Hướng dẫn Soạn bài Gió lạnh đầu mùa - Ngữ văn lớp 6 trang 67 sách Kết nối tri thức tập 1

Thạch Lam, một trong những nhà văn lãng mạn nổi bật của nền văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu sắc qua tác phẩm Gó lạnh đầu mùa. Truyện ngắn này sẽ được đưa vào chương trình học kì I của bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống dành cho học sinh lớp 6, mang đến những bài học ý nghĩa và giàu cảm xúc.

Hôm nay, EduTOPS xin giới thiệu đến bạn đọc tài liệu Soạn văn 6: Gió lạnh đầu mùa. Hãy cùng khám phá nội dung chi tiết và những phân tích sâu sắc về tác phẩm này ngay sau đây.

Hướng dẫn Soạn bài Gó lạnh đầu mùa - Mẫu 1

Trước khi đọc

1. Hãy kể về một lần em đã giúp đỡ hoặc nhận được sự chia sẻ từ người khác:

- Những việc em đã giúp đỡ:

• Em đã dẫn một bà cụ qua đường.
• Em đã cho bạn mượn bút khi bạn quên mang theo trong giờ kiểm tra.

- Những việc em được giúp đỡ:

• Bạn cùng lớp đã giúp em trực nhật khi em đến muộn vì xe bị hỏng.
• Bác hàng xóm đã đưa em về nhà khi trời mưa to.

2. Với nhan đề Gó lạnh đầu mùa, em dự đoán nhà văn sẽ kể một câu chuyện xảy ra vào mùa đông, mang theo không khí lạnh lẽo và những cảm xúc sâu lắng.

Đọc văn bản

Câu 1. Chiếc áo bông cũ có xuất hiện ở phần tiếp theo của câu chuyện không?

Dự đoán: Có/Không

Câu 2. Dáng vẻ bề ngoài của bé Hiên được miêu tả như thế nào?

• Co ro đứng bên cột quán, chịu đựng cái lạnh đầu mùa.
• Mặc manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay, để lộ sự thiếu thốn và khó khăn.

Câu 3. Theo em, mẹ Sơn có phạt hai chị em Sơn không? Điều gì khiến em suy đoán như vậy?

Mẹ Sơn không phạt hai chị em Sơn. Hành động của họ xuất phát từ tấm lòng nhân hậu và sự đồng cảm với hoàn cảnh của bé Hiên.

Sau khi đọc

Trả lời câu hỏi

Câu 1. Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ mấy?

Câu chuyện được kể bằng lời của người kể chuyện ngôi thứ ba.

Câu 2. Hãy liệt kê một số chi tiết, hình ảnh miêu tả thái độ của chị em Sơn với các bạn nhỏ.

• Sơn và chị Lan vẫn thân thiết chơi đùa, không kiêu kì hay khinh khỉnh như các em họ của Sơn.
• Chị Lan giơ tay vẫy gọi Hiên, một cô bé đang đứng dựa vào cột quán: “Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”.
• Sơn thấy Hiên không lại, liền bước đến gần.
• Chị Lan hỏi Hiên: “Sao áo mày rách thế…”.
• Sơn nghĩ đến chiếc áo bông cũ và đề nghị chị Lan mang đến cho Hiên. Chị Lan hăm hở chạy về nhà lấy áo.

Câu 3. Hãy chỉ ra các câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn khi nghe mẹ và vú trò chuyện về chiếc áo của Duyên; khi Sơn nhớ đến cuộc sống nghèo khổ của mẹ con Hiên. Những suy nghĩ, cảm xúc ấy giúp em cảm nhận điều gì về nhân vật Sơn?

- Các câu văn miêu tả ý nghĩ của Sơn:

• Mẹ Sơn nhắc đến Duyên khiến Sơn nhớ em, cảm động và thương em vô cùng. Sơn thấy mẹ rơm rớm nước mắt.
• Một ý nghĩ thoáng qua, Sơn thì thầm với chị Lan: “Chị ơi, chúng ta mang cho Hiên cái áo bông cũ đi”.
• Sơn đứng lặng yên, trong lòng bỗng thấy ấm áp và vui vẻ.

- Những suy nghĩ, cảm xúc ấy cho thấy Sơn là một cậu bé nhạy cảm, giàu lòng nhân ái và biết đồng cảm với người khác.

