Bài thơ Viếng lăng Bác - Một kiệt tác của nhà thơ Viễn Phương, sáng tác năm 1976, thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc khi viếng thăm lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Năm 1976, khi đất nước vừa thống nhất sau ngày giải phóng miền Nam, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hà Nội cũng được khánh thành. Nhà thơ Viễn Phương đã có dịp ra thăm miền Bắc và vào lăng viếng Bác Hồ. Cảm xúc dâng trào trong ông đã thôi thúc sáng tác bài thơ Viếng lăng Bác, sau này được in trong tập thơ Như mây mùa xuân (1978).

EduTOPS mang đến cho bạn đọc tài liệu phân tích sâu sắc về nhà thơ Viễn Phương và kiệt tác Viếng lăng Bác. Hãy cùng khám phá những giá trị văn học đặc sắc được bật mí ngay sau đây.

Viếng lăng Bác - Hành trình của lòng thành kính và nỗi nhớ thương

Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Giữa làn sương sớm, hàng tre bát ngát hiện ra
Ôi! Hàng tre xanh tươi, biểu tượng của Việt Nam
Dù bão táp mưa sa, vẫn hiên ngang đứng thẳng.

Ngày ngày mặt trời vẫn đi qua trên lăng
Và trong lăng, một mặt trời rực đỏ tỏa sáng
Ngày ngày dòng người nối nhau trong niềm thương nhớ
Kết thành tràng hoa dâng lên bảy mươi chín mùa xuân...

Bác nằm đó, giấc ngủ bình yên và thanh thản
Giữa ánh trăng dịu dàng, sáng trong
Dẫu biết trời xanh kia là vĩnh hằng
Nhưng sao lòng vẫn nhói đau, không nguôi ngoai!

Mai về miền Nam, lòng trào dâng nước mắt
Muốn hóa thân thành chim, hót ca bên lăng Bác
Muốn làm đóa hoa, tỏa hương thơm ngát
Muốn làm cây tre trung hiếu, đứng vững nơi này.

I. Khái quát về nhà thơ Viễn Phương

- Viễn Phương (1928 - 2005), tên thật là Phan Thanh Viễn, sinh ra và lớn lên tại tỉnh An Giang.

- Ông đã tham gia hoạt động cách mạng tại Nam Bộ trong cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.

- Viễn Phương được coi là một trong những nhà văn, nhà thơ tiên phong của nền Văn nghệ giải phóng miền Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ.

- Một số tác phẩm tiêu biểu của ông bao gồm: Chiến thắng hòa bình (trường ca, 1952), Anh hùng mìn gạt (truyện kí, 1968), Mắt sáng học trò (thơ, 1970), Như mây mùa xuân (1978), Quê hương địa đạo (truyện và kí, 1981), Sắc lụa Trữ La (1988)...

II. Khám phá bài thơ Viếng lăng Bác - Tác phẩm bất hủ của nhà thơ Viễn Phương

1. Bối cảnh ra đời của bài thơ

- Năm 1976, khi đất nước vừa thống nhất sau ngày giải phóng miền Nam, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Hà Nội cũng được khánh thành.

- Nhà thơ Viễn Phương đã có dịp ra thăm miền Bắc và vào lăng viếng Bác Hồ. Cảm xúc dâng trào trong ông đã thôi thúc sáng tác bài thơ Viếng lăng Bác, sau này được in trong tập thơ Như mây mùa xuân (1978).

2. Bố cục của bài thơ

Bài thơ được chia thành 4 phần chính:

• Phần 1. Khổ thơ đầu tiên: Miêu tả khung cảnh bên ngoài lăng Bác.
• Phần 2. Khổ thơ thứ hai: Hình ảnh dòng người vào lăng viếng Bác và cảm xúc chân thành của tác giả.
• Phần 3. Khổ thơ thứ ba: Hình ảnh Bác Hồ trong lăng và nỗi xúc động sâu sắc của nhà thơ.
• Phần 4. Khổ thơ cuối: Tâm trạng và những ước nguyện của tác giả khi rời lăng Bác.

