Soạn bài Bài ca Côn Sơn - Ngữ văn lớp 8 trang 65 sách Chân trời sáng tạo tập 1: Khám phá vẻ đẹp thiên nhiên và triết lý nhân sinh

Tác phẩm Bài ca Côn Sơn của Nguyễn Trãi là một trong những kiệt tác văn học trung đại, được đưa vào chương trình Ngữ văn lớp 8 để học sinh khám phá vẻ đẹp của thiên nhiên và triết lý nhân sinh sâu sắc.

EduTOPS mang đến tài liệu Soạn văn 8: Bài ca Côn Sơn, cung cấp nội dung phân tích chi tiết, giúp học sinh hiểu sâu sắc về tác phẩm và tác giả Nguyễn Trãi.

1. Hướng dẫn soạn bài Bài ca Côn Sơn ngắn gọn và súc tích

Câu 1. Xác định và phân tích tác dụng của biện pháp tu từ được sử dụng trong bốn câu thơ đầu.

• Biện pháp tu từ so sánh: tiếng suối chảy rì rầm như tiếng đàn cầm bên tai, đá phủ rêu như chiếu êm.
• Tác dụng: Làm nổi bật vẻ đẹp thiên nhiên hoang sơ, kỳ thú và sống động.

Câu 2. Nhân vật “ta” trong đoạn trích có thể là ai?

Nhân vật “ta” rất có thể là chính tác giả Nguyễn Trãi. Dựa vào bối cảnh sáng tác, Bài ca Côn Sơn được viết trong thời gian ông cáo quan về quê, sống ẩn dật tại Côn Sơn, tránh xa những bon chen chốn triều đình.

Câu 3. Tìm các chi tiết miêu tả thiên nhiên và nhân vật “ta” trong đoạn thơ, từ đó nhận xét về mối quan hệ giữa thiên nhiên và nhân vật “ta”.

- “Ta” tuy nhỏ bé nhưng có sự gắn kết mật thiết với thiên nhiên:

• “Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”: lắng nghe tiếng suối và cảm nhận như tiếng đàn du dương.
• “Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm”: ngồi trên đá phủ rêu mà cảm giác như đang ngồi trên chiếu êm ái.
• “Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm”: tận hưởng không gian mát mẻ, thể hiện sự nhàn hạ của “ta”.
• “Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn”: không chỉ tận hưởng cuộc sống mà còn thỏa mãn thú vui ngâm thơ, cho thấy tâm hồn thư thái, thanh cao.

=> Nhân vật trữ tình đã hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng sự yên bình và thanh thản mà thiên nhiên mang lại. Thiên nhiên trở thành người bạn tri kỷ, đồng hành cùng con người trong những phút giây tĩnh lặng.

Câu 4. Em cảm nhận như thế nào về hình ảnh và tâm hồn của nhân vật “ta” trong đoạn thơ?

- Hình ảnh: Một con người yêu thiên nhiên, sống hòa hợp và gắn bó sâu sắc với thiên nhiên.

• Tâm hồn của nhân vật “ta”: Tâm hồn của một thi nhân đa cảm, đang tận hưởng những khoảnh khắc thanh thản hiếm có, hòa mình vào vẻ đẹp của thiên nhiên và tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn.

2. Hướng dẫn soạn bài Bài ca Côn Sơn chi tiết và đầy đủ

Tác giả

- Nguyễn Trãi (1380 - 1442), hiệu Ức Trai, là con trai của Nguyễn Phi Khanh.

- Quê quán: thôn Chi Ngại, xã Cộng Hòa, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương.

- Nguyễn Trãi là một nhân vật lịch sử kiệt xuất, tài năng toàn diện hiếm có.

- Năm 1442, ông bị liên lụy trong vụ án Lệ Chi Viên và bị kết án chu di tam tộc. Mãi đến thời vua Lê Thánh Tông, ông mới được minh oan.

- Nguyễn Trãi là người Việt Nam đầu tiên được UNESCO công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới vào năm 1980.

Tác phẩm

(1). Hoàn cảnh sáng tác

Bài ca Côn Sơn có khả năng được sáng tác trong thời gian Nguyễn Trãi bị chèn ép ở triều đình, buộc phải cáo quan về quê và sống ẩn dật tại Côn Sơn.

(2). Thể thơ

Nguyên tác chữ Hán của bài thơ được viết theo thể thơ khác, nhưng bản dịch tiếng Việt lại sử dụng thể thơ lục bát (câu 6 - câu 8).

(3). Đọc - hiểu văn bản

a. Bức tranh thiên nhiên ở Côn Sơn

- Thiên nhiên Côn Sơn được khắc họa qua những hình ảnh tiêu biểu, mang đậm nét đẹp hoang sơ và thanh bình:

• Tiếng suối chảy rì rầm
• Đá phủ rêu phong
• Thông mọc dày đặc như nêm
• Trong rừng, trúc xanh tỏa bóng râm mát

=> Thiên nhiên hiện lên với vẻ đẹp hoang sơ, rộng lớn, chưa bị tác động bởi bàn tay con người.

- Thiên nhiên được so sánh với:

• Tiếng suối - tiếng đàn cầm: du dương, trầm bổng, mang hồn cốt của thiên nhiên.
• Đá phủ rêu - chiếu êm: gợi sự mềm mại, gần gũi.
• Thông mọc như nêm: những cây thông dày đặc, như được bàn tay tạo hóa sắp đặt.
• Trúc tỏa bóng râm: tạo không gian mát mẻ, yên bình.

=> Qua con mắt của Nguyễn Trãi, thiên nhiên hoang sơ nhưng đầy sức sống và lý thú.

b. Sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên

- Đại từ “ta” được lặp lại nhiều lần, khẳng định sự hiện diện của con người giữa thiên nhiên bao la.

- “Ta” tuy nhỏ bé nhưng có mối liên hệ mật thiết với thiên nhiên:

• “Ta nghe như tiếng đàn cầm bên tai”: lắng nghe tiếng suối và cảm nhận như tiếng đàn du dương.
• “Ta ngồi trên đá như ngồi chiếu êm”: ngồi trên đá phủ rêu mà cảm giác như đang ngồi trên chiếu êm ái.
• “Tìm nơi bóng mát ta lên ta nằm”: tận hưởng không gian mát mẻ, thể hiện sự nhàn hạ của “ta”.
• “Trong màu xanh mát ta ngâm thơ nhàn”: không chỉ tận hưởng cuộc sống mà còn thỏa mãn thú vui ngâm thơ, cho thấy tâm hồn thư thái, thanh cao.

=> Nhân vật trữ tình đã hòa mình vào thiên nhiên, tận hưởng sự yên bình và thanh thản mà thiên nhiên mang lại. Thiên nhiên trở thành người bạn tri kỷ, đồng hành cùng con người trong những phút giây tĩnh lặng.

Tổng kết

- Nội dung: Bài thơ khắc họa khung cảnh thiên nhiên Côn Sơn thơ mộng, hấp dẫn, đồng thời thể hiện sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, xuất phát từ tâm hồn thi sĩ của Nguyễn Trãi.

- Nghệ thuật: thể thơ lục bát, điệp ngữ, so sánh…