Soạn bài Sọ Dừa - Ngữ văn lớp 6 trang 39 sách Chân trời sáng tạo tập 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Truyện cổ tích Sọ Dừa, một tác phẩm văn học dân gian đặc sắc, được giới thiệu trong chương trình Ngữ Văn lớp 6, thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo, tập 1. Tác phẩm này không chỉ mang đến những bài học ý nghĩa mà còn khơi gợi trí tưởng tượng và sự sáng tạo của học sinh.

EduTOPS mang đến bài Soạn văn 6: Sọ Dừa, một tài liệu hữu ích giúp các bạn học sinh nắm vững kiến thức và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm văn học này.

1. Soạn bài Sọ Dừa ngắn gọn và súc tích

Câu 1. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Truyện cổ tích thường xoay quanh các kiểu nhân vật như người bất hạnh (mồ côi, mang lốt vật...), dũng sĩ, hoặc người thông minh. Theo em, Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật nào?

Hướng dẫn giải:

Sọ Dừa là nhân vật thuộc kiểu người bất hạnh.

Câu 2. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy sắp xếp các sự việc dưới đây theo đúng trình tự diễn biến trong truyện:

a. Bà mẹ đi hái củi, uống nước từ Sọ Dừa rồi mang thai và sinh ra Sọ Dừa với hình dạng kỳ lạ.

b. Sọ Dừa chăm chỉ học hành, thi đỗ trạng nguyên và được cử đi sứ.

c. Sọ Dừa trở về sau chuyến đi sứ, vui mừng khôn xiết khi gặp lại vợ trên đảo hoang.

d. Khi làm việc tại nhà phú ông, Sọ Dừa gặp và kết hôn với cô út, từ đó thoát khỏi hình dạng xấu xí.

đ. Hai người chị gái độc ác hãm hại em gái, đẩy vợ Sọ Dừa xuống biển.

e. Nhờ làm theo lời dặn của chồng, người vợ may mắn thoát nạn và sống sót trên đảo hoang.

g. Hai người chị xấu hổ vì hành động của mình nên bỏ đi biệt xứ.

h. Sọ Dừa xin phép mẹ đi chăn bò cho phú ông để giúp đỡ gia đình.

Hướng dẫn giải:

a - h - d - b - đ - e - c - g

Câu 3. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Trong truyện cổ tích, phẩm chất của nhân vật thường được thể hiện qua những hành động xuyên suốt câu chuyện. Em hãy phân tích cách điều này được thể hiện qua nhân vật Sọ Dừa.

Hướng dẫn giải:

Phẩm chất của Sọ Dừa được thể hiện qua các hành động sau:

• Sọ Dừa xin mẹ cho đi chăn bò tại nhà phú ông.
• Sọ Dừa chăn bò rất giỏi, đàn bò nào cũng no căng bụng.
• Sọ Dừa chăm chỉ học hành, thi đỗ trạng nguyên và được cử đi sứ.
• Sọ Dừa đưa cho vợ một con dao và hai quả trứng gà, dặn dò cô luôn mang theo bên mình.

=> Qua đó, ta thấy được sự tài năng, thông minh và biết lo xa của Sọ Dừa.

Câu 4. Hãy chỉ ra các yếu tố kì ảo trong truyện Sọ Dừa. Theo em, những yếu tố này có vai trò gì trong câu chuyện?

Hướng dẫn giải:

- Các yếu tố kì ảo trong truyện Sọ Dừa bao gồm:

• Sự ra đời kỳ lạ của Sọ Dừa, không chân không tay, tròn như quả dừa.
• Sọ Dừa biến hình từ một sinh vật dị dạng thành chàng trai khôi ngô tuấn tú.
• Vợ Sọ Dừa bị cá kình nuốt chửng, nhưng nhờ con dao mà thoát nạn, xác cá dạt vào đảo hoang.

- Vai trò của các yếu tố kì ảo: Nhấn mạnh giá trị phẩm chất bên trong con người, thể hiện ước mơ đổi đời của người lao động và khát vọng công bằng trong xã hội.

Câu 5. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy xác định đề tài chính của truyện Sọ Dừa.

Hướng dẫn giải:

Đề tài: Vẻ đẹp phẩm chất bên trong con người

Câu 6. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy cho biết chủ đề chính của truyện Sọ Dừa.

Hướng dẫn giải:

Chủ đề: Truyện thể hiện tấm lòng nhân ái với những con người hiền lành, tốt bụng và sự đồng cảm sâu sắc với những số phận bất hạnh.

