Đoạn trích Cô Tô - Tác phẩm đặc sắc của nhà văn Nguyễn Tuân

Bài văn Cô Tô, phần cuối của tác phẩm kí cùng tên, khắc họa sinh động những ấn tượng về thiên nhiên hùng vĩ và con người lao động nơi vùng đảo Cô Tô.

EduTOPS mang đến tài liệu chi tiết về đoạn trích Cô Tô và nhà văn Nguyễn Tuân. Khám phá ngay những giá trị văn học độc đáo được chia sẻ dưới đây.

1. Nghe đọc đoạn trích Cô Tô - Trải nghiệm âm thanh sống động

Nghe đọc đoạn trích Cô Tô: https://o.rada.vn/data/media/2019/04/23/139154.2021215933.mp3

2. Đôi nét về nhà văn Nguyễn Tuân - Hành trình sáng tạo và cống hiến

- Nguyễn Tuân (1910 - 1987) sinh ra trong một gia đình nhà Nho, vào thời điểm Hán học đã dần lụi tàn.

- Quê hương của ông là làng Mọc, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.

- Thuở nhỏ, Nguyễn Tuân đã theo gia đình sống ở nhiều tỉnh thành miền Trung, trải nghiệm cuộc sống đa dạng.

- Ông học đến bậc Thành chung (tương đương THCS ngày nay) tại Nam Định, sau đó trở về Hà Nội để viết văn và làm báo.

- Sau Cách mạng tháng Tám, Nguyễn Tuân tự nguyện dùng ngòi bút của mình để phục vụ hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc.

- Từ năm 1948 đến 1958, ông giữ chức Tổng thư ký Hội Văn nghệ Việt Nam, đóng góp tích cực cho nền văn học nước nhà.

- Nguyễn Tuân là một nhà văn lớn, một nghệ sĩ suốt đời đi tìm kiếm và tôn vinh cái đẹp trong cuộc sống và nghệ thuật.

- Ông có công lớn trong việc thúc đẩy thể loại tùy bút và bút kí lên một tầm cao mới, đồng thời làm phong phú ngôn ngữ văn học dân tộc.

- Năm 1996, Nguyễn Tuân được Nhà nước trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp xuất sắc của ông.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm: Một chuyến đi (1938), Vang bóng một thời (1940), Thiếu quê hương (1940), Chiếc lư đồng mắt cua (1941), Đường vui (1949), Tình chiến dịch (1950), Sông Đà (1960), Hà Nội ta đánh Mỹ giỏi (1972)...

3. Khám phá tác phẩm Cô Tô - Kiệt tác văn học của Nguyễn Tuân

3.1 Xuất xứ - Nguồn gốc và bối cảnh sáng tác

Bài văn Cô Tô là phần cuối của tác phẩm kí cùng tên, khắc họa những ấn tượng sâu sắc về thiên nhiên hùng vĩ và con người lao động nơi vùng đảo Cô Tô, được Nguyễn Tuân ghi lại từ chuyến đi thực tế của mình.

3.2 Bố cục - Cấu trúc tác phẩm Cô Tô

Gồm 3 phần chính:

• Phần 1. Từ đầu đến “và lớn lên theo mùa sóng ở đây”: Khung cảnh Cô Tô tươi đẹp sau cơn bão.
• Phần 2. Tiếp theo đến “là là nhịp cánh…”: Hình ảnh mặt trời mọc huy hoàng trên đảo Cô Tô.
• Phần 3. Còn lại: Sinh hoạt buổi sáng đầy sức sống của người dân trên đảo.

3.3 Tóm tắt - Khái quát nội dung tác phẩm Cô Tô

Mẫu 1

Vẻ đẹp thiên nhiên của quần đảo Cô Tô được khắc họa qua hai khoảnh khắc: sau cơn bão và lúc bình minh lên. Sau trận bão, Cô Tô hiện lên trong vẻ đẹp tinh khôi, trong trẻo và rực rỡ. Cây cối thêm xanh tươi, nước biển đậm đà hơn, cát vàng trở nên giòn tan. Cá biển xuất hiện nhiều hơn, chân trời và ngấn bể sạch bóng như tấm kính vừa được lau chùi. Cảnh mặt trời mọc trên biển càng trở nên tráng lệ, hùng vĩ và đẹp đến nao lòng. Bên cạnh đó, bên giếng nước ngọt, người dân tấp nập múc nước, gánh nước, chuẩn bị cho chuyến ra khơi đầy hứa hẹn.

