Soạn bài Lời của cây - Chân trời sáng tạo 7: Hướng dẫn chi tiết Ngữ văn lớp 7 trang 13 sách Chân trời sáng tạo tập 1

Bài thơ Lời của cây là một tác phẩm nổi bật trong chương trình Ngữ văn lớp 7, mang đến những bài học sâu sắc về thiên nhiên và cuộc sống.

Tài liệu Soạn văn 7: Lời của cây, thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo tập 1, là nguồn tài nguyên quý giá giúp học sinh chuẩn bị bài hiệu quả và khám phá sâu hơn về tác phẩm.

1. Tri thức Ngữ văn: Khám phá và làm chủ kiến thức văn học

1.1 Thơ bốn chữ và năm chữ: Khám phá nhịp điệu và cấu trúc

• Thơ bốn chữ là thể thơ với mỗi dòng bốn chữ, thường mang nhịp điệu 2/2.
• Thơ năm chữ là thể thơ với mỗi dòng năm chữ, thường có nhịp 3/2 hoặc 2/3.

1.2 Hình ảnh trong thơ: Sức mạnh của ngôn từ và cảm xúc

Hình ảnh trong thơ là những chi tiết, cảnh tượng từ đời sống thực tế, được tái hiện qua ngôn ngữ thơ ca, giúp diễn đạt cảm xúc và suy tư của nhà thơ về thế giới và con người.

1.3 Vần, nhịp và vai trò của vần, nhịp trong thơ: Nghệ thuật tạo nhạc điệu

a. Vần: Yếu tố tạo nên sự hài hòa trong thơ

- Vần trong thơ gồm vần chân và vần lưng:

Vần chân là vần được gieo ở cuối dòng thơ, tạo sự liên kết giữa các tiếng cuối của các dòng với nhau.

Vần lưng là vần được gieo ở giữa dòng thơ, khi tiếng cuối của dòng trên hiệp vần với tiếng giữa của dòng dưới hoặc các tiếng trong cùng một dòng thơ.

- Vai trò của vần: Tạo sự liên kết giữa các dòng thơ, đánh dấu nhịp điệu, và góp phần tạo nên nhạc tính cho bài thơ.

b. Nhịp: Yếu tố tạo tiết tấu và nhạc điệu

- Nhịp thơ được thể hiện qua cách ngắt nhịp, chia dòng thơ thành các vế hoặc cách xuống dòng đều đặn, tạo nên sự cân đối và nhịp nhàng.

- Nhịp có vai trò quan trọng trong việc tạo tiết tấu, nhạc điệu, và góp phần biểu đạt nội dung, cảm xúc của bài thơ một cách sâu sắc.

1.4 Thông điệp: Ý nghĩa sâu sắc từ tác phẩm

Thông điệp là ý tưởng cốt lõi, bài học cuộc sống, hoặc cách ứng xử mà tác giả muốn truyền tải đến người đọc một cách tinh tế và sâu sắc.

1.5 Phó từ: Khái niệm và vai trò trong câu

Phó từ là những từ thường đi kèm với danh từ, động từ hoặc tính từ để bổ sung ý nghĩa cho các từ loại này.

2. Soạn bài Lời của cây: Hướng dẫn chi tiết và sáng tạo

2.1 Chuẩn bị đọc

Bạn đã từng dành thời gian quan sát sự phát triển của một cái cây, một bông hoa, hay một con vật chưa? Những trải nghiệm đó đã khơi gợi trong bạn những suy nghĩ và cảm xúc gì?

Hướng dẫn giải:

- Quan sát: Bạn có thể đã theo dõi quá trình hạt đậu nảy mầm, hoa đồng tiền bung nở, hay một chú mèo con lớn lên từng ngày…

- Suy nghĩ và cảm xúc: Những quá trình này đòi hỏi sự kiên nhẫn và thời gian, đồng thời mang lại niềm vui và sự thích thú khi được chứng kiến sự thay đổi kỳ diệu của thiên nhiên.

2.2 Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. Bạn có thể hình dung như thế nào về hiện tượng nảy mầm thông qua hình ảnh “nhú lên giọt sữa”?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh mầm non nhú lên khỏi mặt đất, tràn đầy sức sống và sự tươi mới, báo hiệu sự khởi đầu của một hành trình phát triển.

Câu 2. Hãy chú ý đến những động từ miêu tả quá trình hạt mầm lớn lên trong khổ thơ thứ 2, 3 và 4.

Hướng dẫn giải:

Các động từ nổi bật bao gồm: nhú lên, mở mắt, thể hiện sự sinh động và tinh tế trong miêu tả quá trình phát triển của hạt mầm.

2.3 Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. Năm khổ thơ đầu là lời của ai? Khổ thơ cuối là lời của ai? Dựa vào đâu để khẳng định như vậy?