Câu 7. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Qua truyện Sọ Dừa, em rút ra bài học gì về cách nhìn nhận và đánh giá con người?

Hướng dẫn giải:

Không nên đánh giá con người chỉ qua vẻ bề ngoài mà cần chú trọng đến phẩm chất và giá trị bên trong của họ.

2. Hướng dẫn Soạn bài Sọ Dừa chi tiết và đầy đủ nhất

2.1 Chuẩn bị đọc

Câu 1. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Đã bao giờ em đánh giá người khác chỉ dựa trên hình thức bên ngoài chưa? Cách đánh giá như vậy có thực sự chính xác không?

Hướng dẫn giải:

- Em đã từng đánh giá người khác chỉ qua vẻ bề ngoài của họ.

- Cách đánh giá này thường không chính xác và có thể dẫn đến những nhận định sai lầm.

- Ví dụ: Trên đường đi học về, em thấy một thanh niên tóc nhuộm đỏ, ăn mặc luộm thuộm và có nhiều hình xăm trông đáng sợ. Em đã vội nghĩ anh ấy là người xấu. Tuy nhiên, khi chứng kiến anh ấy giúp đỡ một bà cụ qua đường và xách giúp túi đồ nặng, em nhận ra mình đã đánh giá sai về anh.

Câu 2. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Nhan đề văn bản gợi cho em những liên tưởng gì?

Hướng dẫn giải:

Nhan đề “Sọ Dừa” khiến em liên tưởng đến một nhân vật có hình dáng kỳ lạ, giống như quả dừa, mang đậm yếu tố kỳ ảo và khác biệt.

2.2 Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. (trang 39 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Những chi tiết trong phần mở đầu giúp em hiểu gì về nhân vật Sọ Dừa?

Hướng dẫn giải:

- Những chi tiết trong phần mở đầu bao gồm:

• Hai vợ chồng nghèo khổ, hiền lành và chăm chỉ nhưng đã ngoài năm mươi tuổi mà vẫn chưa có con.
• Một ngày nắng gắt, người vợ vào rừng hái củi cho chủ, khát nước đến mức không tìm thấy suối.
• Bà nhìn thấy một cái Sọ Dừa đựng đầy nước mưa bên gốc cây, bà bưng lên uống và sau đó mang thai.
• Không lâu sau, bà sinh ra một đứa bé không chân không tay, tròn như quả dừa nhưng lại biết nói.

- Những chi tiết này giúp em hiểu về sự ra đời kỳ lạ và khác thường của Sọ Dừa.

Câu 2. (trang 40 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Theo em, liệu Sọ Dừa có tìm được lễ vật hay không?

Hướng dẫn giải:

Theo em, Sọ Dừa sẽ tìm được lễ vật. Bởi vì trong truyện cổ tích, những nhân vật hiền lành, tốt bụng thường nhận được sự giúp đỡ từ các thế lực siêu nhiên hoặc phép màu.

2.3 Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Truyện cổ tích thường xoay quanh các kiểu nhân vật như người bất hạnh (mồ côi, mang lốt vật...), dũng sĩ, hoặc người thông minh. Theo em, Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật nào?

Hướng dẫn giải:

Sọ Dừa thuộc kiểu nhân vật bất hạnh, với hình dạng xấu xí và cuộc đời đầy khó khăn.

Câu 2. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy sắp xếp các sự việc dưới đây theo đúng trình tự diễn biến trong truyện:

a. Bà mẹ đi hái củi, uống nước từ Sọ Dừa rồi mang thai và sinh ra Sọ Dừa với hình dạng kỳ lạ.

b. Sọ Dừa chăm chỉ học hành, thi đỗ trạng nguyên và được cử đi sứ.

c. Sọ Dừa trở về sau chuyến đi sứ, vui mừng khôn xiết khi gặp lại vợ trên đảo hoang.

d. Khi làm việc tại nhà phú ông, Sọ Dừa gặp và kết hôn với cô út, từ đó thoát khỏi hình dạng xấu xí.

đ. Hai người chị gái độc ác hãm hại em gái, đẩy vợ Sọ Dừa xuống biển.

e. Nhờ làm theo lời dặn của chồng, người vợ may mắn thoát nạn và sống sót trên đảo hoang.

g. Hai người chị xấu hổ vì hành động của mình nên bỏ đi biệt xứ.

h. Sọ Dừa xin phép mẹ đi chăn bò cho phú ông để giúp đỡ gia đình.

Hướng dẫn giải:

Sắp xếp: a - h - d - b - đ - e - c - g

Câu 3. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Phẩm chất của nhân vật trong truyện cổ tích thường được thể hiện qua những hành động xuyên suốt tác phẩm. Điều này được thể hiện như thế nào qua nhân vật Sọ Dừa?

