Soạn bài Độc 'Tiểu Thanh kí' - Ngữ văn 11 Chân trời sáng tạo | Trang 41 Tập 2

Độc Tiểu Thanh kí, một thi phẩm chữ Hán nổi tiếng của đại thi hào Nguyễn Du, mang đậm giá trị văn chương và triết lý sâu sắc. Dưới đây, EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 11: Độc “Tiểu Thanh kí”, cung cấp những kiến thức bổ ích và chi tiết giúp học sinh hiểu rõ hơn về tác phẩm này.

Tài liệu chi tiết về bài thơ Độc “Tiểu Thanh kí” sẽ được EduTOPS đăng tải, giúp các bạn học sinh lớp 11 dễ dàng tham khảo và nắm vững kiến thức.

Soạn bài Độc “Tiểu Thanh kí” - Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Trước khi đọc

Bạn hiểu khái niệm “tri âm” như thế nào? Hãy chia sẻ những câu thành ngữ, tục ngữ hoặc tác phẩm văn học liên quan đến chủ đề này với các bạn trong lớp.

Gợi ý:

• “Tri âm” là người thấu hiểu tiếng lòng của người khác, như người hiểu được tiếng đàn của mình.
• Ví dụ: Đàn ghi-ta của Lor-ca (Thanh Thảo),...

Đọc văn bản

Hai dòng thơ cuối có mối liên hệ như thế nào với sáu dòng thơ đầu? Hãy phân tích mối quan hệ này để hiểu rõ hơn về tư tưởng của tác giả.

Gợi ý:

Sáu câu thơ đầu, Nguyễn Du tập trung khắc họa cuộc đời đầy bi thương của nàng Tiểu Thanh, qua đó bộc lộ niềm thương cảm sâu sắc. Từ cảm xúc ấy, tác giả liên hệ đến số phận của chính mình trong hai câu thơ cuối, tạo nên sự đồng cảm giữa người và ta.

Sau khi đọc

Câu 1. Chủ thể trữ tình và tác giả trong tác phẩm này có phải là một không? Dựa vào những chi tiết nào trong văn bản để bạn xác định điều đó?

Chủ thể trữ tình và tác giả có thể được xem là một. Căn cứ:

• Chủ thể trữ tình xưng ngã (ta)
• Tác giả là Nguyễn Du (có tên chữ là Tố Như).

Câu 2. Phân tích tình cảm, cảm xúc của chủ thể trữ tình đối với số phận của nàng Tiểu Thanh (chú ý từ ngữ, hình ảnh, biện pháp tu từ… trong sự đối sánh giữa bản phiên âm và bản dịch nghĩa, dịch thơ).

• cảnh đẹp hóa gò/bãi hoang: gợi nỗi buồn trước sự tàn phai của cảnh đẹp.
• nhất chỉ thư (tập sách giấy mỏng), độc điếu (một mình khóc thương): niềm xót thương, ái ngại trước thân phận bé nhỏ của nàng Tiểu Thanh,
• son phấn có thần: thái độ trân trọng, niềm tin gặp được tri âm ở hậu thế
• tập thơ bị đốt dở: niềm thương xót cho những người có số phận như nàng Tiểu Thanh
• cổ kim hận sự (mối hận xưa nay), phong vận kỳ oan (nỗi oan lạ lùng): nỗi đau đơn, tiếng kêu cho những số phận tài hoa bạc mệnh
• thiên nan vấn (khó hỏi trời), ngã tự cư (ta tự coi): sự ai oán, đồng nhất mình với những kẻ tài hoa bạc mệnh

Câu 3. Hãy chỉ ra mối liên hệ về nội dung giữa sáu dòng thơ đầu và hai dòng thơ cuối. Từ đó, bạn hiểu gì về tâm sự của Nguyễn Du và thời đại của ông?

