Soạn bài Bức tranh của em gái tôi - Ngữ văn lớp 6 trang 70 sách Cánh Diều tập 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

Truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi của nhà văn Tạ Duy Anh là một tác phẩm tiêu biểu, mang đậm giá trị nhân văn và nghệ thuật. EduTOPS xin giới thiệu tài liệu Soạn văn 6: Bức tranh của em gái tôi, nằm trong bộ sách Cánh Diều, giúp học sinh khám phá sâu sắc hơn về tác phẩm này.

Mời các bạn học sinh lớp 6 cùng tham khảo nội dung chi tiết dưới đây để hiểu rõ hơn về tác phẩm và chuẩn bị bài học một cách hiệu quả nhất.

1. Kiến thức Ngữ Văn - Nền tảng và sự phát triển tư duy văn học

1.1 Một số khái niệm cơ bản trong văn học

- Truyện ngắn là thể loại văn xuôi ngắn gọn, tập trung vào một số ít nhân vật và sự kiện. Cốt truyện thường đơn tuyến, chi tiết được chọn lọc kỹ lưỡng, và ngôn ngữ giàu tính biểu tượng, ẩn dụ.

- Đặc điểm nhân vật bao gồm những nét riêng biệt được thể hiện qua ngoại hình, cử chỉ, hành động, lời nói, và suy nghĩ, giúp làm nổi bật tính cách và vai trò của nhân vật trong câu chuyện.

- Lời người kể chuyện là phần tường thuật của người kể lại câu chuyện, trong khi lời nhân vật là những phát ngôn trực tiếp từ các nhân vật trong tác phẩm, góp phần làm rõ tính cách và diễn biến tâm lý.

1.2 Trạng ngữ - Thành phần phụ chỉ bối cảnh trong câu

Trạng ngữ là thành phần phụ trong câu, giúp xác định bối cảnh của sự việc như thời gian, địa điểm, nguyên nhân, mục đích, và các yếu tố liên quan khác.

1.3 Tả cảnh sinh hoạt - Miêu tả hoạt động đời sống con người

Tả cảnh sinh hoạt là việc miêu tả và tái hiện các hoạt động của con người trong đời sống hàng ngày, lao động, hoặc tham gia vào các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, lễ hội…

Soạn bài Bức tranh của em gái tôi - Mẫu 1: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

2.1 Chuẩn bị - Tìm hiểu và phân tích tác phẩm

- Truyện kể về mối quan hệ giữa hai anh em, trong đó người em với tài năng hội họa và tấm lòng nhân hậu đã giúp người anh nhận ra những hạn chế của bản thân.

- Truyện có các nhân vật chính: người anh (tôi), Kiều Phương, bố, mẹ, và chú Tiến Lê. Nhân vật trung tâm là người anh và Kiều Phương. Người anh là một cậu bé mang nặng mặc cảm tự ti và lòng đố kỵ với tài năng của em gái.

- Truyện được kể theo ngôi thứ nhất, giúp câu chuyện trở nên chân thực và sâu sắc hơn, đồng thời cho phép nhân vật kể chuyện bộc lộ những suy nghĩ và cảm xúc của mình một cách tự nhiên.

- Truyện đề cao giá trị của tình cảm trong sáng và nhân hậu, luôn vượt lên trên sự ghen ghét và đố kỵ. Tác phẩm mang đến bài học ý nghĩa về sự trưởng thành và nhận thức bản thân.

- Tác giả Tạ Duy Anh:

• Sinh năm 1959, quê ở huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).
• Hiện ông đang công tác tại Nhà xuất bản Hội nhà văn.
• Ông là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học thời kỳ đổi mới.
• Một số tác phẩm nổi bật: Thiên thần sám hối (tiểu thuyết), Bức tranh của em gái tôi (truyện ngắn), Dưới bàn tay vô hình (tự truyện), Bước qua lời nguyền (tiểu thuyết)...