3. Ý nghĩa sâu sắc của nhan đề

- “Viếng lăng Bác” là một nhan đề ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa sâu xa.

- Từ “Viếng” thể hiện hành động thăm hỏi, bày tỏ lòng thành kính khi có người đã khuất.

- “Lăng Bác” là nơi yên nghỉ của Chủ tịch Hồ Chí Minh, một địa danh linh thiêng tại Hà Nội.

=> Nhan đề không chỉ gợi về sự kiện nhà thơ ra thăm miền Bắc và vào lăng viếng Bác sau ngày đất nước thống nhất, mà còn thể hiện tình cảm thành kính, yêu thương và nỗi xót xa của Viễn Phương dành cho vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc.

4. Thể thơ của bài thơ

Bài thơ Viếng lăng Bác được viết theo thể thơ tự do, mang đến sự linh hoạt trong diễn đạt cảm xúc.

5. Mạch cảm xúc của bài thơ

Mạch cảm xúc trong bài thơ được vận động theo trình tự không gian và thời gian khi tác giả vào lăng viếng Bác. Ban đầu, trước khi bước vào lăng, nhà thơ tập trung khắc họa hình ảnh quê hương, đất nước. Tiếp theo, cảm xúc dâng trào trước hình ảnh dòng người không ngừng vào lăng viếng Bác, tác giả xúc động và suy ngẫm về vị lãnh tụ kính yêu qua những hình ảnh giàu tính biểu tượng như mặt trời, vầng trăng, và trời xanh. Cuối cùng, khi chuẩn bị rời xa, tác giả bày tỏ niềm mong ước tha thiết được ở lại mãi mãi bên lăng Bác.

6. Nội dung chính của bài thơ

Bài thơ Viếng lăng Bác là tiếng lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ cũng như mọi người khi vào lăng viếng Bác Hồ, thể hiện tình cảm thiêng liêng dành cho vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc.

7. Đặc sắc nghệ thuật

Bài thơ mang giọng điệu trang trọng, tha thiết, với nhiều hình ảnh ẩn dụ đẹp đẽ và giàu cảm xúc. Ngôn ngữ được sử dụng bình dị nhưng cô đọng, súc tích.

8. Mở bài phân tích

- Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc Việt Nam, đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận cho nhiều tác phẩm văn học. Bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phương là một trong những tác phẩm xuất sắc thể hiện lòng thành kính sâu sắc đối với Người. Năm 1976, sau khi đất nước thống nhất, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh được khánh thành. Nhân dịp này, Viễn Phương đã ra thăm miền Bắc và vào lăng viếng Bác. Bài thơ “Viếng lăng Bác” ra đời như một lời tri ân chân thành từ trái tim của nhà thơ dành cho vị cha già dân tộc.

- Viễn Phương, một trong những nhà thơ tiên phong của nền văn nghệ giải phóng miền Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm qua bài thơ “Viếng lăng Bác”. Tác phẩm không chỉ thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh mà còn khiến người đọc xúc động bởi tình cảm chân thành và sâu lắng. Bài thơ đã để lại trong tôi những ấn tượng khó phai và niềm yêu mến vô bờ.

9. Kết bài phân tích

- Viếng lăng Bác của Viễn Phương là sự kết tinh của những tình cảm trong sáng, giản dị nhưng vô cùng thiêng liêng. Bài thơ đã chạm đến trái tim người đọc bằng sự chân thành qua từng câu chữ, từng hình ảnh giàu cảm xúc.

- Bài thơ Viếng lăng Bác đã khắc họa thành công lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ cũng như mọi người khi vào lăng viếng Bác Hồ. Tôi cảm thấy vô cùng yêu mến và xúc động trước tác phẩm này.

III. Dàn ý phân tích bài thơ Viếng lăng Bác

(1) Mở bài

Giới thiệu về nhà thơ Viễn Phương và bài thơ Viếng lăng Bác, một tác phẩm thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc đối với Chủ tịch Hồ Chí Minh.