Câu 4. Khi cùng chị Lan mang chiếc áo bông cũ cho Hiên, Sơn cảm thấy như thế nào? Cảm xúc ấy giúp em hiểu được điều gì về ý nghĩa của sự chia sẻ?

- Sơn cảm thấy vui vẻ và ấm áp: “Sơn đứng lặng yên chờ đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp và vui vui”.

- Cảm xúc ấy cho thấy sự chia sẻ không chỉ mang lại niềm vui cho người nhận mà còn đem đến hạnh phúc cho người cho đi.

Câu 5. Hành động vội vã đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo bông cũ có làm em giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn không? Vì sao?

- Hành động vội vã đi tìm Hiên để đòi lại chiếc áo bông cũ không làm giảm bớt thiện cảm với nhân vật Sơn. Bởi vì Sơn chỉ hành động theo bản năng và sự hối hận nhất thời, không phải do ích kỷ.

- Nguyên nhân: Đó là phản ứng tự nhiên của một đứa trẻ khi sợ bị mẹ mắng, thể hiện tâm lý lo lắng và hối hận nhất thời.

Câu 6. Hãy nhận xét về cách ứng xử của mẹ Sơn và mẹ Hiên trong đoạn cuối câu chuyện.

• Cách ứng xử của mẹ Sơn: Bà cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo cho con, thể hiện tấm lòng nhân ái và sự sẻ chia giữa con người.
• Cách ứng xử của mẹ Hiên: Bà đem trả lại chiếc áo, thể hiện lòng tự trọng và sự biết ơn đối với mẹ con Sơn.

Câu 7. Đọc lại một số đoạn văn miêu tả sự thay đổi của đất trời khi mùa đông đến. Em có thích những đoạn văn này không? Vì sao?

- Học sinh tự bày tỏ ý kiến (Thích/Không thích).

- Nguyên nhân: Những đoạn văn miêu tả sự thay đổi của đất trời khi mùa đông đến hiện lên chân thực và sống động. Chúng thể hiện ngòi bút miêu tả tinh tế và giàu cảm xúc của nhà văn Thạch Lam.

Câu 8. Hãy chỉ ra một vài điểm giống nhau và khác nhau giữa hai nhân vật cô bé bán diêm (Cô bé bán diêm) và Hiên (Gió lạnh đầu mùa).

- Giống nhau: Cả hai đều là những cô bé có hoàn cảnh khó khăn, thiếu thốn tình thương và vật chất.

- Khác nhau:

• Cô bé bán diêm: Không nhận được sự yêu thương từ gia đình và những người xung quanh. Kết thúc truyện, cô bé phải chết trong đêm giao thừa lạnh giá.
• Hiên: Nhận được sự yêu thương từ người mẹ, sự quan tâm của chị em Sơn và sự giúp đỡ từ mẹ con Sơn.

Viết kết nối với đọc

Trong truyện Gó lạnh đầu mùa, có nhiều nhân vật trẻ em xuất hiện. Hãy viết một đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) trình bày cảm nhận của em về một nhân vật mà em thấy thú vị.

- Gợi ý:

• Lựa chọn nhân vật trẻ em mà em cảm thấy thú vị: Sơn, chị Lan, bé Hiên.
• Giới thiệu đôi nét về nhân vật đó và nêu cảm nhận của em: yêu thích, cảm phục, đồng cảm…

- Bài mẫu:

Nhân vật Sơn: Trong truyện ngắn Gó lạnh đầu mùa, Sơn là một cậu bé để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Cậu không chỉ thân thiện, tốt bụng mà còn giàu tình cảm. Nhà văn đã khéo léo khắc họa điều này qua nhiều chi tiết. Khi nghe mẹ và người vú nhắc đến đứa em gái đã mất, Sơn cảm thấy xúc động và nhớ thương em vô cùng. Trái ngược với những đứa em họ kiêu kì và khinh khỉnh, Sơn luôn tỏ ra gần gũi và thân thiện với những đứa trẻ ở khu chợ. Đặc biệt, khi thấy Hiên - một cô bé có hoàn cảnh khó khăn, Sơn đã động lòng thương và nghĩ đến việc đem chiếc áo bông cũ của em gái mình cho Hiên. Hành động này cho thấy Sơn là một cậu bé biết quan tâm, chia sẻ và giàu lòng nhân ái. Qua nhân vật Sơn, nhà văn đã gửi gắm một bài học sâu sắc về tình yêu thương và sự đồng cảm.