2.2 Đọc hiểu - Phân tích và khám phá nội dung tác phẩm

Câu 1. Từ nhan đề và hình minh họa, em có thể đoán nội dung chính của truyện này nói về việc gì?

Nội dung chính của truyện xoay quanh bức tranh do em gái của nhân vật chính vẽ, qua đó khám phá mối quan hệ và cảm xúc giữa hai anh em.

Câu 2. Người kể câu chuyện ở ngôi nào? Kể với ai?

Người kể chuyện sử dụng ngôi thứ nhất, chia sẻ câu chuyện trực tiếp với người đọc, tạo cảm giác gần gũi và chân thực.

Câu 3. Tại sao nhân vật tôi lại bí mật theo dõi em gái?

Nhân vật tôi cảm thấy tò mò và muốn khám phá những hành động bí ẩn của em gái mình.

Câu 4. Phần 2 giúp người đọc hiểu ra điều gì?

Phần này nhấn mạnh rằng tài năng của con người cần được phát hiện và nuôi dưỡng bởi sự quan tâm và hỗ trợ từ những người xung quanh.

Câu 5. Chú ý sự thay đổi của nhân vật “tôi” qua tâm trạng, suy nghĩ và hành động ở phần 3.

• Cảm thấy buồn bã và ganh tị với tài năng của em gái.
• Mặc cảm vì bản thân không có tài năng nổi bật.
• Lén xem những bức tranh em gái vẽ và thầm cảm phục tài năng của em.
• Trở nên khó chịu và gắt gỏng, không còn thân thiết với em như trước.

Câu 6. Sự việc nào trong phần 4 làm cho câu chuyện tiếp tục hấp dẫn? Hấp dẫn ở chỗ nào?

- Khi em gái tham dự cuộc thi vẽ tranh và giành giải Nhất. Người em muốn chia sẻ niềm vui với anh trai, nhưng người anh lại tỏ ra lạnh lùng và từ chối.

- Chỉ khi nhìn thấy bức tranh đạt giải Nhất, người anh mới nhận ra sự cao thượng và tấm lòng nhân hậu của em gái, từ đó cảm thấy ân hận vì cách đối xử của mình.

Câu 7. Chú bé trong bức tranh được miêu tả như thế nào?

Một chú bé đang ngồi bên cửa sổ, ánh mắt đăm chiêu hướng về bầu trời trong xanh. Gương mặt chú bé toát lên một thứ ánh sáng kỳ lạ, từ đôi mắt đến dáng ngồi đều thể hiện sự suy tư và chất thơ đầy mộng mơ.

Câu 8. Chú ý sự thay đổi tâm trạng của nhân vật “tôi”.

Người anh đã trải qua những cảm xúc mãnh liệt: từ ngạc nhiên, xúc động đến sự xấu hổ sâu sắc khi nhận ra giá trị thực sự của em gái mình.

2.3 Trả lời câu hỏi - Phân tích và khám phá sâu hơn về tác phẩm

Câu 1. Truyện kể về việc gì? Hãy tóm tắt nội dung câu chuyện trong khoảng 8 - 10 dòng.

- Truyện kể về mối quan hệ giữa hai anh em, trong đó người em với tài năng hội họa và tấm lòng nhân hậu đã giúp người anh nhận ra những hạn chế của bản thân.

- Tóm tắt: Truyện xoay quanh hai anh em Kiều Phương (biệt danh Mèo). Kiều Phương là một cô bé nghịch ngợm nhưng có năng khiếu vẽ đặc biệt. Chú Tiến Lê, bạn thân của bố, phát hiện ra tài năng của cô bé. Người anh cảm thấy mặc cảm vì không có tài năng gì. Nhờ chú Tiến Lê, Kiều Phương tham gia trại thi vẽ tranh quốc tế và giành giải Nhất. Bức tranh đoạt giải là chân dung người anh, khiến anh từ ngỡ ngàng đến xấu hổ, nhận ra tấm lòng nhân hậu của em gái và hối hận vì cách đối xử của mình.

