Soạn bài Thạch Sanh - Ngữ văn lớp 6 trang 26 sách Kết nối tri thức tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

EduTOPS hân hạnh giới thiệu tài liệu học tập Soạn văn 6: Thạch Sanh, nằm trong bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống, tập 2. Tài liệu này được biên soạn kỹ lưỡng, giúp học sinh khám phá sâu sắc hơn về tác phẩm văn học kinh điển này.

Tài liệu này sẽ hỗ trợ học sinh lớp 6 chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng và toàn diện. Khám phá ngay những hướng dẫn chi tiết và bài học ý nghĩa được trình bày dưới đây.

1. Kiến thức Ngữ Văn: Nền tảng và ứng dụng trong học tập

1.1 Truyện cổ tích: Khám phá thế giới huyền ảo và ý nghĩa nhân văn

Truyện cổ tích, một thể loại văn học dân gian đậm chất hư cấu và kì ảo, kể về cuộc đời và số phận của các nhân vật trong bối cảnh xã hội phong phú. Qua những câu chuyện này, người xưa gửi gắm cái nhìn về hiện thực, bày tỏ quan niệm đạo đức, khát vọng công bằng và ước mơ về một cuộc sống tươi đẹp hơn của tầng lớp lao động.

1.2 Một số yếu tố đặc trưng của truyện cổ tích

- Truyện cổ tích thường xoay quanh những mâu thuẫn trong gia đình và xã hội, phản ánh số phận của các nhân vật và khát vọng thay đổi vận mệnh của họ.

- Nhân vật trong truyện cổ tích thường đại diện cho các kiểu người khác nhau trong xã hội, được phân chia rõ ràng thành hai tuyến: chính diện (thiện, tốt) và phản diện (ác, xấu).

- Các chi tiết và sự kiện trong truyện thường mang tính chất kì ảo, hoang đường, tạo nên sức hấp dẫn đặc biệt.

- Truyện được kể theo trình tự thời gian tuyến tính, làm nổi bật mối quan hệ nhân quả giữa các sự kiện.

- Lời kể trong truyện cổ tích thường bắt đầu bằng những từ ngữ chỉ không gian và thời gian không xác định. Tùy vào bối cảnh, người kể có thể thay đổi một số chi tiết, tạo ra nhiều dị bản khác nhau từ cùng một cốt truyện.

Soạn bài Thạch Sanh - Mẫu 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

1.1 Thể loại: Truyện cổ tích thần kì

Truyện cổ tích thần kì là thể loại chứa đựng nhiều yếu tố kì ảo, phản ánh cuộc đấu tranh giữa thiện và ác, đồng thời thể hiện khát vọng về công bằng xã hội và sự thay đổi số phận.

1.2 Tóm tắt: Hành trình từ cậu bé mồ côi đến vị vua anh minh

Ngày xưa, tại quận Cao Bình, có hai vợ chồng già sống tốt bụng nhưng không có con. Động lòng trước tấm lòng nhân hậu của họ, Ngọc Hoàng sai Thái tử xuống đầu thai làm con. Cậu bé sinh ra đã mồ côi cha, sau đó mẹ cũng qua đời, để lại cậu sống cô độc dưới gốc đa với gia tài duy nhất là lưỡi búa của cha. Người đời gọi cậu là Thạch Sanh. Nhận thấy Thạch Sanh có sức khỏe phi thường, Lí Thông đã tìm cách kết nghĩa anh em rồi lừa cậu đi canh miếu thay mình để nộp mạng cho chằn tinh. Thạch Sanh giết chết chằn tinh nhưng bị Lí Thông cướp công. Trong ngày kén rể, công chúa bị đại bàng khổng lồ bắt đi. Thạch Sanh dùng cung tên bắn đại bàng rồi tình cờ gặp Lí Thông, người đang tìm cách cứu công chúa. Thạch Sanh xin đi cùng nhưng lại bị bỏ lại dưới hang. Tại đây, chàng cứu được con vua Thủy Tề, được đối đãi hậu hĩnh và đưa về quê nhà. Khi trở về, Thạch Sanh bị hồn chằn tinh và đại bàng hãm hại, phải vào ngục. Trong tù, chàng dùng cây đàn vua Thủy Tề tặng để bày tỏ nỗi oan khuất. Lí Thông bị trừng trị, còn Thạch Sanh được vua gả công chúa. Trong lễ cưới, hoàng tử các nước chư hầu đem quân sang đánh. Thạch Sanh gảy đàn khiến quân sĩ mười tám nước bủn rủn, xin hàng. Chàng còn thiết đãi họ bằng niêu cơm thần kì, khiến họ cảm phục rút quân. Về sau, vua không có con trai nên nhường ngôi cho Thạch Sanh, chàng trở thành vị vua anh minh được lòng dân.

