Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Ngữ văn lớp 6 trang 7 sách Chân trời sáng tạo tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Tác phẩm Gió lạnh đầu mùa, một kiệt tác truyện ngắn của Thạch Lam, là một phần quan trọng trong chương trình Ngữ văn lớp 6, mang đến những bài học sâu sắc về cuộc sống và con người.

Tài liệu Soạn văn 6: Gió lạnh đầu mùa, thuộc bộ sách Chân trời sáng tạo, tập 2, sẽ được trình bày chi tiết ngay sau đây. Hãy cùng khám phá và cảm nhận sâu sắc hơn về tác phẩm này.

1. Soạn bài Gió lạnh đầu mùa siêu ngắn

Câu 1. (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hãy chỉ ra những từ ngữ thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật Sơn trong đoạn văn sau:

Sơn chợt nhận ra mẹ của Hiên rất nghèo, chỉ sống bằng nghề mò cua bắt ốc, nên không có tiền mua áo ấm cho con. Sơn cảm thấy xót xa, như buổi sáng khi nhớ đến em Duyên, người bạn cũ của Hiên, từng chơi đùa cùng nhau trong vườn. Một ý nghĩ tốt đẹp chợt lóe lên trong tâm trí cậu (...).

Hướng dẫn giải:

Các từ ngữ: chợt nhớ, xót xa, nhớ thương, ý nghĩ tốt

Câu 2. (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các sự việc chính trong truyện Gió lạnh đầu mùa được tóm tắt như sau:

a. Những cơn gió lạnh đầu mùa ùa về phố chợ.

b. Chị em Lan và Sơn khoác lên mình những chiếc áo ấm đắt tiền, trong khi những đứa trẻ nghèo hàng xóm vẫn mặc áo mỏng manh; riêng Hiên mặc chiếc áo rách tả tơi, co ro vì lạnh.

c. Thương cảm trước hoàn cảnh của Hiên, Sơn và Lan quyết định lấy chiếc áo bông của Duyên (đứa em đã mất), giấu mẹ, mang sang cho Hiên.

d. Sự việc vỡ lở, Sơn và Lan sợ bị mẹ mắng, đi đòi lại áo nhưng không thành, không dám về nhà.

đ. Mẹ Hiên mang áo bông sang trả lại, may mắn được mẹ Sơn và Lan cho vay tiền mua áo ấm cho Hiên.

Em hãy trả lời:

• Các sự việc trên có mối liên hệ như thế nào?
• Nếu không có sự việc (c), liệu sự việc (đ) có xảy ra không?

Hướng dẫn giải:

- Các sự việc trên có mối liên hệ mật thiết với nhau.

- Nếu không có sự việc (c), sự việc (đ) sẽ không xảy ra.

Câu 3. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hành động cho áo của Sơn và Lan thể hiện tính cách gì? Hành động đó có ý nghĩa như thế nào đối với Hiên?

Hướng dẫn giải:

• Tính cách: tốt bụng, giàu tình cảm
• Ý nghĩa: giúp Hiên cảm nhận được tình người ấm áp

Câu 4. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Tại sao người mẹ không trách mắng Sơn và Lan? Hành động của hai đứa trẻ đã ảnh hưởng thế nào đến cách ứng xử của hai người mẹ ở cuối truyện?

Hướng dẫn giải:

- Nguyên nhân: hành động đó thể hiện đức tính tốt đẹp, tấm lòng biết sẻ chia của hai chị em.

- Hành động của hai đứa trẻ đã dẫn đến cách ứng xử nhân văn của hai người mẹ ở cuối truyện.

Câu 5. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Theo em, việc Lan và Sơn giấu mẹ lấy chiếc áo bông của em Duyên đem cho Hiên là đáng khen hay đáng trách? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

• Hành động của Lan và Sơn vừa đáng khen ngợi vừa đáng trách.
• Nguyên nhân: Lan và Sơn biết giúp đỡ người khác nhưng lại tự ý quyết định mà chưa xin phép mẹ.

Câu 6. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Văn bản này viết về đề tài gì?

Hướng dẫn giải:

Đề tài: tình yêu thương của con người

Câu 7. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Nêu chủ đề của câu chuyện.

