng Giêng:

• Đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong
• Cỏ không còn mát xanh nhưng để lại một mùi hương man mác
• Trời đã hết nồm, mưa xuân đã bắt đầu thay thế cho mưa phùn không còn làm cho nền trời đùng đục như pha lê mờ
• Những vệt xanh tươi hiện ở chân trời
• Trên giàn hoa lí, vài con ong siêng năng đã đi kiếm nhụy ho
• Trên nền trời trong xanh có những làn sóng hồng hồng rung động như cánh con ve mới lột.

- Không gian gia đình: “Nhang trầm, đèn nến, và nhất là bầu không khí gia đình đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, trước những bàn thờ Phật, bàn thờ Thánh, bàn thờ Tổ tiên làm cho lòng anh ấm lạ ấm lùng, tuy miệng chẳng nói ra nhưng trong lòng thì cảm giác như có không biết bao nhiêu là hoa mới nở, bướm ra ràng mở hội liên hoan”.

Câu 2. Trong cái rét ngọt đầu xuân, sức sống của thiên nhiên và con người được khơi dậy như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Về thiên nhiên: rạo rực nhựa sống trong cành mai, gốc đào, chồi mận ở ngoài vườn; như mầm non của cây cối, nằm im mãi không chịu được, phải trỗi ra thành những cái lá nhỏ li ti giơ tay vẫy những cặp uyên ương đứng cạnh; đào hơi phai nhưng nhụy vẫn còn phong, cỏ không mướt xanh như cuối đông đầu Giêng, nhưng trái lại lại nức một mùi hương man mác.

- Về con người: nhựa sống trong người căng lên như máu cũng căng lên trong lộc của loài nai, như mầm non của cây cối; tim người ta cũng dương như cũng trẻ hơn ra, và đập mạnh hơn trong những ngày đông tháng giá; anh cũng “sống” lại và thèm khát yêu thương thực sự; Ra ngoài trời, thấy ai cũng muốn yêu thương, về đến nhà cũng lại thấy yêu thương nữa.

Câu 3. Nêu nhận xét của em về cách tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến.

Hướng dẫn giải:

Tác giả diễn tả cảm giác của lòng mình khi mùa xuân đến một cách trực tiếp “Tôi yêu…”. Vẻ đẹp của mùa xuân hiện lên vô cùng chân thực, sinh động và tinh tế.

Câu 4. Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân” như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Tác giả đã triển khai bài tùy bút theo mạch chủ đề về mùa xuân bắt đầu từ “ai cũng chuộng mùa xuân”: Tình cảm con người dành cho mùa xuân một cách tự nhiên, sau đó lấy chính trải nghiệm của bản thân để chứng minh cho lời khẳng định.

Câu 5. Trong đoạn trích, khi nói về mùa xuân, tác giả dùng cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu. Cách viết này cho em hiểu điều gì về cuộc sống và tình cảm riêng của người viết?

Hướng dẫn giải:

Cụm từ như mùa xuân của tôi, mùa xuân thần thánh của tôi, mùa xuân của Hà Nội thân yêu đã cho thấy tình yêu mến sâu sắc, sự gắn bó tha thiết của tác giả với mùa xuân của quê hương.

Câu 6. Chọn một câu văn cho thấy lời văn của bài tùy bút như lời trò chuyện tâm tình. Theo em, đặc điểm của lời văn đó tác động như thế nào đến cảm nhận của người đọc?

Hướng dẫn giải:

- Câu văn: Mùa xuân của tôi - mùa xuân Bắc Việt, mùa xuân của Hà Nội - là mùa xuân có mưa riêu riêu, gió lành lạnh, có tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, có tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, có câu hát huê tình của cô gái đẹp như thơ mộng…

- Tác dụng: Lời văn như vậy giúp người đọc cảm nhận sâu sắc, rõ ràng hơn về tình cảm, suy nghĩ của tác giả.

Viết kết nối với đọc

Viết đoạn văn ngắn (khoảng 5 - 7 câu) nêu cảm nhận về cảnh sắc và không khí mùa xuân ở quê hương em.

Hướng dẫn giải:

Mùa về, quê hương như được khoác lên một chiếc áo mới. Không khí buổi sáng vô cùng trong lành và mát mẻ. Ông mặt trời thức dậy từ sáng sớm, đánh thức vạn vật bừng tỉnh. Những hạt sương trong veo vẫn còn đọng trên lá cây. Làn gió khẽ lướt qua khiến những cành lá rung rinh. Tất cả tạo ra khung cảnh tuyệt vời khiến con người càng thêm thư thái. Khi xuân đến, những chồi non như tỉnh dậy sau một giấc ngủ đông thật dài. Tia nắng ấm áp của mùa xuân chính là vị thần gõ cửa đánh thức mùa xuân. Muôn loài hoa chỉ chờ đợi đến lễ hội xuân để cùng nhau trẩy hội, cùng nhau khoe hương, khoe sắc. Tôi còn cảm nhận được sự vui tươi, hân hoan trong khuôn mặt của mỗi người. Ai cũng háo hức, vui vẻ đón chào một năm mới, với những khởi đầu mới. Thật tuyệt vời biết bao khi sắc xuân đang ngập tràn khắp nơi.