- Mối liên hệ về nội dung giữa sáu dòng thơ đầu và hai dòng thơ cuối: thoạt nhìn tưởng chừng như có sự đứt gãy, nhưng xem xét kĩ sẽ thấy có mối quan hệ tiếp nối tự nhiên theo lô-gíc liên tưởng tương đồng; tác giả đã “trông người liền ngẫm đến ta”, thấy “thương người” thì lại càng “thương mình”. Cái tên “Tố Như” xuất hiện ở câu thơ cuối được đặt trong sự đối sánh với cái tên Tiểu Thanh trong nhan đề và dòng thơ sáu, cụm từ “ngã tự cư” trong dòng sáu chính là bản lề giữa hai phần.

- Tâm sự của Nguyễn Du và thời đại của ông: cuộc đời Nguyễn Du gắn bó sâu sắc với những biến cố của thời đại, vì vậy ông luôn mang một trái tim nhạy cảm, chất chứa nhiều tâm sự.

Câu 4. Xác định cảm hứng chủ đạo và thông điệp mà tác giả muốn gửi đến độc giả qua bài thơ. Từ việc đọc hiểu bài thơ trên, bạn rút ra được lưu ý gì khi đọc một bài thơ chữ Hán của Nguyễn Du?

- Cảm hứng chủ đạo: niềm cảm thương chân thành, sâu sắc với những số phận như nàng Tiểu Thanh và những khách văn nhân như Nguyễn Du.

- Thông điệp: sự tri âm, tri kỉ hay sự thấu cảm, tình thương giữa người với người là vô cùng quý giá, không thể thiếu trong cuộc sống.

- Một số lưu ý:

• Tìm hiểu kĩ bản dịch để hiểu được ý nghĩa của từng câu thơ
• Tra cứu điển tích, điển cổ được sử dụng trong bài
• Vận dụng kết hợp các tri thức về tác giả, thể loại
• Xác định bố cục, nội dung và nghệ thuật

Câu 5. Bình luận ý kiến cho rằng: trong các nhân vật Tiểu Thanh (Độc “Tiểu Thanh kí”), Thúy Kiều (Truyện Kiều) đều có hình bóng của Nguyễn Du.

- Hình bóng của tác giả có thể được hiểu là dấu ấn cá nhân hay hình ảnh con người tác giả. Ở mỗi thể loại, dấu ấn này được thể hiện theo cách thức riêng biệt.

- Trong hai tác phẩm Độc “Tiểu Thanh kí” và Truyện Kiều, không khó để nhận ra hình bóng của Nguyễn Du thông qua hai nhân vật Tiểu Thanh và Thúy Kiều.

- Trong Độc “Tiểu Thanh kí” (thơ trữ tình): tác giả gần như đồng nhất nỗi cô đơn, thiếu vắng tri âm của Tiểu Thanh với tình cảnh tương tự của Tố Như (tức Nguyễn Du - tác giả). Bất hạnh của Tiểu Thanh cũng chính là bất hạnh của Nguyễn Du, thương xót Tiểu Thanh cũng là cách Nguyễn Du thương xót chính mình (dù ở đây còn có một hình bóng khác của Nguyễn Du đa sầu đa cảm trước “những điều trông thấy” qua chủ thể trữ tình xưng “ta”).

- Trong Truyện Kiều (truyện thơ Nôm): hình bóng Nguyễn Du phần nào được thể hiện gián tiếp qua nhân vật Thúy Kiều, với những điểm tương đồng như cuộc đời chìm nổi, khốn khổ của Thúy Kiều với Nguyễn Du, tài năng hay tính đa sầu đa cảm của Thúy Kiều với Nguyễn Du,…

=> Hình bóng của ông trong hai tác phẩm cho thấy: Nguyễn Du đã dồn hết tâm huyết, cùng những trải nghiệm đau thương của chính mình để viết nên những bức tranh sinh động về “những điều trông thấy”, đồng thời là tiếng kêu thương mãi “nỗi đau đớn lòng”.