(2) Thân bài

a. Khung cảnh bên ngoài lăng Bác

- Lời giới thiệu của tác giả:

• “Con và Bác”: Cách xưng hô ngọt ngào, thân thương mang đậm chất Nam Bộ.
• “thăm”: Từ ngữ giảm nhẹ nỗi đau thương nhưng vẫn thể hiện được sự xúc động trong cảnh từ biệt.

- Hình ảnh:

• “hàng tre trong sương”: Hình ảnh quen thuộc, biểu tượng của đất nước Việt Nam.
• “bão táp mưa sa”: Thành ngữ ẩn dụ về những khó khăn, gian khổ mà dân tộc đã trải qua.
• “đứng thẳng hàng”: Ẩn dụ khẳng định tinh thần hiên ngang, bất khuất và sức sống bền bỉ của con người Việt Nam.

b. Hình ảnh dòng người vào lăng viếng Bác và cảm xúc của nhà thơ

- Hai câu thơ đầu: “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng/Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”.

• Sự trường tồn vĩnh cửu của Bác, giống như mặt trời tự nhiên, luôn tỏa sáng và bất diệt.
• Sự vĩ đại của Bác, người đã mang lại tự do và ánh sáng cho dân tộc Việt Nam.

- Hai câu thơ tiếp theo: “Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ/Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…”

• Dòng người nối tiếp nhau không ngừng, mang theo tình cảm thành kính và nỗi nhớ thương vô hạn.
• “Tràng hoa”: Hình ảnh ẩn dụ đẹp đẽ, tượng trưng cho dòng người từ khắp mọi miền đất nước về viếng Bác.

c. Hình ảnh Bác Hồ và cảm xúc của nhà thơ

- “Bác nằm trong giấc ngủ bình yên”: Hình ảnh Bác nằm yên nghỉ, thanh thản như đang chìm vào giấc ngủ sâu.

- “Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền”: Vẻ đẹp thanh thản, phong thái ung dung và thanh cao của Bác được khắc họa qua hình ảnh ánh trăng dịu dàng.

- Hình ảnh “trời xanh”: Biểu tượng cho sự trường tồn bất tử của Bác. Trời xanh mãi mãi tồn tại, cũng như Bác sẽ sống mãi trong lòng dân tộc.

- “Mà sao nghe nhói ở trong tim”: Dù Bác vẫn sống mãi trong tâm trí mỗi người, nhưng nỗi đau xót vô hạn của cả dân tộc vẫn không thể nguôi ngoai.

d. Cảm xúc và ước nguyện của nhà thơ khi rời lăng Bác

- Cảm xúc của nhà thơ khi trở về miền Nam được bộc lộ một cách chân thành và xúc động: “Mai về miền Nam thương trào nước mắt”.

- Câu thơ thể hiện nỗi xót thương vô hạn, được kìm nén cho đến phút chia tay và bật thành dòng lệ.

- Trong cảm xúc nghẹn ngào và lưu luyến, nhà thơ ước nguyện được hóa thân thành con chim, đóa hoa, cây tre để mãi mãi bên Người. Điệp ngữ “muốn làm” được lặp lại ba lần, thể hiện khát vọng chân thành của tác giả muốn đền đáp công ơn to lớn của Bác.

=> Nguyện ước của nhà thơ không chỉ là tình cảm riêng mà còn là tiếng lòng của hàng triệu người dân miền Nam khi rời lăng Bác.

(3) Kết bài

Khẳng định lại giá trị nội dung sâu sắc và nghệ thuật độc đáo của bài thơ Viếng lăng Bác.

IV. Video bài hát Viếng lăng Bác - Cảm nhận sâu sắc qua âm nhạc

Nhạc sĩ: Hoàng Hiệp | Ca sĩ thể hiện: Bảo Yến

Viếng lăng Bác - Ca sĩ Trọng Tấn [Audio]