Hướng dẫn giải:

Chủ đề: cho thấy sự khác biệt giữa những đứa trẻ sống trong gia đình khá giả và nghèo khó, ca ngợi tình yêu thương, tấm lòng nhân ái của con người.

2. Hướng dẫn soạn bài Gió lạnh đầu mùa chi tiết và đầy đủ

2.1 Chuẩn bị đọc

Câu 1. (trang 8 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Dựa vào nhan đề, em hãy đoán xem văn bản này sẽ viết về điều gì?

Hướng dẫn giải:

Dựa vào nhan đề, em có thể dự đoán rằng nhà văn sẽ kể một câu chuyện xảy ra vào mùa đông.

Câu 2. (trang 8 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Em đã bao giờ làm một việc tốt nhưng bị người khác hiểu lầm và chê trách chưa?

Hướng dẫn giải:

Ví dụ: Khi nhặt được một số tiền, nhưng lại bị hiểu lầm là ăn cắp…

2.2 Trải nghiệm cùng văn bản

Câu 1. (trang 8 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hình ảnh Cúc, Xuân, Tý, Túc gợi cho em suy nghĩ gì về cuộc sống của những đứa trẻ nghèo?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh Cúc, Xuân, Tý phản ánh cuộc sống thiếu thốn của những đứa trẻ nghèo. Giữa mùa đông lạnh giá, chúng không có được chiếc áo lành lặn để mặc. Những cơn gió lạnh khiến “môi chúng tím lại, và qua những chỗ áo rách, da thịt thâm đi. Mỗi cơn gió đến, chúng lại run lên, hàm răng đập vào nhau”.

Câu 2. (trang 9 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Việc Sơn và chị quyết định cho Hiên chiếc áo thể hiện tính cách gì của hai chị em?

Hướng dẫn giải:

Hai chị em Sơn giàu lòng yêu thương, tốt bụng và biết chia sẻ với những người xung quanh.

Câu 3. (trang 10 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Theo em, trong đoạn tiếp theo, chị em Sơn sẽ gặp chuyện gì?

Hướng dẫn giải:

Theo em, trong đoạn tiếp theo, chị em Sơn có thể sẽ bị mẹ mắng vì tự ý lấy áo của em cho Hiên.

2.3 Suy ngẫm và phản hồi

Câu 1. (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2) Hãy chỉ ra một số từ ngữ thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật Sơn trong đoạn văn sau:

Sơn chợt nhận ra mẹ của Hiên rất nghèo, chỉ sống bằng nghề mò cua bắt ốc, nên không có tiền mua áo ấm cho con. Sơn cảm thấy xót xa, như buổi sáng khi nhớ đến em Duyên, người bạn cũ của Hiên, từng chơi đùa cùng nhau trong vườn. Một ý nghĩ tốt đẹp chợt lóe lên trong tâm trí cậu (...).

Hướng dẫn giải:

Một số từ ngữ thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật Sơn: chợt nhớ, xót xa, nhớ thương, ý nghĩ tốt.

Câu 2. (trang 11 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Các sự việc chính trong truyện Gió lạnh đầu mùa được tóm tắt như sau:

a. Những cơn gió lạnh đầu mùa ùa về phố chợ.

b. Chị em Lan và Sơn khoác lên mình những chiếc áo ấm đắt tiền, trong khi những đứa trẻ nghèo hàng xóm vẫn mặc áo mỏng manh; riêng Hiên mặc chiếc áo rách tả tơi, co ro vì lạnh.

c. Thương cảm trước hoàn cảnh của Hiên, Sơn và Lan quyết định lấy chiếc áo bông của Duyên (đứa em đã mất), giấu mẹ, mang sang cho Hiên.

d. Sự việc vỡ lở, Sơn và Lan sợ bị mẹ mắng, đi đòi lại áo nhưng không thành, không dám về nhà.

đ. Mẹ Hiên mang áo bông sang trả lại, may mắn được mẹ Sơn và Lan cho vay tiền mua áo ấm cho Hiên.