3. Soạn Tháng giêng, mơ về trăng non rét ngọt ngắn gọn: Hướng dẫn cô đọng và súc tích

3.1 Tác giả

- Vũ Bằng (1913 - 1984) sinh ra tại Hà Nội. Quê gốc ở làng Lương Ngọc, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương.

- Ông là một nhà văn và nhà báo đã sáng tác trước Cách mạng tháng Tám năm 1945 với sở trường là tùy bút, bút kí và truyện ngắn.

- Sau năm 1954, Vũ Bằng chuyển vào Sài Gòn sống, vừa làm báo vừa viết văn, vừa hoạt động cách mạng.

- Ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2007.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Bút ký: Miếng ngon Hà Nội (1960), Miếng lạ miền Nam (1969), Thương nhớ mười hai (1972)...
• Tiểu thuyết: Lọ văn (tập văn trào phúng, 1931), Một mình trong đêm tối (tiểu thuyết, 1937), Truyện hai người (tiểu thuyết, 1940), Tội ác và hối hận (tiểu thuyết, 1940)....
• Các tập truyện: Quých và Quác (truyện thiếu nhi, 1941), Ba truyện mổ bụng (tập truyện, 1941)...

3.2 Tác phẩm

a. Xuất xứ

Bài văn “Mùa xuân của tôi” trích từ thiên tùy bút “Tháng giêng mơ về trăng non rét ngọt” trong tập tùy bút - bút ký “Thương nhớ mười hai” của Vũ Bằng. Tên văn bản được người biên soạn SGK đặt.

b. Hoàn cảnh sáng tác

• Tác phẩm được viết trong hoàn cảnh đất nước bị chia cắt, tác giả đang sống ở vùng kiểm soát của Mỹ - Ngụy, xa cách quê hương.
• Nhà văn đã bộc lộ nỗi nhớ quê hương, gia đình da diết và lòng mong mỏi sớm ngày được trở về quê khi đất nước đã hòa bình, thống nhất hai miền.

c. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến “người mê luyến mùa xuân”: tình cảm của con người với mùa xuân.
• Phần 2. Tiếp theo đến “bướm ra ràng mở hội liên hoan”: cảnh sắc, không khí chung của mùa xuân.
• Phần 3. Còn lại: cảnh sắc mùa xuân sau rằm tháng giêng.

3.3 Đọc hiểu

a. Tình cảm của con người với mùa xuân

- Ai cũng chuộng mùa xuân như là một lẽ tự nhiên.

- Mượn một loạt các hình ảnh: “ai bảo được non đừng thương nước, bướm đừng thương hoa, trăng đừng thương gió; ai cấm được trai thương gái, mẹ yêu con, cô gái còn son nhớ chồng” - để khẳng định rằng khi ấy mới hết được người mê luyến mùa xuân.

=> Khẳng định tình yêu mùa xuân là một điều hiển nhiên, luôn tồn tại trong sâu thẳm mỗi người, không khác gì một quy luật của cuộc sống.

b. Cảnh sắc, không khí chung của mùa xuân

- Thời tiết: có mưa riêu riêu, gió lành lạnh

- Âm thanh: tiếng nhạn kêu trong đêm xanh, tiếng trống chèo vọng lại từ những thôn xóm xa xa, câu hát huê tình của gái đẹp như thơ mộng.

- Khung cảnh gia đình: đoàn tụ êm đềm, trên kính dưới nhường, trước bàn thờ với nhang trầm, đèn nến…

- Không khí: khơi dậy sức sống của thiên nhiên và con người (nhựa sống trong người căng lên như máu căng lên trong lộc…)

=> Mùa xuân mang nét đặc trưng của sự sống.

c. Cảnh sắc mùa xuân sau rằm tháng giêng

- Tết hết mà chưa hết hẳn, đào hơi phai mà nhụy vẫn còn phong

- Cỏ giêng không mướt xanh như cuối đông, đầu giêng nhưng trái lại nức một mùi hương man mác.

- Trời đã hết nồm, mưa xuân thay thế cho mưa phùn, nền trời không còn đùng đục như màu pha lê mờ.

- Con người trở về với bữa cơm gia đình giản dị ngày thường, tìm lại sự ấm áp và bình yên trong không khí quen thuộc.

- Các trò vui ngày Tết cũng tạm thời kết thúc, nhường chỗ cho nhịp sống thường nhật, với những công việc và sinh hoạt hàng ngày.

=> Cảnh sắc và con người lại trở về với cuộc sống thường nhật, mang theo hương vị ngọt ngào của những ngày xuân đã qua.

3.4 Tổng kết

- Nội dung: cảnh sắc thiên nhiên, không khí mùa xuân ở Hà Nội và miền Bắc được cảm nhận, tái hiện trong nỗi nhớ thương da diết của một người xa quê, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc.

- Nghệ thuật: hình ảnh so sánh độc đáo, sử dụng nhiều biện pháp tu từ như nhân hóa, ẩn dụ, tạo nên sức hấp dẫn và giàu cảm xúc cho tác phẩm.