Soạn bài Lời tiễn dặn - Sách Cánh diều Ngữ văn lớp 11, trang 15, tập 1

Đoạn trích Lời tiễn dặn là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 11, mang đến những bài học sâu sắc về tình cảm và triết lý nhân sinh.

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 11: Lời tiễn dặn, cung cấp kiến thức bổ ích và phương pháp học tập tối ưu cho học sinh.

1. Soạn bài Lời tiễn dặn một cách ngắn gọn và súc tích.

Câu 1. Trong phần đầu của đoạn trích, chàng trai và cô gái đã trao đổi những gì? Những lời nói ấy phản ánh tâm trạng nào của họ?

Hướng dẫn giải:

- Trong phần đầu, chàng trai đã nói lời tiễn biệt cô gái trước khi cô về nhà chồng.

- Tâm trạng: buồn bã, đau khổ và đầy mâu thuẫn nội tâm.

Câu 2. Khi ở nhà chồng, tình cảnh của cô gái như thế nào? Hãy phân tích thái độ và cử chỉ của chàng trai khi chứng kiến cảnh đó.

Hướng dẫn giải:

- Tình cảnh cô gái: bị chồng đánh đập và ngược đãi.

- Thái độ, cử chỉ của chàng trai: đau đớn, xót xa và đầy thương cảm.

• Chải đầu, búi tóc: “Đầu bù anh chải cho/Tóc rối đưa anh búi hộ”.
• Lam thuốc: “Anh chặt tre về đốt gióng đầu… Lam ống thuốc này em uống khỏi đau”.
• Động viên cô gái vượt qua khó khăn: “Tơ rối đôi ta cùng gỡ/Tơ vò ta vuốt lại quay guồng”.

Câu 3. Qua lời căn dặn của chàng trai dành cho người yêu, em nhận thấy nhân vật này có những phẩm chất gì?

Hướng dẫn giải:

Chàng trai là người trọng tình nghĩa, thủy chung và giàu lòng nhân ái.

Câu 4. Hãy phân tích giá trị biểu cảm của những câu thơ sử dụng biện pháp lặp cấu trúc trong phần 2 của đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Những câu thơ đó là:

Vừa đi vừa ngoảnh lại
Vừa đi vừa ngoái trông…

*

Chết ba năm hình con treo đó
Chết thành sông vục nước uống mát lòng
…
Chết thành hồn, chung một mái song song.

*

Yêu nhau , yêu trọn đời gỗ cứng
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già…

- Giá trị nghệ thuật: nhấn mạnh tình cảm thủy chung, bày tỏ ước mơ đoàn tụ.

Câu 5. Đoạn trích Lời tiễn dặn sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với cách suy nghĩ và cảm nhận của người dân miền núi. Hãy phân tích tác dụng nghệ thuật của những hình ảnh đó.

Hướng dẫn giải:

Tác dụng: diễn tả chân thực, sinh động về những con người sống chất phác, mạnh mẽ giữa núi rừng.

Câu 6. Theo em, qua đoạn trích Lời tiễn dặn, tác giả dân gian muốn gửi gắm thông điệp gì? Thông điệp ấy còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không?

Hướng dẫn giải:

• Thông điệp: ca ngợi tình yêu thủy chung, đồng thời tố cáo những hủ tục lạc hậu đã khiến cho số phận con người trở nên bất hạnh.
• Thông điệp ấy vẫn còn nguyên giá trị trong cuộc sống hiện đại.

2. Soạn bài Lời tiễn dặn một cách chi tiết và đầy đủ nhất.

2.1 Chuẩn bị

- Một số nội dung cần chú ý:

• Tiễn dặn người yêu của dân tộc Thái. Đoạn trích trong SGK miêu tả rõ tâm trạng của chàng trai trên đường tiễn cô gái về nhà chồng và phải chứng kiến cảnh cô bị người chồng đánh đập.
• Đặc điểm của truyện thơ được thể hiện trong văn bản: Đề tài về tình yêu lứa đôi; Nhân vật được miêu tả qua diện mạo, lời nói, hành động; Ngôn ngữ giàu cảm xúc…
• Nội dung: Tình yêu thủy chung của chàng trai dành cho cô gái.
• Thông điệp gửi gắm: Tác giả muốn nhấn mạnh về sự thuỷ chung son sắt trong tình yêu.
• Những điểm đặc sắc về hình thức của văn bản truyện thơ: Cốt truyện thường có ba phần; Nhân vật được phân theo loại (tốt - xấu, thiện - ác); Ngôn ngữ đậm chất dân ca, giàu cảm xúc, giàu hình ảnh và biện pháp tu từ…
• Ý nghĩa và giá trị của văn bản với người đọc sau này: Hiểu được vai trò của sự thủy chung trong tình yêu, biết thêm kiến thức về văn hóa của người dân tộc thiểu số…

- Một số thông tin về truyện thơ Tiễn dặn người yêu: của dân tộc Thái, gồm 1846 câu thơ.