Câu 2. Hãy nêu ra một số chi tiết trong văn bản để thấy sự khác nhau giữa tính cách của nhân vật người anh và nhân vật người em (Kiều Phương).

- Người anh tự ti, ghen tị với em gái:

• Khi bố mẹ vui mừng vì tài năng của em, người anh cảm thấy buồn bã và ganh tị.
• Mặc cảm vì bản thân không có tài năng nổi bật.
• Trở nên khó chịu và gắt gỏng, không còn thân thiết với em như trước.

- Người em hồn nhiên, nhân hậu và yêu thương anh:

• Kiều Phương vui vẻ khi được gọi là “Mèo” và dùng biệt danh này để xưng hô với bạn bè.
• Cô bé thường tự chế màu vẽ với nhiều màu sắc khác nhau: đỏ, vàng, xanh, đen…
• Kiều Phương tham gia Hội thi vẽ tranh quốc tế và giành giải Nhất với bức tranh vẽ người anh trai.

Câu 3. Nhân vật người em thường được tái hiện qua hành động, còn nhân vật người anh thường được tác giả chú ý miêu tả tâm trạng. Hãy chỉ ra các chi tiết cụ thể để làm sáng tỏ điều đó. Ngôi kể có liên quan gì đến cách miêu tả hai nhân vật đó?

- Nhân vật người em được tái hiện qua hành động:

• Cô bé thích thú lục lọi các đồ vật trong nhà.
• Kiều Phương hồn nhiên trả lời “Mèo mà lại! Em không phá là được” khi người anh tỏ vẻ khó chịu.
• Kiều Phương vừa làm việc nhà vừa hát vui vẻ.
• Cô bé tự chế màu vẽ với nhiều màu sắc khác nhau: đỏ, vàng, xanh, đen…

- Nhân vật người anh được chú ý miêu tả tâm trạng:

• Khó chịu khi thấy em lục lọi đồ đạc trong nhà.
• Mặc cảm vì bản thân không có tài năng gì.
• Khi đứng trước bức tranh đoạt giải của em, người anh trải qua nhiều cảm xúc: từ ngỡ ngàng, hãnh diện đến xấu hổ vì nhận ra tấm lòng nhân hậu của em gái.

Câu 4. Đọc phần 5 và trả lời các câu hỏi:

a. Tại sao người anh “muốn khóc quá”?

Người anh cảm thấy xúc động sâu sắc trước tình cảm chân thành của em gái, đồng thời ân hận về những suy nghĩ và hành động không tốt của mình.

b. Câu nói “Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy!” cho em hiểu gì về người anh?

Người anh vốn có bản chất tốt đẹp, giàu tình yêu thương và biết nhận ra sai lầm để sửa chữa.

c. Điều gì đã tạo nên sự bất ngờ cho kết thúc truyện?

Sự bất ngờ nằm ở bức tranh đoạt giải Nhất của Kiều Phương, vẽ chính người anh trai của mình. Điều này giúp người anh nhận ra sai lầm và thay đổi cách nhìn về bản thân.

Câu 5. Cuối truyện, tác giả viết: “Tôi nhìn như thôi miên vào dòng chữ đề trên bức tranh: “Anh trai tôi”. Vậy mà dưới mắt tôi thì…”. Em hiểu nội dung chưa được viết vào dấu ba chấm ấy là những gì? Điều đó thể hiện tâm trạng như thế nào của người anh? Em đã từng có tâm trạng ấy chưa?

• Phần sau dấu ba chấm là những suy nghĩ tiêu cực của người anh về em gái.
• Điều này thể hiện tâm trạng ân hận và day dứt của người anh. Hầu hết mọi người đều từng trải qua cảm giác tương tự trong cuộc sống.