1.3 Bố cục: Cấu trúc mạch lạc và ý nghĩa sâu sắc

Gồm 5 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “mọi phép thần thông”: Sự ra đời kì lạ và xuất thân của Thạch Sanh.
• Phần 2. Tiếp theo đến “phong cho làm Quận công”: Thạch Sanh giết chằn tinh nhưng bị Lí Thông chiếm đoạt công lao.
• Phần 3. Tiếp theo đến “hóa kiếp thành bọ hung”: Thạch Sanh cứu công chúa khỏi đại bàng và bị hồn chằn tinh, đại bàng hãm hại.
• Phần 4. Tiếp theo đến “hóa kiếp thành bọ hung”: Thạch Sanh dùng tiếng đàn để minh oan, Lí Thông bị trừng trị thích đáng.
• Phần 5. Còn lại: Thạch Sanh kết hôn với công chúa và dùng tài năng, đức độ để thu phục các nước chư hầu.

1.4 Nội dung: Hành trình của người dũng sĩ và khát vọng công lý

Truyện cổ tích Thạch Sanh kể về hành trình của một dũng sĩ diệt chằn tinh, đánh đại bàng cứu người, vạch trần kẻ bội bạc và đứng lên chống lại quân xâm lược. Qua đó, tác phẩm thể hiện khát vọng về đạo đức, công lý xã hội, cùng tư tưởng nhân đạo và yêu chuộng hòa bình của nhân dân ta.

1.5 Nghệ thuật: Sự kết hợp giữa tưởng tượng và hiện thực

Truyện sử dụng những chi tiết tưởng tượng, kì ảo độc đáo, mang đậm màu sắc thần kì, cùng kết thúc có hậu thể hiện ước mơ về công lý và hạnh phúc của nhân dân.

Soạn bài Thạch Sanh - Mẫu 2: Phân tích chi tiết và ý nghĩa sâu sắc

2.1 Trước khi đọc: Khám phá thế giới tưởng tượng

Câu 1. Trong thế giới tưởng tượng, những con vật kì ảo thường được miêu tả với nhiều đặc điểm kì lạ, biết nói tiếng người, sở hữu phép thần thông, biến hóa, và có thể gây hại hoặc giúp đỡ con người.

Việc sáng tạo ra những con vật kì ảo không chỉ làm tăng sự hấp dẫn mà còn mang lại sự thú vị cho câu chuyện. Hãy tưởng tượng, vẽ một con vật kì ảo và giới thiệu về đặc điểm, khả năng của nó.

Gợi ý: Học sinh có thể vẽ con chằn tinh, đại bàng, rồng…

Câu 2. Tương tự, hãy tưởng tượng và vẽ các đồ vật kì ảo, sau đó trình bày về đặc điểm và chức năng độc đáo của chúng.

Gợi ý: Học sinh có thể vẽ cung thần - bách phát bách trúng, niêu cơm thần - ăn hết lại đầy…

2.2 Trong khi đọc: Khám phá diễn biến và thế giới kì ảo

Câu 1. Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo sau khi Thạch Sanh nhận lời thay Lí Thông canh miếu?