Hướng dẫn giải:

Phẩm chất của nhân vật Sọ Dừa được thể hiện qua các hành động sau:

• Sau khi lớn lên, Sọ Dừa xin mẹ cho đi chăn bò tại nhà phú ông.
• Cậu chăn bò rất giỏi, đàn bò nào cũng no căng bụng.
• Sọ Dừa chăm chỉ học hành, thi đỗ trạng nguyên và được cử đi sứ.
• Trước ngày lên đường, chàng đưa cho vợ một con dao và hai quả trứng gà, dặn dò cô luôn mang theo bên mình.

=> Những hành động này thể hiện sự tài năng, thông minh và biết lo xa của Sọ Dừa.

Câu 4. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy chỉ ra các yếu tố kì ảo được sử dụng trong truyện Sọ Dừa. Theo em, những yếu tố này có vai trò gì trong câu chuyện?

Hướng dẫn giải:

- Các yếu tố kì ảo trong truyện Sọ Dừa bao gồm:

• Bà vợ vào rừng hái củi, khát nước nhưng không tìm thấy suối. Bà nhìn thấy cái Sọ Dừa đựng đầy nước mưa và uống nước từ đó.
• Về nhà, bà mang thai và sinh ra một đứa bé không chân không tay, tròn như quả dừa.
• Sọ Dừa không có chân tay nhưng lại chăn bò rất giỏi.
• Đến ngày cưới, Sọ Dừa bỗng biến thành một chàng trai khôi ngô tuấn tú.
• Vợ Sọ Dừa bị cá kình nuốt chửng, nhưng nhờ con dao mà thoát nạn, xác cá dạt vào đảo hoang.

- Vai trò của các yếu tố kì ảo:

• Sự đối lập giữa ngoại hình và phẩm chất của Sọ Dừa nhấn mạnh giá trị bên trong con người, đồng thời thể hiện ước mơ đổi đời của người lao động.
• Thể hiện ước mơ của nhân dân về sự công bằng: người hiền lành, tốt bụng sẽ được hưởng hạnh phúc.
• Giúp câu chuyện trở nên hấp dẫn và sinh động hơn.

Câu 5. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy xác định đề tài chính của truyện Sọ Dừa.

Hướng dẫn giải:

Đề tài: Truyện đề cao vẻ đẹp phẩm chất bên trong của con người, vượt lên trên hình thức bên ngoài.

Câu 6. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Hãy cho biết chủ đề của truyện Sọ Dừa.

Hướng dẫn giải:

Chủ đề: Truyện thể hiện tấm lòng nhân ái với những con người hiền lành, tốt bụng và sự đồng cảm sâu sắc với những số phận bất hạnh.

Câu 7. (trang 42 SGK Ngữ văn 6 tập 1)

Qua truyện Sọ Dừa, em rút ra bài học gì về cách nhìn nhận và đánh giá con người?

Hướng dẫn giải:

Qua truyện Sọ Dừa, em học được rằng không nên đánh giá con người chỉ qua vẻ bề ngoài mà cần chú trọng đến phẩm chất và giá trị bên trong của họ.

3. Hướng dẫn Soạn bài Sọ Dừa ngắn gọn và súc tích

3.1 Đôi nét về tác phẩm

a. Thể loại

Truyện cổ tích là thể loại truyện kể dân gian, kết tinh từ trí tưởng tượng phong phú của nhân dân, xoay quanh cuộc đời và số phận của những kiểu nhân vật đặc trưng. Truyện cổ tích không chỉ phản ánh cách nhìn, cách nghĩ của người xưa về cuộc sống mà còn thể hiện khát vọng về một xã hội công bằng và tốt đẹp hơn.