Câu 6. Theo em, truyện muốn đề cao, ca ngợi điều gì? Điều đó có liên quan đến cuộc sống hằng ngày của mỗi người như thế nào?

Truyện ca ngợi tình yêu thương trong sáng và lòng nhân hậu của con người. Điều này mang đến bài học quý giá về cách đối nhân xử thế trong cuộc sống hàng ngày.

Soạn bài Bức tranh của em gái tôi - Mẫu 2: Hướng dẫn chi tiết và sâu sắc

3.1 Tác giả - Tìm hiểu về nhà văn Tạ Duy Anh

- Tạ Duy Anh, sinh năm 1959, quê ở huyện Chương Mỹ, tỉnh Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).

- Hiện ông đang công tác tại Nhà xuất bản Hội nhà văn.

- Ông là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học thời kỳ đổi mới.

- Một số tác phẩm nổi bật: Thiên thần sám hối (tiểu thuyết), Bức tranh của em gái tôi (truyện ngắn), Dưới bàn tay vô hình (tự truyện), Bước qua lời nguyền (tiểu thuyết)...

3.2 Tác phẩm - Phân tích và tìm hiểu sâu hơn

a. Xuất xứ

• Truyện đoạt giải Nhì trong cuộc thi viết “Tương lai vẫy gọi” của báo Thiếu niên tiền phong.
• In trong tập “Con dế ma” (xuất bản năm 1999).

b. Bố cục

Gồm 4 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “Em không phá là được…”: Giới thiệu về nhân vật người em.
• Phần 2. Tiếp theo đến “Chú còn hứa sẽ giúp em gái tôi để nó phát huy tài năng”: Người em bí mật vẽ tranh và tài năng được phát hiện.
• Phần 3. Tiếp theo đến “nó như chọc tức tôi”: Tâm trạng, thái độ của người anh trước tài năng của em gái.
• Phần 4. Còn lại: Người em đi thi, câu chuyện về bức tranh đoạt giải và sự hối hận của người anh.

c. Tóm tắt

Kiều Phương là một cô bé nghịch ngợm. Một lần, chú Tiến Lê - bạn thân của bố - phát hiện ra tài năng hội họa của cô bé. Từ đó, sự chú ý của gia đình đổ dồn vào Kiều Phương, khiến người anh cảm thấy tự ti và ghen tị. Nhờ chú Tiến Lê, Kiều Phương tham gia trại thi vẽ tranh quốc tế và giành giải Nhất. Khi nhìn thấy bức tranh em vẽ về mình, người anh ngỡ ngàng, xúc động và xấu hổ trước tấm lòng nhân hậu của em.

3.3 Đọc - hiểu văn bản - Phân tích sâu nhân vật và tình tiết

a. Nhân vật người anh trai

- Trước khi phát hiện ra tài năng của em gái:

• Đặt cho em gái biệt danh là “Mèo”.
• Tỏ ra khó chịu khi thấy em lục lọi đồ đạc trong nhà.
• Thấy em tự chế màu vẽ, âm thầm theo dõi nhưng coi đó chỉ là trò nghịch ngợm của trẻ con, thường xuyên bắt bẻ em.

- Khi tài năng hội họa của em gái được phát hiện:

• Bố mẹ vui mừng, người anh lại cảm thấy buồn bã và ganh tị.
• Mặc cảm vì bản thân không có tài năng nổi bật.
• Lén xem những bức tranh em gái vẽ và thầm cảm phục tài năng của em.
• Trở nên khó chịu và gắt gỏng, không còn thân thiết với em như trước.

