Soạn bài Giới thiệu, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm tự sự hoặc kịch - Chân trời sáng tạo Ngữ văn 10 trang 86, Tập 2

Trong phần nói và nghe, học sinh sẽ được rèn luyện kỹ năng giới thiệu và đánh giá sâu sắc về nội dung cũng như nghệ thuật của các tác phẩm tự sự hoặc kịch. Nhằm hỗ trợ tối đa, EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 10: Giới thiệu, đánh giá nội dung và nghệ thuật của tác phẩm tự sự hoặc kịch, giúp học sinh nắm vững kiến thức và kỹ năng cần thiết.

Hy vọng rằng với tài liệu này, các bạn học sinh lớp 10 sẽ có thể chuẩn bị bài học một cách nhanh chóng, hiệu quả và đầy đủ nhất. Mời các bạn tham khảo nội dung chi tiết được trình bày dưới đây.

Giới thiệu và đánh giá chi tiết về tác phẩm tự sự hoặc kịch

1. Hướng dẫn chi tiết

a. Bước 1: Chuẩn bị bài nói

- Xác định đề tài: Chọn một tác phẩm tự sự hoặc kịch cụ thể để giới thiệu. Bạn có thể chọn tác phẩm đã phân tích trong bài viết hoặc một tác phẩm khác.

- Tìm ý: Quá trình tìm ý cho bài nói tương tự như bài viết, nhưng cần ghi chú lại những thông tin quan trọng để sử dụng khi trình bày.

- Lập dàn ý: Tương tự như bài viết, nhưng cần chuyển đổi dàn ý viết thành dàn ý nói với các thông tin chính xác, bao gồm:

• Thông tin về tác giả, tác phẩm, bối cảnh sáng tác.
• Tóm tắt cốt truyện: Mâu thuẫn chính, sự kiện quan trọng, nhân vật chính và cách giải quyết mâu thuẫn.
• Phân tích nghệ thuật: Người kể chuyện, nhân vật, không gian, thời gian, ngôn ngữ, điểm nhìn (đối với truyện ngắn, tiểu thuyết); tính xác thực của sự kiện, chi tiết (đối với truyện, kí, hồi kí, du kí…); mâu thuẫn, xung đột, hành động, lời thoại (đối với kịch). Kết hợp với các bằng chứng tiêu biểu từ tác phẩm.

- Đưa ra nhận định, đánh giá quan trọng về tác phẩm.

b. Bước 2: Trình bày bài nói

Để bài nói thuyết phục và thu hút, cần lưu ý:

- Trình bày rõ ràng, mạch lạc, nhấn mạnh vào đánh giá về nội dung và nghệ thuật. Triển khai ý kiến từ khái quát đến cụ thể.

- Sử dụng lí lẽ và bằng chứng tin cậy (trích dẫn từ tác phẩm).

- Sử dụng ngữ điệu linh hoạt, cử chỉ phù hợp, kết hợp hình ảnh minh họa (nếu có).

- Di chuyển hợp lý trong không gian trình bày, tương tác với người nghe qua ánh mắt và cử chỉ.

c. Bước 3: Trao đổi và đánh giá

• Trao đổi: Thực hiện các bước trao đổi như đã hướng dẫn trước đó.
• Đánh giá: Tự đánh giá kỹ năng nói và nghe của bản thân trong cả vai trò người nói và người nghe.

2. Thực hành phân tích và đánh giá

Xin chào thầy cô và các bạn, hôm nay tôi sẽ giới thiệu và đánh giá về nội dung cũng như nghệ thuật của đoạn trích “Đăm Săn chiến thắng Mtao Mxây” trích từ sử thi Đăm Săn - một tác phẩm nổi tiếng của người Ê-đê.

Đoạn trích kể về việc Mtao Mxây, vì ghen tị với Đăm Săn có người vợ xinh đẹp, đã bắt cóc Hơ Nhị. Hắn dò la thông tin và khi biết Đăm Săn đi vắng, liền cải trang thành khách đến nhà Đăm Săn, lấy cớ quên con dao và nhờ Hơ Nhị mang ra ngoài để bắt cóc nàng. Khi hay tin vợ bị bắt, Đăm Săn lập tức trở về, dẫn quân đến đánh Mtao Mxây để giải cứu vợ. Một trận chiến ác liệt diễn ra. Rút kinh nghiệm từ Mtao Grư, Mtao Mxây mặc áo giáp kỹ càng, cầm khiên phòng thủ và không chịu giao chiến. Chỉ khi Đăm Săn đe dọa phá nhà, hắn mới chịu ra đánh. Mtao Mxây yếu ớt và kém cỏi, trong khi Đăm Săn mạnh mẽ và tài giỏi khiến ai cũng nể sợ. Mtao Mxây hoảng sợ bỏ chạy, bị lao đâm vào đùi và bụng nhưng không sao nhờ áo giáp. Cuộc chiến diễn ra bế tắc. Đăm Săn mệt mỏi và mơ màng thấy ông trời mách cách tiêu diệt kẻ ác. Chàng làm theo, dùng chày mòn ném trúng vành tai Mtao Mxây khiến áo giáp rơi ra và kết liễu hắn ngay lập tức. Mtao Mxây cầu xin tha mạng nhưng Đăm Săn kiên quyết trừng trị kẻ đã cướp vợ mình một cách hèn hạ. Chàng chiến thắng vẻ vang, danh tiếng lừng lẫy.