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. Điều gì đã xảy ra với cô gái khi ở nhà chồng?

Hướng dẫn giải:

Cô gái bị người chồng đánh đập.

Câu 2. Những biện pháp nghệ thuật nào được sử dụng để thể hiện tâm trạng của chàng trai?

Hướng dẫn giải:

Biện pháp tu từ điệp ngữ:

• “Tơ rối đôi ta cũng gỡ,/Tơ vò ta vuốt lại quay guồng;”
• “Chết ba năm hình còn treo đó;/Chết thành sông, vục nước uống mát lòng,
• … Chết thành hồn, chung một mái, song song.”
• “Yêu nhau, yêu trọn…/Yêu nhau, yêu trọn…”

- So sánh: “Đôi ta yêu nhau, tình Lú - Ủa mặn nồng,/… Như bán trâu ngoài chợ,/Như thu lúa muôn bông.”; “Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,/Bền chắc như vàng, như đá.”

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Trong phần 1 của đoạn trích, chàng trai và cô gái đã nói với nhau về điều gì? Những lời nói ấy cho thấy hai người đang sống trong tâm trạng như thế nào?

Hướng dẫn giải:

- Trong phần 1 của đoạn trích, chàng trai đã nói lời tiễn đưa với cô gái trước khi cô về nhà chồng.

- Những lời nói ấy cho thấy hai người đang sống trong tâm trạng: buồn bã, đau khổ và đầy mâu thuẫn nội tâm.

Câu 2. Khi ở nhà chồng, tình cảnh cô gái ra sao? Phân tích thái độ, cử chỉ của chàng trai lúc chứng kiến tình cảnh ấy.

Hướng dẫn giải:

- Tình cảnh cô gái: bị người chồng đánh đập dã man.

- Thái độ, cử chỉ của chàng trai lúc chứng kiến tình cảnh ấy là thương xót, quan tâm và ân cần hỏi han cô gái:

• Chải đầu, búi tóc: “Đầu bù anh chải cho/Tóc rối đưa anh búi hộ”.
• Lam thuốc: “Anh chặt tre về đốt gióng đầu… Lam ống thuốc này em uống khỏi đau”.
• Động viên cô gái vượt qua khó khăn: “Tơ rối đôi ta cùng gỡ/Tơ vò ta vuốt lại quay guồng”.

Câu 3. Qua lời chàng trai căn dặn người yêu, em thấy nhân vật này là người như thế nào?

Hướng dẫn giải:

Qua lời chàng trai căn dặn người yêu, em thấy nhân vật này là người trọng tình nghĩa, giàu tình yêu thương và luôn khao khát được hạnh phúc, thủy chung trong tình yêu.

Câu 4. Phân tích giá trị biểu cảm của những câu thơ sử dụng biện pháp lặp cấu trúc trong phần 2 của đoạn trích.

Hướng dẫn giải:

- Những câu thơ đó là:

Vừa đi vừa ngoảnh lại
Vừa đi vừa ngoái trông…

*

Chết ba năm hình con treo đó
Chết thành sông vục nước uống mát lòng
…
Chết thành hồn, chung một mái song song.

*

Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già…

- Giá trị nghệ thuật: Tác giả muốn nhấn mạnh sự thủy chung son sắt trong tình yêu của đôi bạn trẻ. Đồng thời, khẳng định ý chí và ước mơ đoàn tụ không gì lay chuyển được. Thể hiện cảm xúc mãnh liệt trong lòng những con người sống mạnh mẽ giữa thiên nhiên núi rừng.

Câu 5. Đoạn trích Lời tiễn dặn sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với cách suy nghĩ và cảm nhận của người dân miền núi. Hãy phân tích tác dụng nghệ thuật của những hình ảnh đó.

Hướng dẫn giải:

Việc sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với suy nghĩ và cảm nhận của người dân miền núi giúp diễn tả chân thực, sinh động về những con người sống chất phác, mạnh mẽ giữa núi rừng.

Câu 6. Theo em, qua đoạn trích Lời tiễn dặn, tác giả dân gian muốn gửi gắm thông điệp gì? Thông điệp ấy còn có ý nghĩa với cuộc sống hôm nay không?

Hướng dẫn giải:

Đoạn trích ca ngợi tình yêu thủy chung, đồng thời tố cáo những hủ tục lạc hậu đã khiến số phận con người trở nên bất hạnh.