Mẫu 2

Sau cơn bão, quần đảo Cô Tô hiện lên trong vẻ đẹp tươi mới, trong trẻo và rực rỡ. Cây cối xanh tươi hơn, nước biển đậm đà, cát vàng giòn tan dưới ánh nắng. Cá biển xuất hiện nhiều, chân trời và ngấn bể sạch bóng như tấm kính vừa được lau chùi. Cảnh mặt trời mọc trên biển thật tráng lệ, hùng vĩ và đẹp đến ngỡ ngàng. Bên giếng nước ngọt, người dân tấp nập múc nước, gánh nước, chuẩn bị cho chuyến ra khơi đầy hy vọng.

3.4 Nội dung - Ý nghĩa và thông điệp chính

Qua đoạn trích Cô Tô, Nguyễn Tuân đã tái hiện sống động khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ và sinh hoạt đời thường của con người nơi đảo Cô Tô, mang đến một bức tranh trong trẻo và tươi đẹp.

Nghệ thuật - Phong cách sáng tác độc đáo

Ngôn ngữ điêu luyện, độc đáo; giàu hình ảnh và cảm xúc; sử dụng linh hoạt các biện pháp nghệ thuật như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ…

3.6 Mở bài và kết bài - Khung sườn tác phẩm

- Mở bài:

Nguyễn Tuân, một trong những nhà văn lớn của nền văn xuôi Việt Nam hiện đại, đã dành nhiều tác phẩm để ca ngợi cuộc sống mới và con người mới trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Tác phẩm “Cô Tô”, trích từ tập ký cùng tên xuất bản năm 1976, là bức tranh sống động về cảnh sắc tuyệt vời của quần đảo Cô Tô và hình ảnh những ngư dân cần cù, góp phần làm giàu đẹp Tổ quốc. Qua đó, Nguyễn Tuân bộc lộ tình yêu thiên nhiên và con người một cách đằm thắm, thiết tha.

- Kết bài:

Đoạn trích Cô Tô là một trong những phần xuất sắc nhất của tập ký cùng tên. Với ngòi bút uyên bác, tài hoa, Nguyễn Tuân đã sử dụng ngôn ngữ điêu luyện, chính xác và tinh tế để tái hiện vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ của đảo Cô Tô và cảnh sinh hoạt lao động của người dân nơi đây. Qua đó, tác giả thể hiện tình yêu thiên nhiên tha thiết, lòng ngợi ca vẻ đẹp kỳ vĩ của đất nước, cũng như sự trân trọng, ngưỡng mộ đối với con người trong công cuộc lao động và xây dựng đất nước.

4. Dàn ý phân tích tác phẩm Cô Tô

(1). Mở bài

- Giới thiệu khái quát về tác giả Nguyễn Tuân (những nét chính về cuộc đời, phong cách sáng tác…)

- Giới thiệu khái quát về bài văn Cô Tô (xuất xứ, khái quát giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật…)

(2). Thân bài

a. Cảnh cơn bão ở Cô Tô

Tác giả quan sát và cảm nhận trận bão bằng những giác quan:

- Xúc giác: Mỗi viên cát bắn vào má vào gáy lúc này buốt như một viên đạn mũi kim.

- Thính giác: Gió liên thanh quật lia lịa…, Sóng thúc lẫn nhau mà vào bờ âm âm rền rền…, Nó rít lên rú lên…

- Thị giác: Sóng cát đánh ra khơi, bể đánh bọt sóng vào, trời đất trắng mù mù toàn bãi như là kẻ thù bắt đầu thả hơi ngạt; Gác đào ủy nhiều khuôn cửa kính bị gió vây và dồn, bung hết; Kính bị thứ gió cấp 11 ép, vỡ tung.

=> Cơn bão giống như một kẻ thù đang dàn trận để đánh bại con người.

b. Cảnh Cô Tô sau cơn bão

- Vị trí quan sát: nóc đồn

- Cảnh vật sau cơn bão:

• Một ngày trong trẻo, sáng sủa.
• Cây trên núi đảo lại thêm xanh mượt.
• Nước biển lam biếc đậm đà hơn.
• Cát lại vàng giòn hơn.
• Lưới nặng mẻ cá giã đôi.

=> Cảnh vật Cô Tô hiện lên trong trẻo, tinh khiết, tràn đầy sức sống sau cơn bão

c. Cảnh mặt trời lên trên đảo Cô Tô

- Điểm nhìn: từ những hòn đá đầu sư, sát mép nước

- Cảnh mặt trời mọc được miêu tả:

• Chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây bụi
• Mặt trời nhú lên dần dần
• Tròn trĩnh, phúc hậu như một quả trứng thiên nhiên đầy đặn
• Quả trứng hồng hào... nước biển ửng hồng
• Y như một mâm lễ phẩm

=> Hình ảnh mặt trời trên biển huy hoàng, rực rỡ với tài quan sát tinh tế, cảnh mặt trời mọc ở Cô Tô được thể hiện trong sự giao thoa hân hoan giữa con người với thế giới.

d. Cảnh sinh hoạt buổi sáng của con người trên đảo Cô Tô

- Quanh giếng nước ngọt: vui nhộn như một cái bến và đậm đà mát nhẹ

- Chỗ bãi đá: bao nhiêu là thuyền của hợp tác xã đang mở nắp sạp...