Sự việc tiếp theo: Thạch Sanh thay Lí Thông canh miếu và dũng cảm tiêu diệt chằn tinh, chứng tỏ lòng dũng cảm và tài năng của mình.

Câu 2. Thế giới dưới nước do vua Thủy Tề cai trị có những đặc điểm nổi bật nào?

Đặc điểm: Thế giới dưới nước rộng lớn, lộng lẫy, đầy những điều kì diệu và bí ẩn, thể hiện sự phong phú của trí tưởng tượng dân gian.

2.3 Sau khi đọc: Khám phá ý nghĩa và bài học từ truyện Thạch Sanh

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Em có yêu thích truyện Thạch Sanh không? Vì sao?

• Học sinh có thể lựa chọn: yêu thích hoặc không yêu thích.
• Lí do yêu thích: Truyện kể về chàng dũng sĩ Thạch Sanh hiền lành, tốt bụng, vượt qua nhiều thử thách để cuối cùng lấy được công chúa và trở thành vua.

Câu 2. Gia cảnh của Thạch Sanh có gì đặc biệt?

Thạch Sanh mồ côi cả cha lẫn mẹ, sống cô độc trong túp lều cũ dưới gốc đa. Gia tài duy nhất của chàng là lưỡi búa, hàng ngày lên rừng đốn củi để kiếm sống.

Câu 3. Truyện Thạch Sanh có những con vật kì ảo nào? Chúng có đặc điểm gì khác thường?

• Những con vật kì ảo: chằn tinh, đại bàng.
• Đặc điểm: Chằn tinh sở hữu nhiều phép lạ và thường ăn thịt người; Đại bàng khổng lồ, sống trong hang sâu và có sức mạnh phi thường.

Câu 4. Sau khi được Lý Thông kéo lên từ hang của đại bàng và đưa trở lại cung, công chúa đã bị câm. Theo em, điều gì sẽ xảy ra nếu công chúa không bị như vậy?

Nếu công chúa không bị câm, nàng sẽ tiết lộ rằng Thạch Sanh mới là người cứu mình, còn Lý Thông chỉ là kẻ dối trá, cướp công của người khác.

Câu 5. Truyện Thạch Sanh có nhiều đồ vật kì ảo. Hãy liệt kê các đồ vật đó và nêu đặc điểm, tác dụng của chúng.

• Cung vàng: Bắn chết đại bàng, phá tan cũi sắt cứu Thái tử con Vua Thủy Tề.
• Đàn thần: Tiếng đàn giúp Thạch Sanh giải oan, khiến binh sĩ mười tám nước bủn rủn chân tay, không còn ý định gây chiến.
• Niêu cơm thần: Thạch Sanh dùng niêu cơm để thiết đãi quân sĩ, thể hiện tấm lòng nhân hậu và khát vọng hòa bình của nhân dân.

Câu 6. Trong truyện, hai nhân vật Thạch Sanh và Lý Thông luôn đối lập nhau về hành động. Lập bảng so sánh để thấy rõ sự đối lập đó. Qua đó, em có nhận xét gì về đặc điểm của hai nhân vật này.

Câu 7. Kết thúc truyện, Thạch Sanh được nhà vua gả công chúa và nhường ngôi. Qua cách kết thúc này, tác giả dân gian muốn thể hiện điều gì?

Qua cách kết thúc, tác giả dân gian muốn thể hiện ước mơ về cái thiện luôn chiến thắng cái ác, người ở hiền sẽ gặp lành, và công lý cuối cùng sẽ được thực thi.