b. Tóm tắt

Ngày xưa, có hai vợ chồng nghèo khổ phải đi làm thuê cho phú ông. Họ chăm chỉ, hiền lành nhưng đã lớn tuổi mà vẫn chưa có con. Một hôm, bà vợ vào rừng hái củi, khát nước nhưng không tìm thấy suối. Bà nhìn thấy cái sọ dừa đựng đầy nước mưa liền bưng lên uống. Về nhà, bà mang thai và sinh ra một đứa bé không chân không tay, tròn như quả dừa. Đứa bé biết nói nên bà giữ lại nuôi, đặt tên là Sọ Dừa. Lớn lên, Sọ Dừa xin đi chăn bò cho phú ông. Ba cô con gái nhà phú ông thay phiên đưa cơm, nhưng chỉ có cô Út đối xử tử tế với Sọ Dừa. Hết mùa ở, Sọ Dừa xin mẹ đến nhà phú ông hỏi cưới cô Út. Phú ông thách cưới nặng, nhưng Sọ Dừa chuẩn bị đủ sính lễ. Đến ngày cưới, Sọ Dừa hóa thành chàng trai khôi ngô tuấn tú, khiến mọi người kinh ngạc. Sọ Dừa chăm chỉ học hành, đỗ trạng nguyên và đi sứ. Hai người chị ghen ghét, hãm hại cô Út, nhưng nhờ lời dặn của chồng, cô thoát nạn và sống trên đảo hoang. Khi Sọ Dừa trở về, hai vợ chồng đoàn tụ, còn hai người chị xấu hổ bỏ đi biệt xứ.

c. Bố cục

• Phần 1: Từ đầu đến… “đặt tên cho nó là Sọ Dừa”. Giới thiệu sự ra đời kỳ lạ của Sọ Dừa.
• Phần 2: Tiếp theo đến… “phòng khi dùng đến”. Sự hóa thân thành người và cuộc sống hạnh phúc của vợ chồng Sọ Dừa.
• Phần 3: Còn lại. Âm mưu của hai người chị và cuộc đoàn tụ của vợ chồng Sọ Dừa.

3.2 Đọc - hiểu văn bản

a. Sự ra đời kì lạ của Sọ Dừa

- Hai vợ chồng nghèo hiền lành, chăm chỉ nhưng đã ngoài năm mươi tuổi mà vẫn chưa có con.

- Một ngày nắng gắt, người vợ vào rừng hái củi cho chủ, khát nước nhưng không tìm thấy suối.

- Bà nhìn thấy cái sọ dừa đựng đầy nước mưa bên gốc cây, bà bưng lên uống và sau đó mang thai.

=> Quá trình mang thai kì lạ, không tuân theo quy luật tự nhiên.

- Không lâu sau, bà sinh ra một đứa bé không chân không tay, tròn như quả dừa nhưng lại biết nói.

=> Hình dáng kì lạ của Sọ Dừa tượng trưng cho sự nhỏ bé, khổ cực của những người thấp cổ bé họng trong xã hội.

b. Sự hóa thân thành người và cuộc sống hạnh phúc của vợ chồng Sọ Dừa

- Tài năng của Sọ Dừa:

• Sau khi lớn lên, Sọ Dừa xin mẹ cho đi chăn bò tại nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi, đàn bò nào cũng no căng bụng.
• Sọ Dừa có tài thổi sáo rất hay, tiếng sáo của chàng khiến mọi người say mê.

=> Ngoại hình xấu xí nhưng ẩn chứa tài năng phi thường.

- Sự gặp gỡ và tình cảm của cô út dành cho Sọ Dừa:

• Phú ông có ba cô con gái thay phiên nhau đưa cơm cho Sọ Dừa.
• Hai cô chị kiêu kỳ, ác nghiệt, chỉ có cô út đối xử tử tế và yêu thương Sọ Dừa.
• Cô út thường giấu những món ngon vật lạ để mang cho chàng.

=> Cô út là một cô gái hiền lành, tốt bụng, biết trân trọng tài năng và vẻ đẹp bên trong của Sọ Dừa.

- Cuộc sống của hai vợ chồng Sọ Dừa:

• Cuối mùa ở, Sọ Dừa xin mẹ đến nhà phú ông hỏi cưới cô út.
• Phú ông thách cưới với những lễ vật nặng nề: một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm.
• Đến ngày cưới, Sọ Dừa chuẩn bị đầy đủ lễ vật và nhờ mẹ mang sang nhà phú ông.
• Trong ngày cưới, Sọ Dừa hóa thành chàng trai khôi ngô tuấn tú, khiến mọi người kinh ngạc, còn hai cô chị thì ghen tức.
• Cuộc sống của hai vợ chồng Sọ Dừa rất hạnh phúc, chàng chăm chỉ học hành, đỗ trạng nguyên và được cử đi sứ.

=> Sự thay đổi hình dạng và thành công của Sọ Dừa thể hiện khát vọng đổi đời của những người lao động nghèo khổ.

c. Âm mưu của hai cô chị và cuộc đoàn tụ của vợ chồng Sọ Dừa

- Trong thời gian Sọ Dừa đi sứ, hai cô chị nảy sinh lòng đố kị, lập mưu hãm hại em gái.