- Thùng và cong và gánh nối tiếp đi đi về về.

- Cuộc sống thanh bình: “Trông chị Châu Hòa Mãn địu con... lũ con hiền lành”.

=> Tác giả thể hiện sự đan quyện cảm xúc giữa người và cảnh, đồng thời thể hiện tình yêu Cô Tô của riêng Nguyễn Tuân.

(3). Kết bài

Đánh giá lại tác phẩm Cô Tô của Nguyễn Tuân.

5. Cô Tô - Bức tranh thiên nhiên và con người

Ngày thứ năm trên đảo Cô Tô hiện lên trong vẻ đẹp trong trẻo, tinh khôi. Từ khi vịnh Bắc Bộ và quần đảo Cô Tô mang dấu ấn của sự sống con người, sau mỗi cơn bão, bầu trời nơi đây luôn trong sáng đến lạ thường. Cây cối trên núi đảo thêm xanh mượt, nước biển lam biếc đậm đà hơn bao giờ hết, cát vàng giòn tan dưới ánh nắng. Nếu cá biến mất trong ngày bão, thì nay lưới càng thêm nặng trĩu mẻ cá giã đôi. Chúng tôi leo lên đồn Cô Tô để thăm hỏi sức khỏe anh em bộ binh và hải quân. Từ nóc đồn, phóng tầm mắt ra Thái Bình Dương bao la, rồi quay lại ngắm toàn cảnh đảo Cô Tô. Tô Bắc, Tô Trung, Tô Nam hiện rõ, khiến lòng càng thêm yêu mến hòn đảo như những người chài đã sinh ra và lớn lên cùng sóng biển.

…Mặt trời lại chiếu rọi ngày thứ sáu của tôi trên đảo Thanh Luân một cách trọn vẹn. Tôi dậy từ canh tư, khi trời còn tối đất, lần theo đá đầu sư ra tận mũi đảo để chờ mặt trời lên. Điều tôi dự đoán đã thành hiện thực. Sau cơn bão, chân trời và ngấn bể sạch bóng như tấm kính vừa được lau chùi. Mặt trời nhú lên từ từ, rồi lên hẳn, tròn trịa và phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Quả trứng hồng hào ấy đặt lên mâm bạc rộng bằng cả chân trời, màu ngọc trai của nước biển ửng hồng. Y như một mâm lễ phẩm dâng lên từ bình minh để chúc mừng sự trường thọ của những người chài lưới trên biển Đông. Vài con nhạn mùa thu chao liệng trên mâm biển sáng dần lên màu bạc nén. Một con hải âu bay ngang, là là đập cánh…

Khi mặt trời đã lên cao, tôi múc nước giếng dội lên đầu, lên cổ, lên vai, lên lưng, cũng như bao người lao động khác đang tắm quanh giếng. Giếng nước ngọt nằm ở rìa đảo giữa biển khơi, sinh hoạt quanh đó vui nhộn như một bến nước, đậm đà và mát mẻ hơn bất kỳ chợ nào trong đất liền.

Sáng nay, giếng nước ngọt đảo Thanh Luân đón bao người đến gánh và múc. Nước giếng được đổ vào thùng gỗ, vào những ang gốm màu da lươn. Lòng giếng còn sót lại vài chiếc lá cam, lá quýt bị cơn bão vừa qua cuốn vào. Tại bãi đá nuôi sáu mươi vạn con hải sâm, bao thuyền của hợp tác xã đang mở nắp sạp đổ nước ngọt vào. Sau cơn bão, hợp tác xã Bắc Loan Đầu cho mười tám thuyền lớn nhỏ ra khơi đánh cá hồng. Anh hùng Châu Hoà Mãn cùng bốn xã viên đi chung một thuyền. Anh quẩy nước bên giếng, tôi lùi lại nhường chỗ. Anh quẩy mười lăm gánh nước cho thuyền mình: “Ra khơi xa lắm, có khi mười ngày mới về. Nước ngọt để uống, không được dùng vo gạo. Vo gạo bằng nước biển thôi”.

Từ đoàn thuyền sắp ra khơi đến giếng nước ngọt, thùng, cong và gánh nối tiếp nhau đi về. Nhìn chị Châu Hoà Mãn địu con, thấy hình ảnh dịu dàng, yên bình như biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con thơ.