Câu 8*. Về kết cục của mẹ con Lý Thông, ở văn bản do Huỳnh Lý và Nguyễn Xuân Lân kể có chi tiết: “Mẹ con Lý Thông về quê đến nửa đường thì bị Thiên Lôi giáng sấm sét đánh chết, rồi bị hoá kiếp làm con bọ hung”. Bản của Anh Động (và nhân dân một số vùng Nam Bộ) kể: “Lý Thông được tha nhưng y về dọc đường mưa to, sấm sét đánh tan thây ra từng mảnh, mỗi mảnh hoá thành một con ễnh ương. Cho nên bây giờ mỗi khi có mưa to sấm sét, ễnh ương sợ, kêu lên những tiếng man dã....”. Em có nhận xét gì về những cách kết thúc này?

- Phần kết thúc truyện thể hiện ước mơ về sự công bằng trong xã hội “ác giả ác báo”: Mẹ con Lí Thông tuy được tha chết nhưng sau đó lại bị Thiên Lôi đánh chết và hóa thành bọ hung, đây chính là sự trừng phạt thích đáng cho kẻ tham lam độc ác. Hay Lí Thông bị sấm sét đánh tan thây ra từng mảnh, mỗi mảnh hoá thành một con ễnh ương…

- Đây là kết thúc phổ biến trong truyện cổ tích. Ví dụ: truyện Sọ Dừa, Tấm Cám, Cây bút thần… (các nhân vật như Sọ Dừa và cô út, Tấm, Mã Lương đều sống hạnh phúc còn các nhân vật như hai cô chị, Cám và bà mẹ ghẻ, nhà vua đều bị trừng phạt).

Viết kết nối với đọc

Dũng sĩ là người có lòng dũng cảm, chiến đấu diệt trừ cái ác, bảo vệ cuộc sống của cộng đồng. Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về một dũng sĩ mà em gặp ngoài đời hoặc biết qua sách báo, truyện kể.

Gợi ý:

- Mẫu 1: Vị dũng sĩ ngoài đời mà em muốn kể chính là anh Nguyễn Ngọc Mạnh. Những ngày vừa qua, trên báo có nhắc đến rất nhiều về anh Mạnh - người đã cứu một bé gái thoát chết trong gang tấc. Ngay khi nhìn thấy bé gái rơi xuống từ tầng 12, anh đã không do dự mà chạy đến đỡ cô bé. Có lẽ hành động này chỉ diễn ra trong khoảng thời gian đếm bằng giây. Qua đây, có thể khẳng định anh Nguyễn Ngọc Mạnh chính là một tấm gương về sự dũng cảm, cũng như lòng tốt bụng mà chúng ta cần phải học hỏi.

- Mẫu 2: Vị dũng sĩ mà em muốn nhắc đến chính là người bạn cùng lớp - Nguyễn Tuấn Anh. Đó là một người bạn rất hay giúp đỡ mọi người xung quanh. Cậu đã được chúng em đặt cho biệt danh là “dũng sĩ tí hon”. Lý do của biệt danh đó xuất phát từ câu chuyện xảy ra vào chủ nhật tuần trước. Trên đường đi học về, chúng em tình cờ nhìn thấy một bạn nhỏ bị ba anh học sinh cấp hai bắt nạt. Cả nhóm dù cảm thấy rất bất bình nhưng không ai dám ra ngăn vì họ trông rất cao to, hung dữ. Khi cả nhóm còn đang bàn tán xem nên làm gì, thì Tuấn Anh đã bước đến. Cậu đã yêu cầu các anh học sinh dừng lại hành động của mình. Nhưng các anh ấy đã cười, rồi chửi mắng Tuấn Anh là thật to gan và định ra tay đánh cậu. Nhưng Tuấn Anh đã hạ gục họ chỉ bằng vài động tác võ rất mạnh mẽ. Cuối cùng, cả ba anh đó đã phải xin lỗi, trả lại món đồ cho bạn nhỏ. Sau đó, chúng em chạy đến dành cho người bạn của mình những lời ca ngợi. Biệt danh “dũng sĩ tí hon” bắt đầu từ đó. Nhưng dù vậy, điều khiến em cảm thấy ngưỡng mộ chính là tấm lòng dũng cảm của cậu.