Em hãy trả lời:

• Các sự việc trên có mối liên hệ như thế nào?
• Nếu không có sự việc (c), liệu sự việc (đ) có xảy ra không?

Hướng dẫn giải:

- Các sự việc trên có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, sự việc trước là tiền đề dẫn đến sự việc sau.

Nếu không có việc hai chị em Sơn đem áo của Duyên cho Hiên, thì cũng không thể dẫn đến việc mẹ Hiên mang áo sang trả. Sự việc (c) là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến sự việc (đ).

Câu 3. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Hành động cho áo của Sơn và Lan thể hiện tính cách gì? Hành động đó có ý nghĩa như thế nào đối với Hiên?

Hướng dẫn giải:

• Hành động cho áo thể hiện sự tốt bụng và giàu tình yêu thương của Sơn và Lan.
• Hành động ấy giúp Hiên cảm nhận được sự ấm áp của tình người giữa mùa đông lạnh giá.

Câu 4. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Tại sao người mẹ không trách mắng Sơn và Lan? Hành động của hai đứa trẻ đã ảnh hưởng thế nào đến cách ứng xử của hai người mẹ ở cuối truyện?

Hướng dẫn giải:

- Người mẹ không trách mắng Sơn và Lan vì hành động đó thể hiện đức tính tốt đẹp và tấm lòng biết sẻ chia của hai chị em.

- Hành động của hai đứa trẻ đã dẫn đến cách ứng xử nhân văn của hai người mẹ ở cuối truyện. Mẹ Hiên đem áo trả lại, còn mẹ Sơn đã cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo cho con.

Câu 5. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Theo em, việc Lan và Sơn giấu mẹ lấy chiếc áo bông của em Duyên đem cho Hiên là đáng khen hay đáng trách? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

Hành động của Lan và Sơn vừa đáng khen vừa đáng trách. Đáng khen vì thể hiện tấm lòng tốt đẹp của hai chị em. Đáng trách vì chiếc áo là kỉ niệm về em Duyên, mà họ đã tự ý quyết định mà chưa xin phép mẹ.

Câu 6. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Văn bản này viết về đề tài gì?

Hướng dẫn giải:

Đề tài: Tình yêu thương của con người.

Câu 7. (trang 12 SGK Ngữ văn 6 tập 2)

Nêu chủ đề của câu chuyện.

Hướng dẫn giải:

Chủ đề: Truyện Gió lạnh đầu mùa phản ánh sự khác biệt giữa những đứa trẻ sống trong gia đình khá giả và nghèo khó. Đồng thời, truyện ca ngợi tình yêu thương và tấm lòng nhân ái của con người.

3. Hướng dẫn soạn bài Gió lạnh đầu mùa ngắn gọn và súc tích

3.1 Đôi nét về tác giả, tác phẩm

a. Tác giả

- Thạch Lam (1910 - 1942), tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh (sau đổi thành Nguyễn Tường Lân), sinh tại Hà Nội, trong một gia đình công chức gốc quan lại.

- Ông là em ruột của Nhất Linh và Hoàng Đạo, cả ba đều là thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn.

- Thời thơ ấu, Thạch Lam sống ở phố huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, sau đó theo cha chuyển đến tỉnh Thái Bình.

- Ông học tại Hà Nội, sau khi đỗ tú tài phần thứ nhất thì bắt đầu sự nghiệp viết báo và sáng tác văn chương.

- Thạch Lam thường viết “những truyện không có chuyện”, tập trung khai thác thế giới nội tâm của nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống thường ngày.

- Văn phong của ông trong sáng, giản dị nhưng thâm trầm và sâu lắng.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Truyện ngắn: Gió lạnh đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942)
• Tiểu thuyết: Ngày mới (1939)
• Tùy bút: Hà Nội băm sáu phố phường (1943)...

b. Tác phẩm

* Hoàn cảnh sáng tác

Truyện được in trong tập truyện ngắn “Gió lạnh đầu mùa” (NXB Đời nay, 1937).