Hướng dẫn giải:

• Năm khổ thơ đầu là lời của tác giả. Đây là lời kể của tác giả về quá trình nảy mầm của cây.
• Khổ thơ cuối là lời của cây. Dựa vào “Rằng các bạn ơi/Cây chính là tôi”.

Câu 2. Tìm một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây và thể hiện quá trình đó bằng sơ đồ.

Hướng dẫn giải:

- Một số hình ảnh, từ ngữ đặc sắc mà tác giả đã sử dụng trong bài thơ để miêu tả quá trình từ hạt thành cây: nằm lặng thinh, nảy mầm, nhú lên giọt sữa, thì thầm, mầm mở mắt, đón tia nắng hồng, nở vài lá bé.

- Sơ đồ: Hạt lặng thinh - Nhú lên giọt sữa - Mầm mở mắt - Cây đã thành.

Câu 3. Theo em, những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ như thế nào giữa hạt mầm và nhân vật đang “ghé tai nghe rõ”?

Hướng dẫn giải:

Những dòng thơ như “Ghé tai nghe rõ”, “Nghe mầm mở mắt” thể hiện mối quan hệ vô cùng gắn bó giữa hạt mầm và nhân vật đang “ghé tai nghe rõ”. Dường như giữa mầm cây và nhân vật có sự giao cảm, thấu hiểu.

Câu 4. Tìm những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây. Hãy cho biết đó là tình cảm gì?

Hướng dẫn giải:

• Những hình ảnh, từ ngữ thể hiện tình cảm, cảm xúc mà tác giả dành cho những mầm cây là: Hạt nằm lặng thinh, Ghé tai nghe rõ, Nghe bàn tay vỗ, Nghe tiếng ru hời, Nghe mầm mở mắt
• Tình cảm: Yêu mến, trân trọng và nâng niu.

Câu 5. Xác định các biện pháp tu từ chủ yếu được sử dụng trong văn bản. Phân tích tác dụng của chúng.

Hướng dẫn giải:

Các biện pháp tu từ:

• Nhân hóa “nằm lặng thinh”, “ghé tai nghe rõ”... - tạo sự gần gũi giống như con người.
• Điệp ngữ: “nghe” - nhấn mạnh mối quan hệ gắn bó, giao cảm giữa mầm cây và con người.

Câu 6. Nhận xét về cách gieo vần, ngắt nhịp trong bài thơ trên và cho biết vần và nhịp đã có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện “lời của cây”.

Hướng dẫn giải:

- Cách gieo vần: vần chân (mình - thinh, mầm - thầm, giông - hồng, thành - xanh, ơi - lớn).

- Cách ngắt nhịp 2/2.

=> Giọng điệu nhẹ nhàng, tâm tình như đang trò chuyện với mầm cây.

Câu 7. Xác định chủ đề và thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc.

Hướng dẫn giải:

- Chủ đề: Bài thơ thể hiện sự trân trọng đối với mầm xanh, mở rộng ra chính là cây cối.

- Thông điệp: Con người cần biết lắng nghe để thấu hiểu và biết trân trọng những mầm xanh của sự sống.

Câu 8. Hãy tưởng tượng mình là một cái cây, một bông hoa hoặc một con vật cưng trong nhà và viết khoảng năm câu thể hiện cảm xúc khi mình hóa thân.

Hướng dẫn giải:

Mẫu 1

Tôi là loài hoa hướng dương, luôn hướng về phía mặt trời để đón nhận những tia nắng ấm áp vào những ngày trời trong xanh. Sắc vàng rực rỡ của tôi hòa quyện với ánh nắng, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tươi đẹp. Tôi tự hào vì là biểu tượng của niềm tin và hy vọng, mang lại cảm giác tích cực cho mọi người.

Mẫu 2

Tôi là cây bàng được trồng giữa sân trường. Mỗi sáng, tôi thức dậy sớm, vươn cành lá đón ánh bình minh. Tôi vui mừng khi thấy các bạn học sinh đến trường, tiếng cười nói rộn rã làm sân trường thêm nhộn nhịp. Tôi tỏa bóng mát, tạo không gian vui chơi cho các bạn. Được góp phần vào cuộc sống học đường, tôi cảm thấy thật hạnh phúc.

Mẫu 3

Tôi là một chú mèo được chị Nhi yêu thương và chăm sóc. Cuộc sống của tôi thật bình yên với những bữa ăn ngon, giấc ngủ say và những giờ chơi đùa thú vị. Thỉnh thoảng, tôi được chị đưa đi dạo, khám phá thế giới xung quanh. Tôi yêu quý gia đình này nên luôn cố gắng bắt chuột và trông nhà. Cuộc sống của tôi tràn ngập niềm vui và hạnh phúc.