Về nội dung, đoạn trích khắc họa hình ảnh Đăm Săn - một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và khao khát cuộc sống bình yên, thịnh vượng cho thị tộc. Tác giả xây dựng hai nhân vật đối lập: Mtao Mxây yếu đuối, kém cỏi và Đăm Săn mạnh mẽ, tài giỏi. Đăm Săn khiêu chiến với Mtao Mxây vì hắn cướp vợ chàng, thể hiện sự coi trọng danh dự cá nhân và cộng đồng. Khi Đăm Săn dẫn quân đến, Mtao Mxây tìm cách phòng thủ. Để dụ hắn ra đánh, Đăm Săn liên tục đe dọa: “Ta thách nhà ngươi đọ dao với ta đấy”, “ta sẽ lấy cái sàn hiên của nhà ngươi ta bổ đôi”, “lấy cầu thang… ta chẻ ra kéo lửa”, “ta hun cái nhà của nhà ngươi”. Mtao Mxây khiêu khích: “tay ta đang còn bận ôm vợ hai chúng ta”, nhưng thực chất hắn đang sợ hãi: “ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang đi lắm”. Trước lời đe dọa của Đăm Săn, hắn buộc phải ra chiến đấu. Ba hiệp đấu diễn ra, hành động của cả hai nhân vật được miêu tả rõ nét.

Trong hiệp đấu thứ nhất, Mtao Mxây “múa khiên như trò chơi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô, chạy bước cao bước thấp, chạy hết từ bãi tây sang bãi đông, tự xem mình là tướng quen đánh trăm trận, quen xéo nát đất đai thiên hạ”. Đăm Săn thách Mtao Mxây múa khiên trước, và khi Mtao Mxây múa, chàng không hề nhúc nhích. Khi Đăm Săn múa, “Một lần xốc tới, chàng vượt qua đồi tranh. Một lần xốc tới nữa chàng vượt qua đồi lồ ô. Chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây”. Sự đối lập trong hành động của hai nhân vật cho thấy sự yếu đuối của Mtao Mxây và sức mạnh của Đăm Săn. Hiệp đấu thứ hai gay cấn hơn khi Đăm Săn trở nên mạnh mẽ nhờ đớp được miếng trầu mà Mtao Mxây bảo Hơ Nhị quăng cho hắn. Sức chàng tăng lên gấp bội, múa khiên càng mạnh, càng nhanh, càng đẹp, “chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc…”. Đăm Săn đuổi theo Mtao Mxây nhưng không thủng đầu vì áo giáp của hắn. Hình ảnh “miếng trầu” như phần thưởng nhỏ từ Hơ Nhị tiếp thêm sức mạnh cho chàng. Cuối cùng, nhờ sự giúp sức của Ông Trời, Đăm Săn tìm ra cách đánh bại Mtao Mxây, giành chiến thắng và cứu được vợ. Ông Trời đại diện cho công lý và trí tuệ. Kết thúc trận chiến, Đăm Săn kêu gọi binh lính và đầy tớ của Mtao Mxây đi theo mình để xây dựng cộng đồng lớn mạnh hơn. Lời kêu gọi chân thành: “Ơ tất cả dân làng này, các ngươi có đi với ta không? Tù trưởng các ngươi đã chết, lúa các ngươi đã mục. Ai chăn ngựa, hãy đi bắt ngựa. Ai giữ voi, hãy đi bắt voi. Ai giữ trâu, hãy đi lùa trâu về”. Dân làng đồng lòng: “Không đi sao được, làng chúng tôi phía bắc đã mọc cỏ gấu, phía nam đã mọc cỏ hoang, người giàu cầm đầu chúng tôi nay đã không còn nữa”. Họ về cùng Đăm Săn: “Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến, như mối. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước”. Khi trở về, họ cùng nhau mở tiệc ăn mừng chiến thắng - cuộc vui kéo dài suốt mùa khô, tù trưởng khắp nơi đều kéo về. Điều này cho thấy sự lớn mạnh của buôn làng dưới sự lãnh đạo của Đăm Săn.

Không chỉ hấp dẫn về nội dung, đoạn trích còn gây ấn tượng bởi nghệ thuật kể chuyện. Mỗi nhân vật có vai trò riêng, góp phần phát triển cốt truyện sử thi. Tính cách nhân vật được khắc họa rõ nét. Ngôn ngữ đối thoại đa dạng, kết hợp giữa lời kể, tả của người dẫn truyện và lời thoại của nhân vật, tạo nên sự phong phú về âm thanh và hình ảnh.

Như vậy, đoạn trích “Chiến thắng Mtao Mxây” đã mang đến cho người đọc cái nhìn chân thực về hình tượng người anh hùng trong sử thi “Đăm Săn” nổi tiếng của dân tộc Ê-đê.