- Hai cô chị rủ cô út chèo thuyền ra biển chơi, rồi đẩy cô xuống nước. Cô út bị một con cá kình nuốt chửng.

- Nhờ con dao mà Sọ Dừa đưa cho, cô út rạch bụng cá và thoát nạn, xác cá dạt vào đảo hoang. Cô sống sót nhờ những đồ vật Sọ Dừa đã chuẩn bị.

- Sọ Dừa trở về và gặp lại vợ trên đảo hoang, hai vợ chồng đoàn tụ trong niềm vui khôn xiết.

- Hai cô chị vì quá xấu hổ nên bỏ đi biệt xứ.

=> Kết thúc câu chuyện thể hiện niềm tin của nhân dân vào sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác, đồng thời khẳng định ước mơ về một xã hội công bằng, nơi người tốt sẽ được đền đáp và kẻ xấu phải trả giá.

4. Dàn ý bài Sọ Dừa

(1) Mở bài

Giới thiệu khái quát về truyện cổ tích Sọ Dừa: Sọ Dừa là một trong những truyện cổ tích nổi tiếng, mang đậm giá trị nhân văn và ý nghĩa sâu sắc.

(2) Thân bài

a. Sự ra đời kì lạ của Sọ Dừa

- Hai vợ chồng nghèo hiền lành, chăm chỉ nhưng đã ngoài năm mươi tuổi mà vẫn chưa có con.

- Một ngày nắng gắt, người vợ vào rừng hái củi cho chủ, khát nước nhưng không tìm thấy suối.

- Bà nhìn thấy cái sọ dừa đựng đầy nước mưa bên gốc cây, bà bưng lên uống và sau đó mang thai.

- Không lâu sau, bà sinh ra một đứa bé không chân không tay, tròn như quả dừa nhưng lại biết nói.

b. Sự hóa thân thành người và cuộc sống hạnh phúc của vợ chồng Sọ Dừa

- Tài năng của Sọ Dừa:

• Sau khi lớn lên, Sọ Dừa xin mẹ cho đi chăn bò tại nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi, đàn bò nào cũng no căng bụng.
• Sọ Dừa có tài thổi sáo rất hay, tiếng sáo của chàng khiến mọi người say mê.

- Sự gặp gỡ và tình cảm của cô út dành cho Sọ Dừa:

• Phú ông có ba cô con gái thay phiên nhau đưa cơm cho Sọ Dừa.
• Hai cô chị kiêu kỳ, ác nghiệt, chỉ có cô út đối xử tử tế và yêu thương Sọ Dừa.
• Cô út thường giấu những món ngon vật lạ để mang cho chàng.

- Cuộc sống của hai vợ chồng Sọ Dừa:

• Cuối mùa ở, Sọ Dừa xin mẹ đến nhà phú ông hỏi cưới cô út.
• Phú ông thách cưới với những lễ vật nặng nề: một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn béo, mười vò rượu tăm.
• Đến ngày cưới, Sọ Dừa chuẩn bị đầy đủ lễ vật và nhờ mẹ mang sang nhà phú ông.
• Trong ngày cưới, Sọ Dừa hóa thành chàng trai khôi ngô tuấn tú, khiến mọi người kinh ngạc, còn hai cô chị thì ghen tức.
• Cuộc sống của hai vợ chồng Sọ Dừa rất hạnh phúc, chàng chăm chỉ học hành, đỗ trạng nguyên và được cử đi sứ.

c. Âm mưu của hai cô chị và cuộc đoàn tụ của vợ chồng Sọ Dừa

- Trong thời gian Sọ Dừa đi sứ, hai cô chị nảy sinh lòng đố kị, lập mưu hãm hại em gái.

- Hai cô chị rủ cô út chèo thuyền ra biển chơi, rồi đẩy cô xuống nước. Cô út bị một con cá kình nuốt chửng.

- Nhờ con dao mà Sọ Dừa đưa cho, cô út rạch bụng cá và thoát nạn, xác cá dạt vào đảo hoang. Cô sống sót nhờ những đồ vật Sọ Dừa đã chuẩn bị.

- Sọ Dừa trở về và gặp lại vợ trên đảo hoang, hai vợ chồng đoàn tụ trong niềm vui khôn xiết.

- Hai cô chị vì quá xấu hổ nên bỏ đi biệt xứ.

(3) Kết bài

Khẳng định ý nghĩa của truyện cổ tích Sọ Dừa: thể hiện niềm tin của nhân dân vào sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác, đồng thời khẳng định ước mơ về một xã hội công bằng, nơi người tốt sẽ được đền đáp và kẻ xấu phải trả giá.