- Khi em gái tham dự cuộc thi vẽ tranh và giành giải Nhất:

• Người em muốn chia sẻ niềm vui với anh trai, nhưng người anh lại tỏ ra lạnh lùng và từ chối.
• Chỉ khi nhìn thấy bức tranh đoạt giải, người anh mới nhận ra sự cao thượng và tấm lòng nhân hậu của em gái, từ đó cảm thấy ân hận vì cách đối xử của mình.

b. Nhân vật Kiều Phương

- Kiều Phương là cô bé hồn nhiên và ngây thơ:

• Kiều Phương vui vẻ khi được gọi là “Mèo” và dùng biệt danh này để xưng hô với bạn bè.
• Cô bé thích thú lục lọi các đồ vật trong nhà.
• Kiều Phương hồn nhiên trả lời “Mèo mà lại! Em không phá là được” khi người anh tỏ vẻ khó chịu.
• Kiều Phương vừa làm việc nhà vừa hát vui vẻ.

=> Một nhân vật luôn hồn nhiên, ngây thơ và đáng yêu.

- Kiều Phương là cô bé có tài năng hội họa:

• Cô bé thường tự chế màu vẽ với nhiều màu sắc khác nhau: đỏ, vàng, xanh, đen…
• Qua lời khen của chú Tiến Lê: “Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội họa không?”.
• Thái độ của người thân trong gia đình: Bố của Kiều Phương ngạc nhiên: “Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!”, “Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn”. Mẹ của Kiều Phương xúc động trước lời khen của họa sĩ Tiến Lê.
• Kiều Phương được khẳng định qua bức tranh đoạt giải Nhất trong trại thi vẽ quốc tế.

- Kiều Phương là cô bé có tình cảm trong sáng và lòng nhân hậu:

• Kiều Phương đã dành cho anh trai những tình cảm trong sáng và chân thành.
• Lời người anh trai muốn nói với mẹ ở cuối tác phẩm chính là lời khẳng định về tâm hồn cao đẹp của Kiều Phương: “Không phải con đâu. Đấy là tâm hồn và lòng nhân hậu của em con đấy”...

Soạn bài Bức tranh của em gái tôi - Mẫu 3: Phân tích chi tiết và sâu sắc

(1) Mở bài

Giới thiệu về tác giả Tạ Duy Anh và truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi.

(2) Thân bài

a. Giới thiệu về nhân vật Kiều Phương

- Xuất hiện qua lời kể của nhân vật người anh.

- Hiếu động, thích thú lục lọi các đồ vật trong nhà.

- Kiều Phương hồn nhiên trả lời “Mèo mà lại! Em không phá là được” khi người anh tỏ vẻ khó chịu.

- Kiều Phương vừa làm việc nhà vừa hát vui vẻ.

b. Kiều Phương có tài năng hội họa và được phát hiện

- Một lần tình cờ, chú Tiến Lê - bạn của bố - nhìn thấy những bức tranh Kiều Phương vẽ và khen ngợi: “Anh chị có phúc lớn rồi. Anh có biết con gái anh là một thiên tài hội họa không?”

- Thái độ của người thân trong gia đình:

• Bố của Kiều Phương ngạc nhiên: “Con gái tôi vẽ đây ư? Chả lẽ lại đúng là nó, cái con Mèo hay lục lọi ấy!”, “Ôi, con đã cho bố một bất ngờ quá lớn.”
• Mẹ của Kiều Phương xúc động trước lời khen của họa sĩ Tiến Lê.
• Người anh cảm thấy ghen tị với em gái và tự ti về bản thân.

- Kiều Phương được khẳng định qua bức tranh đoạt giải Nhất trong trại thi vẽ quốc tế.

c. Kiều Phương đi thi, câu chuyện về bức tranh đoạt giải và sự hối hận của người anh.

- Kiều Phương được chú Tiến Lê giới thiệu tham dự cuộc thi vẽ tranh. Khi biết tin mình đoạt giải Nhất, cô bé sung sướng ôm cổ anh trai để chia sẻ niềm vui nhưng lại bị anh lạnh lùng từ chối.

- Trước bức chân dung của mình do em gái vẽ, người anh cảm thấy xúc động sâu sắc và ân hận vì đã đối xử không tốt với em.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật độc đáo của truyện ngắn Bức tranh của em gái tôi.