Nhân vật chị Lan: Trong Gó lạnh đầu mùa, nhân vật Lan - chị gái của Sơn, là một cô bé đảm đang và giàu tình yêu thương. Lan không chỉ biết giúp đỡ mẹ từ sớm, quạt hỏa lò pha nước chè, mà còn luôn quan tâm đến em trai. Cô bé là người gọi Sơn dậy mỗi sáng, an ủi và động viên em khi cần. Đối với những đứa trẻ trong xóm, Lan luôn hòa đồng và thân thiện. Khi thấy Hiên đứng xa mà không dám lại gần, Lan đã chủ động gọi Hiên lại và hỏi thăm một cách chân thành. Khi nghe Sơn đề nghị đem chiếc áo bông cho Hiên, Lan không ngần ngại đồng ý và còn hăm hở chạy về nhà lấy áo. Qua nhân vật Lan, Thạch Lam đã gửi gắm thông điệp về tình yêu thương, sự sẻ chia và trách nhiệm trong cuộc sống.

Nhân vật Hiên: Trong Gó lạnh đầu mùa, Hiên là một cô bé có hoàn cảnh đáng thương nhưng lại nhận được nhiều tình yêu thương. Sinh ra trong gia đình nghèo khó, mẹ Hiên phải làm nghề mò cua bắt ốc để kiếm sống qua ngày. Hiên chỉ có manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay, nhưng cô bé vẫn nhận được sự yêu thương từ người mẹ và sự đồng cảm từ chị em Sơn. Chiếc áo bông mà Hiên nhận được không chỉ là vật chất mà còn chứa đựng tấm lòng nhân ái, thảo thơm của những người xung quanh. Qua nhân vật Hiên, Thạch Lam đã khắc họa một cách chân thực về cuộc sống khó khăn của những đứa trẻ nghèo, đồng thời gửi gắm thông điệp về sự sẻ chia và tình người ấm áp.

Hướng dẫn Soạn bài Gó lạnh đầu mùa - Mẫu 2

Đôi nét về tác giả, tác phẩm

1. Tác giả

- Thạch Lam (1910 - 1942), tên khai sinh là Nguyễn Tường Vinh (sau đổi thành Nguyễn Tường Lân), sinh ra tại Hà Nội trong một gia đình công chức gốc quan lại.

- Ông là em ruột của Nhất Linh và Hoàng Đạo, cả ba đều là thành viên nổi bật của nhóm Tự lực văn đoàn.

- Thời thơ ấu, Thạch Lam sống ở phố huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương, sau đó theo cha chuyển đến tỉnh Thái Bình.

- Ông học tại Hà Nội, sau khi đỗ tú tài phần thứ nhất, ông bắt đầu sự nghiệp viết báo và sáng tác văn chương.

- Thạch Lam nổi tiếng với những truyện ngắn “không có chuyện”, tập trung khai thác thế giới nội tâm nhân vật với những cảm xúc mong manh, mơ hồ trong cuộc sống thường nhật.

- Văn phong của ông trong sáng, giản dị nhưng ẩn chứa chiều sâu tâm tư và cảm xúc.

- Một số tác phẩm tiêu biểu:

• Truyện ngắn: Gó lạnh đầu mùa (1937), Nắng trong vườn (1938), Sợi tóc (1942)
• Tiểu thuyết: Ngày mới (1939)
• Tùy bút: Hà Nội băm sáu phố phường (1943)...

2. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Truyện ngắn Gó lạnh đầu mùa được in trong tập truyện cùng tên, xuất bản bởi NXB Đời nay năm 1937.

b. Tóm tắt

Buổi sáng mùa đông, Sơn thức dậy và cảm nhận rõ cái lạnh đầu mùa. Chị Lan và mẹ đã dậy sớm, quạt hỏa lò để pha nước chè. Mọi người đều mặc áo ấm, riêng Sơn được mẹ cho mặc chiếc áo vệ sinh màu nâu sẫm và áo dạ khâu chỉ đỏ. Hai chị em Sơn chạy ra chợ chơi cùng những đứa trẻ nghèo trong làng, chúng không có áo ấm nên xuýt xoa khen ngợi áo của Sơn. Hiên, một cô bé nghèo, không có áo ấm, khiến Sơn động lòng thương. Cậu bàn với chị Lan mang chiếc áo bông cũ của em gái đã mất cho Hiên. Về nhà, hai chị em lo sợ mẹ biết chuyện, định sang nhà Hiên đòi lại áo nhưng không thấy cô bé đâu. Khi trở về, họ thấy mẹ Hiên đang nói chuyện với mẹ mình. Mẹ Sơn, thấy cảnh nhà Hiên nghèo khó, đã cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo ấm cho con.

c. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1. Từ đầu đến “rơm rớm nước mắt”: Khung cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn vào ngày gió lạnh đầu mùa.
• Phần 2. Tiếp đến “ấm áp vui vui”: Cảnh hai chị em Sơn vui chơi cùng lũ trẻ và hành động chia sẻ áo ấm cho Hiên.
• Phần 3. Còn lại: Nỗi lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại chiếc áo.

Đọc - hiểu văn bản

1. Cảnh sinh hoạt trong gia đình Sơn những ngày gió đầu mùa

- Khung cảnh mùa đông:

• Qua một đêm mưa rào, trời đột ngột chuyển gió bấc, cái lạnh ùa về khiến người ta tưởng như đang giữa mùa đông giá rét.
• Ngoài sân, đất khô trắng xóa, gió vi vu thổi bụi mù mịt, cuốn theo những chiếc lá khô lạo xạo.
• Bầu trời không u ám nhưng phủ một màu trắng đục. Những cây lan trong chậu co lại, lá rung động vì lạnh.

- Cảnh sinh hoạt của mọi người trong gia đình:

• Sơn tỉnh dậy, không vội bước xuống giường mà ngồi thu mình trong chăn ấm.
• Mẹ và chị Lan đã dậy sớm, ngồi quạt hỏa lò để pha nước chè.
• Mẹ Sơn bảo chị Lan lấy thúng áo ra cho em mặc.
• Chị Lan khệ nệ bê thúng áo đặt lên đầu phản.
• Mẹ Sơn cầm chiếc áo bông cũ, nhắc đến em Duyên khiến Sơn xúc động, rơm rớm nước mắt.

2. Cảnh hai chị em Sơn chơi đùa ở chợ

- Hoàn cảnh của những đứa trẻ ở chợ: chúng mặc những bộ quần áo cũ kỹ, màu nâu bạc, vá nhiều chỗ; môi thâm tím, da thâm lại; mỗi khi gió thổi qua, chúng lại run lên vì lạnh…

- Thái độ của chị em Sơn: họ vẫn thân thiện, vui đùa cùng lũ trẻ, không kiêu kì hay khinh khỉnh như những đứa em họ khác.

- Cuộc trò chuyện với Hiên:

• Chị Lan vẫy tay gọi Hiên, một cô bé đang đứng dựa vào cột quán: “Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi”.
• Sơn thấy Hiên không lại, bước đến gần thì nhận ra cô bé co ro đứng đó, chỉ mặc manh áo rách tả tơi, hở cả lưng và tay.
• Chị Lan hỏi: “Sao áo mày rách thế, Hiên? Áo lành đâu không mặc?”
• Khi biết Hiên chỉ có một chiếc áo, Sơn đề nghị chị Lan mang chiếc áo bông cũ cho Hiên. Chị Lan đồng ý, hăm hở chạy về nhà lấy áo.

3. Sự lo lắng của Sơn và cảnh mẹ Hiên trả lại áo

- Sơn nghe người vú già kể rằng mẹ đã biết chuyện hai chị em cho Hiên chiếc áo bông cũ.

- Sợ mẹ mắng, Sơn vội chạy đi tìm Hiên để đòi lại áo, nhưng không thấy cô bé đâu.

- Khi về đến nhà, hai chị em ngạc nhiên khi thấy mẹ Hiên đang ngồi nói chuyện với mẹ mình và mang áo sang trả.

- Mẹ Sơn đã hỏi thăm và cho mẹ Hiên mượn năm hào để may áo ấm cho con.

- Mẹ Sơn không trách mắng mà âu yếm ôm hai chị em vào lòng.