* Tóm tắt

Buổi sáng hôm ấy, Sơn thức dậy và cảm nhận rõ cái lạnh của mùa đông. Chị và mẹ Sơn đã dậy sớm, ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè. Mọi người đều đã mặc áo ấm. Sơn được mẹ cho mặc chiếc áo vệ sinh màu nâu sẫm và áo dạ khâu chỉ đỏ. Sau đó, hai chị em chạy ra chợ chơi cùng lũ trẻ con trong làng, những đứa trẻ nghèo không có áo ấm. Khi thấy chị em Sơn mặc áo ấm, chúng xuýt xoa khen ngợi. Hiên, một cô bé nghèo, không có áo ấm. Sơn động lòng thương, bàn với chị về nhà lấy chiếc áo bông cũ đem cho Hiên. Về nhà, hai chị em lo sợ mẹ biết, định sang đòi lại áo nhưng không thấy Hiên đâu. Khi về, họ thấy mẹ Hiên đang nói chuyện với mẹ mình. Mẹ Sơn thấy cảnh nhà Hiên nghèo khó, bèn cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo ấm cho con.

* Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “rơm rớm nước mắt”: Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn vào ngày gió lạnh đầu mùa.
• Phần 2. Tiếp đến “ấm áp vui vui”: Cảnh hai chị em Sơn vui chơi và chia sẻ áo ấm cho Hiên.
• Phần 3. Còn lại: Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại áo.

3.2 Đọc - hiểu văn bản

a. Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn những ngày gió đầu mùa

- Khung cảnh mùa đông:

• Qua một đêm mưa rào, trời đột ngột chuyển gió bấc, cái lạnh tràn về khiến người ta tưởng như đang giữa mùa đông giá rét.
• Ngoài sân, đất khô trắng, cơn gió vi vu cuốn lên những đám bụi nhỏ, thổi lăn những chiếc lá khô xào xạc.
• Trời không u ám, chỉ một màu trắng đục. Những cây lan trong chậu, lá rung động và co lại vì lạnh.

- Cảnh sinh hoạt của mọi người trong gia đình

• Sơn tỉnh dậy, không vội bước xuống giường mà ngồi thu mình trong chăn ấm.
• Mẹ và chị Sơn đã dậy sớm, ngồi quạt hỏa lò để pha nước uống.
• Mẹ Sơn bảo Lan lấy thúng áo ra.
• Lan khệ nệ bê thúng áo lên đặt trên đầu phản.
• Mẹ Sơn cầm chiếc áo bông cũ, nhắc đến em Duyên khiến Sơn xúc động.
• Sơn được mẹ mặc cho chiếc áo vệ sinh màu nâu sẫm và áo dạ khâu chỉ đỏ.

b. Cảnh hai chị em Sơn chơi đùa ở chợ

- Hoàn cảnh của những đứa trẻ ở chợ: chúng mặc quần áo cũ kỹ, vá nhiều chỗ; môi tím tái, da thịt thâm lại; mỗi cơn gió lạnh thổi qua, chúng lại run lên…

- Thái độ của chị em Sơn: vẫn thân thiện chơi đùa cùng lũ trẻ, không kiêu kỳ hay khinh khỉnh như các em họ của Sơn.

- Cuộc trò chuyện với Hiên:

• Chị Lan đột nhiên vẫy tay gọi một cô bé đang đứng dựa vào cột quán: “Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”.
• Sơn thấy Hiên không lại, bước đến gần thì nhận ra cô bé co ro đứng bên cột quán, chỉ mặc manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
• Chị Lan hỏi: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?”
• Khi biết Hiên chỉ có một chiếc áo, Sơn đề nghị đem chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý và chạy về nhà lấy áo.

c. Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại áo

- Sơn nghe người vú già nói rằng mẹ đã biết chuyện hai chị em cho Hiên chiếc áo bông cũ.

- Sợ mẹ mắng, Sơn vội chạy đi tìm Hiên để đòi lại áo, nhưng không thấy cô bé đâu.

- Khi về đến nhà, hai chị em ngạc nhiên khi thấy mẹ Hiên đang ở trong nhà, mang áo sang trả lại.

- Mẹ Sơn đã hỏi thăm và cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo ấm cho con.

- Mẹ Sơn không trách mắng mà âu yếm ôm hai chị em vào lòng.